Ngày Thế giới Không thuốc lá (World No Tobacco Day_WNTD) do Đại Hội đồng Y tế thế giới (WHA) sáng lập năm 1987 nhằm thu hút sự chú ý toàn cầu với nạn dịch thuốc lá và những tác hại chết người của nó, đồng thời là dịp để nhấn mạnh các thông điệp về kiểm soát thuốc lá cụ thể và tăng cường tuân thủ Công ước khung về kiểm soát thuốc lá của WHO.
Hơn 500 sinh viên Đại học Y Hà Nội xếp hình biểu tượng cấm hút thuốc lá trong lễ mít tinh hưởng ứng WNTD 31/5/2015 tại Nhà hát lớn Hà Nội
Hưởng ứng WNTD năm 2015, Chương trình phòng chống tác hại thuốc lá ở nước ta tổ chức “Tuần lễ quốc gia không thuốc lá” từ 25/5 đến 31/5/2015 với nhiều chủ đề được đưa ra như “vì một môi trường không khói thuốc”, "Phụ nữ có người thân không hút thuốc-vì môi trường không khói thuốc" “tăng thuế thuốc lá”, "10 năm thực hiện công ước khung về kiểm soát thuốc lá"…; nhiều sắc lệnh cấm hút thuốc được soạn thảo và ban hành như “cấm hút thuốc nơi công cộng”, “cấm hút thuốc ở đám tang, đám cưới”… nhận được sự đồng tình cũng như không ít lời phản đối từ dư luận về tính thực tiễn của nó. Tuy nhiên theo chúng tôi, cùng với những thông điệp truyền thông rầm rộ trong những ngày này để “không còn khói thuốc lá trong cuộc sống xã hội” cần phải có nghị lực của chính mỗi người.
Số người chết do thuốc lá theo cập nhật của WHO
Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO) thuốc lá giết chết gần 6 triệu người trên thế giới mỗi năm, trong đó có 10% tử vong do khói thuốc thụ động, số trường hợp tử vong thuốc lá ở nam giới (16%) cao hơn nữ giới (7%), tại châu Âu tỷ lệ tử vong của nam giới hút thuốc lá (25%) cao hơn ở châu Phi (5%). Hút thuốc lá là nguyên nhân gây tử vong thứ hai trên toàn cầu (sau tăng huyết áp) và hiện nay cứ 10 người trưởng thành có 1 người chết vì thuốc lá.
WHO cho rằng Việt Nam nằm trong nhóm 15 nước có số người hút thuốc lá nhiều nhất thế giới với 16 triệu người, trong đó nam giới 41,2% và nữ giới 1,6%; các bệnh liên quan thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến hơn 40 nghìn người tử vong tại Việt Nam hằng năm tương đương khoảng 100 người chết/ngày, nếu không được ngăn chặn ước tính đến năm 2030 con số này có thể tăng tới 70.000 người. Thuốc lá không chỉ gây tác hại cho sức khỏe của những người trực tiếp hút mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe của những người hút thuốc thụ động, nhất là phụ nữ và trẻ em. Đối với người hút thuốc lá thụ động, tỉ lệ người bị phơi nhiễm với khói thuốc lá tại nhà là 67% và tại nơi làm việc là 49%, đặc biệt tỷ lệ phơi nhiễm với khói thuốc lá tại nhà của phụ nữ gần 70% và trẻ em 50%.
Theo Bộ Y tế, trong số 4 nguyên nhân gây tử vong cao ở nước ta thì thuốc lá đứng hàng thứ 2 sau HIV/AIDS, tiếp theo là rượu và tai nạn giao thông. Sử dụng thuốc lá phổ biến là nguyên nhân gia tăng nhanh chóng các bệnh không lây nhiễm như đột quỵ, mạch vành, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, ung thư phổi ở cả nam và nữ. Các nghiên cứu cũng cho biết hút thuốc lá gây ra những tác hại rất lớn về mặt sức khỏe và kinh tế tại Việt Nam với mỗi năm thiệt hại khoảng 1 tỉ đô la Mỹ (USD), trong đó chỉ riêng năm 2012 chi phí mua thuốc lá của người dân lên tới 22 nghìn tỷ đồng/năm. Khói thuốc chứa hơn 7.000 loại hóa chất gây ra 25 căn bệnh hiểm nghèo như ung thư phổi, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, bệnh tim mạch, tắc động mạch chi...
Các quan chức chính phủ và y tế đi bộ hưởng ứng WNTD 31/5/2015 tại Hà Nội
Những cải thiện bước đầu và hưởng ứng WNTD của Việt Nam
Việt Nam là một trong những quốc gia đầu tiên trên thế giới tham gia Công ước Khung về kiểm soát thuốc lá, hoàn thiện Hệ thống văn bản pháp luật về phòng chống tác hại của thuốc lá, ban hành Chiến lược quốc gia về phòng chống tác hại thuốc lá đến năm 2020, trong đó đáng kể nhất là chính sách “tăng thuế thuốc lá” từng bước có hiệu lực. Theo đánh giá của WHO, trong vòng 10 năm (2001-2010) tỷ lệ hút thuốc lá ở nam giới trưởng thành Việt Nam đã giảm từ hơn 56% xuống còn hơn 47%, nhận thức của người dân về tác hại của thuốc lá được nâng cao khi 95% người trưởng thành tin rằng hút thuốc lá gây bệnh tật, tỷ lệ hút thuốc lá trong nam giới giảm 9%.
Hưởng ứng kêu gọi WNTD,sáng 31/5/2015 tại Nhà hát lớn Hà Nội đã diễn ra mít-tinh "Phụ nữ có người thân không hút thuốc-vì môi trường không khói thuốc" do Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam phối hợp với Bộ Y tế, Quỹ phòng chống tác hại thuốc lá tổ chức với sựtham dự của Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam, Bộ trưởng Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến, Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam Nguyễn Thị Thanh Hòa cùng hơn 1.000 đại biểu các tầng lớp nhân dân, sinh viên Thủ đô đã tham dự mít tinh và đi bộ hưởng ứng ngày thế giới không thuốc lá.