Trong năm 2013, cho đến nay đã có 6 cơn bão đi qua gây thiệt hại nghiêm trọng cho một số vùng ven biển. Thời gian tới, nước ta đang còn phải đối mặt với những cơn bão khác vì qua theo dõi nghiên cứu về hải dương học và khí tượng thủy văn cho thấy Việt Nam nằm trong vùng ổ phát sinh các cơn áp thấp nhiệt đới và bão nhiệt đới. Vì vậy việc phòng chống nguy cơ bão ở các vùng ven biển là vấn đề cần phải đặc biệt quan tâm.
Đặc điểm của những cơn bão
Nước ta có địa hình tiếp giáp với biển Đông và thường mỗi năm có khoảng chừng 10 đến 20 cơn bão từ Tây Thái Bình Dương đi vào biển Đông. Một điều cũng cần lưu ý là 70% vùng áp thấp nhiệt đới thường chuyển thành bão. Thực tế cho thấy gió bão giật tốc độ cao có thể đạt tới 240km/giờ, các cơn sóng triều cường mạnh và cao có thể tới 8m, những cơn mưa lớn với lượng mưa đạt tới mức có thể từ 500 đến 1.700mm là ba lực của thảm họa bão mà người dân ở các vùng ven biển và ngư dân trên biển đã từng phải gánh chịu các tổn thất khác nhau như chìm đắm hoặc vỡ tàu thuyền, đổ sập hoặc tốc nhà cửa; đổ gãy cột điện, cây cối; đổ sập và hư hỏng cầu phà, sụt lở đất đá, úng lụt ở vùng thấp trũng. Ngoài ra còn gây thiệt hại về sinh mạng của người dân do bị chìm đắm, đuối nước, chấn thương, tai nạn khác... Cộng đồng có thể bị thương tích, bệnh tật; thiệt hại về tài sản, cơ sở sản xuất, nhà cửa, phương tiện giao thông, tàu thuyền đánh bắt trên biển. Đồng thời bị mất mùa, hư hỏng các vườn cây; gia súc, gia cầm bị chết; dịch bệnh phát triển, phát sinh sau cơn bão... Bão nhiệt đới là một loại thiên tai gây nên thiệt hại lớn với các đặc điểm như đột ngột hình thành, không thể dự báo hết được những nguy cơ thiệt hại, ảnh hưởng vì bão có thể thay đổi hướng đi, tốc độ gió thổi và sức xoáy cuốn giật... Mặc dù con người không thể ngăn cản được bão nhưng có thể thực hiện các biện pháp phòng chống để giảm nhẹ những thiệt hại do bão gây ra nếu có những giải pháp chủ động chuẩn bị tốt.
Những điều cần thiết để đối phó với bão
Đối với các vùng ven biển, ngoài nguy bão, cộng đồng người dân còn thường xuyên phải đối mặt với lốc tố, triều cường, lụt úng... Vì vậy, việc phòng chống thiên tai thảm họa cần chú ý và đặc biệt quan tâm đến những ngư dân sống dọc ở các vùng ven biển. Kinh nghiệm thực tế cho thấy các cơn bão xảy ra đã gây thiệt hại lớn về người, về tàu thuyền đánh bắt thủy hải sản, phương tiện ngư nghiệp... khi thiên tai xảy ra nếu đối tượng này hiện diện ở ngoài biển khơi. Để chủ động phòng chống nguy cơ bão thường hay xảy ra ở các vùng ven biển, cần phải thực hiện những vấn đề cơ bản sau đây:
Huấn luyện cho ngư dân những kiến thức căn bản để nâng cao sự hiểu biết về bão, giông tố trên biển như sự hình thành áp thấp nhiệt đới, cơn bão, các lực tác hại của chúng, các kinh nghiệm về khí tượng thủy văn, các biểu hiện thiên tai trên biển; các quy chế bảo đảm an toàn khi ra khơi gồm phao cứu sinh, phương tiện truyền tin, nhận tin, túi thuốc sơ cấp cứu, nước ngọt, thức ăn dự trữ, các hợp đồng cứu nạn trên biển... Ngư dân phải được học cách tự cứu, sơ cấp cứu như cứu đắm chìm, cứu đuối nước, cứu thương... Đồng thời ngư dân phải đeo vòng có ghi họ tên, nơi trú quán ở cổ tay khi bị gặp nạn và tuyệt đối phải có phao cứu sinh khi ra khơi. Các tàu thuyền đánh bắt thủy hải sản trong hoạt động ngư nghiệp lâu ngày ở các vùng biển xa bờ cần phải nắm rõ được địa lý vùng ngư trường, biết được các hòn đảo gần để trú ẩn, biết được mạng lưới thông tin báo bão tại khu vực ngư trường. Đồng thời phương tiện tàu thuyền phải có đăng ký, đăng kiểm; có sự liên hệ thường xuyên và định kỳ với các cơ quan, đơn vị có trách nhiệm về vấn đề an ninh quốc phòng và phòng chống bão của khu vực. Ngoài ra, phải có đài để nghe tin bão, có phao xuồng cứu nạn, tủ thuốc cứu nạn; có dự trữ lương khô, nước ngọt sạch đựng trong các can nhựa hoặc túi ny lông... Cần thực hiện việc bảo hiểm tính mạng và tài sản của ngư dân làm việc trên các tàu thuyền đánh bắt thủy hải sản cũng như phương tiện ngư nghiệp, xây dựng quỹ nhân đạo nghề cá để giúp đỡ, hỗ trợ lẫn nhau khi rủi ro bị thiên tai thảm họa. Hiện nay đã có những bộ quần áo đi biển dành cho người khi bị gặp nạn với đặc điểm lúc khô thì như bình thường, khi ngấm nước thì nở phồng lên như phao cứu hộ. Bộ quần áo này có màu da cam để xua cá mập vì loài cá này khi thấy màu da cam thì lẫn tránh để con người khỏi bị cá tấn công gây nguy hiểm; đồng thời áo quần có màu da cam cũng dễ dàng giúp máy bay, tàu thủy cứu hộ phát hiện được nạn nhân nổi lênh đênh trên biển cả.
Các thông tin về cơn bão
Các cơ quan thông tin đại chúng và truyền thông thường căn cứ vào thông báo của cơ quan khí tượng thủy văn, hải dương học để báo tin về cơn bão bao gồm tin bão xa, tin bão gần, tin bão khẩn cấp và tin cuối cùng về cơn bão. Những người sống ven biển và ngư dân cần biết rõ việc báo tin này để chủ động ứng phó. Tin bão xa cung cấp thông tin về tâm bão ở Tây kinh tuyến 120 đông cách bờ biển nước ta trên 1.000 km có khả năng di chuyển vào đất liền hoặc cách bờ biển nước ta từ 500 đến 1.000 km nhưng chưa có khả năng di chuyển vào đất liền. Tín hiệu cảnh báo là 3 pháo hiệu màu xanh. Tin bão gần cung cấp thông tin về tâm bão ở Tây kinh tuyến 117 đông cách bờ biển nước ta từ 500 đến 1.000 km và có khả năng di chuyển vào đất liền hoặc cách bờ biển nước ta từ 300 đến 500 km nhưng chưa có khả năng di chuyển vào đất liền trong một vài ngày tới. Tín hiệu cảnh báo là 2 pháo hiệu màu đỏ và 1 pháo hiệu màu xanh. Tin bão khẩn cấp cung cấp thông tin về tâm bão ở Tây kinh tuyến 115 đông hoặc cách bờ biển nước ta khoảng 300 km và có khả năng di chuyển vào đất liền trong một vài ngày tới hoặc cách bờ biển nước ta dưới 300 km nhưng chưa có khả năng di chuyển vào đất liền trong một vài ngày tới. Tín hiệu cảnh báo là 3 pháo hiệu màu đỏ. Tin cuối cùng về cơn bão cung cấp thông tin khi bão đã tan hoặc bão không còn khả năng ảnh hưởng đến nước ta. Để chuẩn bị đối phó với cơn bão nhằm giảm nhẹ những thiệt hại do bão gây nên, kinh nghiệm thực hiện công tác phòng chống bão ở các nước cho thấy thời gian chuẩn bị để đối phó ở một xí nghiệp công nghệ phải mất từ 72 giờ đến 96 giờ; thời gian để các tàu thuyền đang hoạt động trên biển khơi tìm nơi trú đậu an toàn phải mất 72 giờ.
Biện pháp ứng phó khi có thông báo tin bão khẩn cấp
Khi có thông báo tin bão khẩn cấp và hướng di chuyển của bão vào khu vực đang ở, cộng đồng người dân phải thực hiện các biện pháp cụ thể sau đây:
Thường xuyên theo dõi thông tin báo bão trên các phương tiện thông tin đại chúng. Chuẩn bị sẵn sàng với mức độ khẩn trương như đóng kín cửa, chằng chống củng cố tăng cường nơi xung yếu, các cửa kính có thể dán bằng băng keo dính hoặc tháo bỏ. Các vật liệu, tư trang như tài liệu, giấy, tranh ảnh, tiền... cần bảo quản, giữ gìn bằng túi ny lông buộc kín. Kiểm tra việc tắt và ngắt các nguồn điện cung cấp những đồ dùng, thiết bị bằng điện. Kiểm tra lại các phương tiện cứu nạn nơi trú ẩn dự phòng khi xảy ra sự cố. Những đồ đạt, vật dụng dễ bay phải xếp gọn vào nơi an toàn, có vật nặng đè lên trên. Có sự phân công sẵn trong gia đình nếu nhà bị đổ sập hoặc úng lụt; chú ý người già, trẻ nhỏ, phụ nữ cõ thai, phụ nữ cho con bú, người tàn tật, người neo đơn. Theo sự phân công của cộng đồng, khi có thông báo tin bão khẩn cấp, từng cá nhân phải có mặt ở vị trí được phân công, ở nơi làm việc của mình để triển khai công tác phòng chống bão lụt như đóng kín cửa, gia cố nơi xung yếu, tắt và ngắt nguồn điện, nguồn khí đốt; che đậy hàng hóa, kho tàng, lương thực; kê kích hàng hóa, vật liệu lên cao phòng ngập nước; sẵn sàng hoạt động cứu nạn khi được phân công. Phải tháo dỡ các cầu phao, neo giữ các vật liệu có thể bị gió bão thổi bay; neo cố các tàu thuyền, phà. Chú ý tăng cường các cơ sở điều trị bệnh nặng, nhà hộ sinh; bảo đảm an toàn các xí nghiệp, kho tàng... Cần kết hợp công tác phòng chống bão với lũ lụt gây sập đổ nhà cửa, các công trình, vở hoặc lở đê, kè... Phải tìm mọi cách thông báo cho các người dân, hộ gia đình, các chủ phương tiện giao thông thủy bộ... về tin bão khẩn cấp và yêu cầu không được ra khơi mà cần về ngay nơi trú ẩn an toàn. Ngừng các cuộc hội họp không cần thiết. Kiểm tra lại công tác chuẩn bị sẵn sàng các mạng lưới bảo đảm an toàn những vấn đề thiết yếu cho cộng đồng. Các lớp học của học sinh phải tạm ngừng hoạt động. Tàu thuyền của các ngư dân ngoài biển khơi khi nghe tin bão khẩn cấp phải tìm mọi cách vào bờ, đảo có nơi trú ẩn an toàn gần nhất, kín gió, ít đá hoặc không có đá ngầm hay mõm đá; tàu thuyền phải neo thật chắc để phòng sóng đánh hoặc đập làm lật chìm. Không nên neo đậu tàu thuyền sát gần nhau. Dùng 2 neo lái và 1 neo mũi để tàu thuyền được cố định ở vị trí mà sóng, gió luôn đi dọc theo mũi của tàu thuyền. Nếu gió đổi chiều, phải nhanh chóng thay đổi vị trí neo đậu tàu thuyền. Nếu tàu thuyền đã nằm trên bãi cát bên bờ biển cũng phải dùng dây buộc để neo chặt.
Để thực hiện các biện pháp phòng chống, giảm nhẹ thiên tai có hiệu quả do bão thường xuyên xảy ra gây ảnh hưởng nghiêm trọng ở các vùng ven biển nước ta. Cộng đồng người dân ở những vùng ven biển cần có nhận thức đầy đủ về vấn đề này để cùng với chính quyền, các ban, ngành, đoàn thể... tích cực hưởng ứng tham gia khi được thông báo về tin bão, đặc biệt là tin bão khẩn cấp để sẵn sàng đối phó. Sống chung với lũ, sống chung với bão lụt là đặc điểm ở một số vùng tại nước ta, đặc biệt là vùng ven biển. Con người không thể ngăn cản được bão nhưng có thể giảm nhẹ những thiệt hại do bão gây ra nếu được chuẩn bị tốt.