Từ đầu năm 2014 đến nay, ngành y tế nước ta phải tập trung giải quyết sự gia tăng của dịch bệnh sởi lại đang đối mặt với nhiều dịch bệnh nguy hiểm có khả năng bùng phát như tay chân miệng và sốt xuất huyết, đặc biệt là nguy cơ xâm nhập của chủng virus mới gây hội chứng viêm đường hô hấp cấp Trung Đông (MERS-CoV) đang diễn biến phức tạp ở nhiều nước trên thế giới.
Trước diễn biến phức tạp của Hội chứng viêm đường hô hấp cấp Trung Đông do chủng corona virus (SARS-CoV) trên thế giới và có nguy cơ cao xâm nhập vào Việt Nam, ngày 29/4/2014 Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế) đã có Công văn khẩn chỉ đạo ngành y tế các tỉnh, thành phố trong cả nước tăng cường các biện pháp ngăn chặn dịch bệnh do chủng virus mới Mers-CoV.
Diễn biến phức tạp MERS-CoV trên thế giới và khuyễn cáo của WHO
Hội chứng viêm đường hô hấp cấp Trung Đông (Middle East Respiratory Syndrome_MERS) với tác nhân gây bệnh là chủng corona virus (MERS-CoV) tương tự như virus gây Hội chứng viêm đường hô hấp cấp (Severe Acute Respiratory Syndrome_SARS)-một đại dịch toàn cầu bùng phát vào năm 2003 đã cướp đi mạng sống của hơn 800 người. Hội chứng MERSgiống SARS là gây viêm phổi cấp và người nhiễm virus này sẽ có các triệu chứng như sốt cao, ho và khó thở nhưng không giống SARS ở chỗ virus MERS-CoV có thể gây suy thận cấp-một triệu chứng hiếm gặp đối với các loại virus gây nhiễm trùng đường hô hấp.
Mặc dù nguồn nhiễm và phương thức lan truyền bệnh chưa được xác định rõ, nhưng theo các báo cáo liên quan đến ca bệnh thì nguồn nhiễm có thể là dơi và lạc đà; về cách thức lây lan của MERS qua môi trường không khí giống như các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp khác nên có khả năng lây lan nhanh trên diện rộng trên phạm vi toàn cầu. Về độc lực của virus MERS-CoV cao hơn so với cúm gia cầm vì có thể lây trực tiếp từ người sang người nên là bệnh có tỷ lệ tử vong cao, thời gian ủ bệnh kéo dài từ 2 - 15 ngày ở tất cả các độ tuổi, nhưng chủ yếu là ở nam giới có độ tuổi trung bình 50 và những người mắc bệnh mạn tính. Thách thức lớn nhất trong việc ứng phó với MERS-CoV là chưa có vaccin, chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, khó kiểm soát các trường hợp không có triệu chứng làm tăng khả năng lây lan trong cộng đồng.
Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), chỉ sau 2 năm kể từ khi xuất hiện ở khu vực Trung Đông (tháng 4/2012) đến cuối tháng 4/2014 chủng virus mới (MERS- CoV) đã lây lan ra 16 nước trên thế giới với trên 400 người nhiễm bệnh và 130 trường hợp tử vong ở Trung Đông (Jordan, Kuwait, Oman, Qatar, Saudi Arabia và United Arab Emirates); châu Âu (Pháp, Đức, Hy Lạp, Ý, Vương quốc Anh và Bắc Ai-len);Bắc Phi (Tunisia); châu Mỹ (Hoa Kỳ) và châu Á (Malaysia, Philippines). WHO dự báo trong thời gian tới có thể ghi nhận thêm nhiều trường hợp nhiễm mới MERS-CoV tại các quốc gia có sự giao lưu về đi lại và du lịch với các quốc gia hiện đang có dịch bệnh nguy hiểm này. Đặc biệt ở khu vực Đông Nam Á thì Malaysia và Philipines đã ghi nhận các trường hợp nhiễm MERS-CoV sau khi trở về từ khu vực Trung Đông. WHO lo ngại sự bùng phát của căn bệnh này sẽ khó kiểm soát hơn, khi Saudi Arabia sẽ đón hàng triệu người Hồi giáo hành hương trong thánh lễ Ramadan vào tháng 7/2014và lễ hội hành hương Hajj đến Mecca vào tháng 10/2014. WHO cho biết 75% số ca bệnh gần đây là lây nhiễm thứ phát do có sự lây truyền từ người sang người qua tiếp xúc và là bệnh có tỷ lệ tử vong cao trong nhóm bệnh truyền nhiễm, mặc dù hiện nay chưa phát hiện ca bệnh MERS-CoV tại Việt Nam, nhưng không thể loại trừ các trường hợp “quá cảnh” từ Trung Đông về Việt Nam hoặc một số nước trong khu vực đã phát hiện các ca bệnh MERS-CoV như Malaysia, Philippines.
Mặc dù chưa khuyến cáo hạn chế du lịch, thương mại với các quốc gia có lưu hành dịch bệnh MERS-CoV nhưng WHO kêu gọi tất cả các nước thành viên tiếp tục cảnh giác và tăng cường giám sát để phát hiện bất kỳ dấu hiệu sớm nào cho thấy virus đã thay đổi và đạt được các khả năng gây ra sự lây truyền bền vững từ người này sang người khác và hy vọng rằng điều đó chỉ là thông qua một nỗ lực phối hợp tăng cường về các bí ẩn và nguy cơ đối với sức khỏe toàn cầu liên quan đến sự xuất hiện của vi rút này có thể được làm sáng tỏ; đồng thời khuyến cáo người dân thực hiện tốt vệ sinh cá nhân để phòng, chống bệnh lây nhiễm MERS-CoV nhưrửa tay thường xuyên bằng xà phòng và dung dịch sát khuẩn; che mũi và miệng khi ho và hắt hơi; tránh tiếp xúc với mắt, mũi, miệng khi tay chưa được rửa sạch; tránh tiếp xúc gần (ăn, uống chung cốc chén với người nhiễm bệnh); thường xuyên khử khuẩn các bề mặt tiếp xúc như: đồ chơi, sàn nhà, tay nắm cửa.
Ngăn chặn nguy cơ dịch bệnh do MERS-CoV xâm nhập vào Việt Nam
MERS-CoV diễn biến phức tạp, từ vài chục ca mắc và tử vong ở một quốc gia (Saudi Arabia) năm 2012 đã nhanh chóng lây lan ra 16 quốc gia với 400 ca mắc và 130 ca tử vong trong vòng chưa đầy hai năm. Mặc dù Việt Nam chưa xác định ca nhiễm bệnh, nhưng với phương tiện thông thương phong phú và phổ biến như hiện nay, nhất là phương tiện hàng không thì có thể ví thế giới bao la như “lòng bàn tay” để các nguồn dịch bệnh từ bên ngoài dễ dàng xâm nhập vào nội địa trong phút chốc. Ngay khi được WHO thông báo về diễn biến của bệnh, Bộ Y tế đã chỉ đạo tất cả các trường hợp nghi ngờ mắc hội chứng viêm đường hô hấp cấp tính nặng đều phải xét nghiệm và giám sát chặt chẽ ngay từ đầu nhằm ứng phó với dịch bệnh; tăng cường công tác kiểm dịch y tế biên giới và quốc tế, đồng thời tăng cường trao đổi với WHO và CDC Hoa Kỳ để nhanh chóng phát hiện dịch.
Để ngăn ngừa sự xâm nhập dịch bệnh nguy hiểm chết người này, Bộ Y tế yêu cầu cán bộ y tế thực hiện đầy đủ biện pháp phòng hộ cá nhân để bảo vệ bản thân, tránh lây nhiễm khi tiếp xúc, khám và điều trị cho bệnh nhân nghi ngờ hoặc mắc MERS-CoV; đề nghị các đơn vị kiểm dịch y tế tăng cường kiểm tra, giám sát chặt chẽ đối với người nhập cảnh vào nước ta tại tất cả các cửa khẩu, đặc biệt lưu ý các hành khách du lịch trở về từ các quốc gia có dịch và các quốc gia vùng Trung Đông qua máy theo dõi thân nhiệt từ xa tại cửa khẩu (sân bay, hải cảng, cửa khẩu quốc tế), nếu phát hiện trường hợp nào có biểu hiện sốt, viêm đường hô hấp cấp không rõ nguyên nhân, cần tổ chức khám, cách ly, lấy mẫu để xét nghiệm.
 |
| Tăng cường kiểm dịch tại các cửa khẩu quốc tế |
Sở Y tế các tỉnh, thành chỉ đạo các cơ sở y tế trên địa bàn giám sát chặt chẽ các trường hợp có biểu hiện hoặc nghi ngờ viêm đường hô hấp cấp không rõ nguyên nhân, đặc biệt những người gần đây có tiền sử đi du lịch hoặc trở về từ các quốc gia đang có dịch bệnh trong vòng 14 ngày để có các biện pháp quản lý kịp thời; đồng thời Sở Y tế các tỉnh cần chủ động phối hợp với các Viện vệ sinh dịch tễ/Pasteur giám sát dịch bệnh, lấy mẫu xét nghiệm các trường hợp nghi ngờ, có tiền sử di về từ vùng có dịch hoặc đã tiếp xúc với bệnh nhân MERS-CoV để chẩn đoán xác định. Các trung tâm dự phòng đã chuẩn bị các đội cơ động phòng chống dịch, chuẩn bị vật tư, trang thiết bị phòng chống dịch và tăng cường giám sát các trường hợp mắc viêm đường hô hấp cấp tính trong cộng đồng.
Bộ Y tế khuyến cáo người dân thực hiện tốt vệ sinh cá nhân để phòng bệnh như rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và dung dịch sát khuẩn, đeo khẩu trang khi ra ngoài để tránh nhiễm bệnh.