Trong đời sống xã hội hiện nay, bảo vệ môi trường sinh thái là trách nhiệm của mỗi người sống trên trái đất, sắp đến Ngày Môi trường thế giới 5 tháng 6 năm 2014, Ban Biên tập xin tóm tắt lịch sử, ý nghĩa Ngày môi trường thế giới và trích đăng một số thuật ngữ về môi trường trong Luật môi trường được Quốc hội ban hành năm 2005 để bạn đọc quan tâm tham khảo.
Lịch sử hình thành Ngày môi trường thế giới
Từ những năm 60, những dấu hiệu suy thoái môi trường đã trở nên rõ ràng, con người bắt đầu ý thức được về ảnh hưởng có hại của mình đối với môi trường sinh thái. Hội nghị của Liên Hợp Quốc về con người và môi trường tổ chức tại Stockholm (Thuỵ Điển) từ 5 đến 6 tháng 6 năm 1972 là kết quả của những nhận thức mới này để đưa ra hành động đầu tiên đánh dấu sự nỗ lực chung của toàn nhân loại giải quyết các vấn đề về môi trường. Cũng tại Hội nghị này, Chương trình Môi trường của Liên Hợp Quốc đã được thành lập vào ngày 5/6/1972 và từ đó ngày này hàng năm được chọn làm “Ngày Môi trường thế giới” nhằm khuyến khích cộng đồng, chính phủ và tổ chức của tất cả các nước trên thế giới tiến hành các hoạt động cải thiện môi trường.
Trên thế giới, các nước tổ chức hoạt động “Ngày Môi trường thế giới” đã thực sự thu hút sự chú ý của giới chính trị và thúc đẩy các hoạt động chính trị nhằm làm cho các Chính phủ tham gia ký kết và thôngqua các hiệp ước quốc tế về bảo vệ môi trường. Mỗi năm Liên hợp quốc chọn ra một thành phố làm nơi tổ chức kỷ niệm và đưa ra một chủ đề trọng tâm cho các hoạt động môi trường trong năm; theo đó, toàn nhân loại sẽ nhận được một thông điệp chính thức của Tổng thư ký Liên Hợp Quốc về các vấn đề môi trường và bảo vệ môi trường chung trên toàn cầu. Từ năm 1987, để khuyến khích tinh thần và trách nhiệm bảo vệ môi trường của toàn thể cộng đồng, Liên Hợp Quốc đã phát động thêm Lễ trao giải thưởng Global 500 được tổ chức vào đúng ngày môi trường thế giới tại thành phố được chọn làm trung tâm tổ chức lễ kỷ niệm ngày này trên thế giới. Hàng năm, Liên Hợp Quốc sẽ chọn ra những người có nhiều đóng góp cho hoạt động bảo vệ môi trường để trao Giải thưởng Global 500.
Tại Việt Nam, từ năm 1982 các hoạt động kỷ niệm ngày “Ngày Môi trường thế giới” được nhiệt liệt hưởng ứng, hàng năm Bộ Tài nguyên và Môi trường phối hợp với các cơ quan hữu quan tổ chức ngày lễ kỷ niệm này trong phạm vi cả nước với các hoạt động như chiến dịch làm sạch đẹp môi trường sống, môi trường làm việc và chọnmột địa phương đại diện tổ chức các hoạt động trọng tâm cho cả nước. Kỷ niệm “Ngày Môi trường thế giới” hàng năm ở Việt Nam thường có sự tham gia của mọi tầng lớp nhân dân, quan chức Chính phủ, đại diện các cơ quan, tổ chức quốc tế và các Đại sứ quán ở Việt Nam, học sinh/sinh viên và các tổ chức quần chúng.
Các thuật ngữ về môi trường
Theo Luật Môi trường được Quốc hội ban hành năm 2005, một số thuật ngữ về môi trường được hiểu như sau:
Môi trườngbao gồm các yếu tố tự nhiên và vật chất nhân tạo bao quanh con người, có ảnh hưởng đến đời sống, sản xuất, sự tồn tại, phát triển của con người và sinh vật.
Thành phần môi trường là yếu tố vật chất tạo thành môi trường như đất, nước, không khí, âm thanh, ánh sáng, sinh vật, hệ sinh thái và các hình thái vật chất khác.
Hoạt động bảo vệ môi trường là hoạt động giữ cho môi trường trong lành, sạch đẹp; phòng ngừa, hạn chế tác động xấu đối với môi trường, ứng phó sự cố môi trường; khắc phục ô nhiễm, suy thoái, phục hồi và cải thiện môi trường; khai thác, sử dụng hợp lý và tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên; bảo vệ đa dạng sinh học.
Phát triển bền vữnglà phát triển đáp ứng được nhu cầu của thế hệ hiện tại mà không làm tổn hại đến khả năng đáp ứng nhu cầu đó của các thế hệ tương lai trên cơ sở kết hợp chặt chẽ, hài hoà giữa tăng trưởng kinh tế, bảo đảm tiến bộ xã hội và bảo vệ môi trường.
Tiêu chuẩn môi trườnglà giới hạn cho phép của các thông số về chất lượng môi trường xung quanh, về hàm lượng của chất gây ô nhiễm trong chất thải được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định làm căn cứ để quản lý và bảo vệ môi trường.
Ô nhiễm môi trườnglà sự biến đổi của các thành phần môi trường không phù hợp với tiêu chuẩn môi trường, gây ảnh hưởng xấu đến con người, sinh vật.
Suy thoái môi trường là sự suy giảm về chất lượng và số lượng của thành phần môi trường, gây ảnh hưởng xấu đối với con người và sinh vật.
Sự cố môi trường là tai biến hoặc rủi ro xảy ra trong quá trình hoạt động của con người hoặc biến đổi thất thường của tự nhiên, gây ô nhiễm, suy thoái hoặc biến đổi môi trường nghiêm trọng.
Chất gây ô nhiễm là chất hoặc yếu tố vật lý khi xuất hiện trong môi trường thì làm cho môi trường bị ô nhiễm.
Chất thải là vật chất ở thể rắn, lỏng, khí được thải ra từ sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, sinh hoạt hoặc hoạt động khác.
Chất thải nguy hại là chất thải chứa yếu tố độc hại, phóng xạ, dễ cháy, dễ nổ, dễ ăn mòn, dễ lây nhiễm, gây ngộ độc hoặc đặc tính nguy hại khác.
Quản lý chất thải là hoạt động phân loại, thu gom, vận chuyển, giảm thiểu, tái sử dụng, tái chế, xử lý, tiêu hủy, thải loại chất thải.
Phế liệulà sản phẩm, vật liệu bị loại ra từ quá trình sản xuất hoặc tiêu dùng được thu hồi để dùng làm nguyên liệu sản xuất.
Sức chịu tải của môi trường là giới hạn cho phép mà môi trường có thể tiếp nhận và hấp thụ các chất gây ô nhiễm.
Hệ sinh thái là hệ quần thể sinh vật trong một khu vực địa lý tự nhiên nhất định cùng tồn tại và phát triển, có tác động qua lại với nhau.
Đa dạng sinh học là sự phong phú về nguồn gen, loài sinh vật và hệ sinh thái.
Quan trắc môi trường là quá trình theo dõi có hệ thống về môi trường, các yếu tố tác động lên môi trường nhằm cung cấp thông tin phục vụ đánh giá hiện trạng, diễn biến chất lượng môi trường và các tác động xấu đối với môi trường.
Thông tin về môi trường bao gồm số liệu, dữ liệu về các thành phần môi trường; về trữ lượng, giá trị sinh thái, giá trị kinh tế của các nguồn tài nguyên thiên nhiên; về các tác động đối với môi trường; về chất thải; về mức độ môi trường bị ô nhiễm, suy thoái và thông tin về các vấn đề môi trường khác.
Đánh giá môi trường chiến lược là việc phân tích, dự báo các tác động đến môi trường của dự án chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển trước khi phê duyệt nhằm bảo đảm phát triển bền vững.
Đánh giá tác động môi trường là việc phân tích, dự báo các tác động đến môi trường của dự án đầu tư cụ thể để đưa ra các biện pháp bảo vệ môi trường khi triển khai dự án đó.
Khí thải gây hiệu ứng nhà kính là các loại khí tác động đến sự trao đổi nhiệt giữa trái đất và không gian xung quanh làm nhiệt độ của không khí bao quanh bề mặt trái đất nóng lên.
Hạn ngạch phát thải khí gây hiệu ứng nhà kínhlà khối lượng khí gây hiệu ứng nhà kính của mỗi quốc gia được phép thải vào bầu khí quyển theo quy định của các điều ước quốc tế liên quan.