Mặc dù Việt nam đã có nhiều nỗ lực trong phòng chống tác hại thuốc lá nhưng vẫn phải đối mặt với nhiều khó khăn thách thức như tỷ lệ sử dụng thuốc lá trong nam giới còn rất cao gần 50%, bên cạnh đó thuốc lá lại là sản phẩm gây nghiện nên việc từ bỏ thuốc không dễ dàng. Hưởng ứng Chiến dịch phòng chống tác hại thuốc lá của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), Bộ Y tế (MoH) đã áp dụng nhiều giải pháp nhằm hạn chế tác hại của thuốc lá, theo đó gần đây nhất là ban hành Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia với thuốc lá điếu.
Nội dung thông tư của Bộ Y tế ban hành
Ngày 20/8/2015, Bộ Y tế đã ban hành Thông tư 23/2015/TT-BYT về Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia với thuốc lá điếu (National technical regulation for cigarette) có hiệu lực thi hành từ ngày 01/11/2015, hàm lượng tối đa nhựa thuốc lá (Tar) và Nicotin quy định trong QCVN 16-1:2015/BYT được áp dụng đến ngày 31/12/2020 là một trong những bước hạn chế tác hại của thuốc lá ngay từ nguồn cung cấp. Sau đây là tóm lược nội dung thông tư do Bộ Y tế ban hành:
 |
| Những chất độc hại có chứa trong một điếu thuốc lá |
Quy định chung
Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với thuốc lá điếu được ban hành nhằm quy định các yêu cầu kỹ thuật và yêu cầu quản lý đối với thuốc lá điếu áp dụng đối với các tổ chức, cá nhân nhập khẩu, sản xuất, kinh doanh thuốc lá điếu tại Việt Nam và các cơ quan quản lý nhà nước có liên quan. Theo Quy chuẩn này, thuốc lá điếu được hiểu là sản phẩm được sản xuất từ nguyên liệu thuốc lá có hoặc không bổ sung phụ gia; được cuộn trong giấy cuốn để hút, ở dạng thông dụng có hình trụ, có hoặc không gắn đầu lọc, trường hợp sản phẩm thuốc lá điếu được sản xuất từ một phần nguyên liệu thay thế lá thuốc lá phải đảm bảo không phát sinh thêm các chất gây hại đối với sức khỏe con người. Phụ gia thuốc lá điếu là những chất được chủ động đưa vào quá trình sản xuất, chế biến, bảo quản thuốc lá điếu nhằm giữ hoặc cải thiện đặc tính của thuốc lá điếu.
 |
| Hình ảnh chất nhựa thuốc lá (Tar) đọng lại trong phổi |
Quy định về kỹ thuật
Hàm lượng tối đa nhựa thuốc lá (Tar) và Nicotin trong khói một điếu thuốc lá được quy định là: hàm lượng Tar 16,0 (mg/khói 1 điếu thuốc lá); hàm lượng Nicotin: 1,4 (mg/khói 1 điếu thuốc lá). Sử dụng phụ gia và nguyên liệu thay thế lá thuốc lá trong sản xuất thuốc lá điếu, Bộ Y tế quy định tổ chức, cá nhân nhập khẩu, sản xuất, kinh doanh thuốc lá điếu tại Việt Nam phải kê khai đầy đủ tên phụ gia và nguyên liệu thay thế lá thuốc lá trong quá trình sản xuất, chế biến thuốc lá điếu cho cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền. Việc ghi nhãn, in cảnh báo sức khỏe trên bao bì thuốc lá điếu phải thực hiện theo quy định tại Thông tư liên tịch số 05/2013/TTLT-BYT-BCT ngày 8/2/2013 của Bộ trưởng Bộ Y tế-Bộ trưởng Bộ Công Thương về Hướng dẫn việc ghi nhãn, in cảnh báo sức khỏe trên bao bì thuốc lá.
Lấy mẫu và phương pháp thử
Lấy mẫu theo TCVN 6684:2008 (ISO 8243:2006) thuốc lá điếu-lấy mẫu. Phương pháp thử xác định hàm lượng nicotin theo TCVN 6679:2008 (ISO 10315:2000) thuốc lá-xác định nicotin trong phần ngưng tụ của khói thuốc-phương pháp sắc ký khí. Xác định hàm lượng Tar theo TCVN 6680:2008 (ISO 4387:2000) thuốc lá điếu-xác định tổng hàm lượng chất hạt và chất hạt khô không chứa nicotin bằng máy hút thuốc phân tích thông thường (Các phương pháp thử này không bắt buộc áp dụng, có thể sử dụng các phương pháp thử khác tương đương).
 |
| Tỷ lệ tăng trưởng bình quân của ngành công nghiệp thuốc lá Việt Nam những năm gần đây không hề suy giảm |
Quy định về quản lý
Công bố hợp quy: Thuốc lá điếu nhập khẩu, sản xuất, kinh doanh trong nước phải được công bố hợp quy theo quy định tại Quy chuẩn này. Cục An toàn thực phẩm có trách nhiệm tổ chức tiếp nhận hồ sơ công bố hợp quy của tổ chức, cá nhân, cấp và cấp lại Giấy tiếp nhận bản công bố hợp quy theo đúng thời hạn quy định. Phương thức, trình tự, thủ tục công bố hợp quy được thực hiện theo Quy định về công bố hợp chuẩn, công bố hợp quy và phương thức đánh giá sự phù hợp với tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật được ban hành kèm theo Thông tư số 28/2012/TT-BKHCN ngày 12 tháng 12 năm 2012 của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ và các quy định khác có liên quan.
Kiểm tra, thanh tra và xử lý vi phạm pháp luật về thuốc lá điếu: Cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền thực hiện việc kiểm tra, thanh tra và xử lý vi phạm pháp luật đối với các tổ chức, cá nhân nhập khẩu, sản xuất, kinh doanh thuốc lá điếu vi phạm các quy định về kỹ thuật và quản lý quy định tại Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia này và các quy định pháp luật khác có liên quan.
 |
| Tính mạng trẻ nhỏ “ngàn cân treo trong khói thuốc lá” |
Trách nhiệm của các tổ chức và cá nhân
Tổ chức, cá nhân nhập khẩu, sản xuất, kinh doanh thuốc lá điếu phải công bố hợp quy theo các yêu cầu của Quy chuẩn này tại Cục ATTP (Bộ Y tế). Tổ chức, cá nhân chỉ được nhập khẩu, sản xuất, kinh doanh thuốc lá điếu sau khi đã được Cục An toàn thực phẩm cấp Giấy tiếp nhận bản công bố hợp quy và đáp ứng các quy định pháp luật hiện hành khác có liên quan.
Tổ chức thực hiện
Giao Cục An toàn thực phẩm chủ trì, phối hợp với các cơ quan chức năng có liên quan hướng dẫn triển khai và tổ chức việc thực hiện Quy chuẩn này. Căn cứ vào yêu cầu quản lý, Cục An toàn thực phẩm có trách nhiệm kiến nghị Bộ Y tế sửa đổi, bổ sung Quy chuẩn này.Trong trường hợp các tiêu chuẩn và quy định pháp luật được viện dẫn trong Quy chuẩn này được sửa đổi, bổ sung hoặc được thay thế thì áp dụng theo văn bản mới.
Nỗ lực hướng tới mục tiêu không khói thuốc
Theo WHO, trên thế giới có khoảng 1,3 tỷ người hút thuốc lá, tổ chức này dự báo đến năm 2020 số người hút thuốc lá sẽ lên tới trên 1,6 tỷ người. Trong đó, Việt Nam là một trong số 15 nước có số người hút thuốc lá cao nhất trên thế giới, trung bình cứ hai nam giới từ 15 tuổi trở lên thì có một người hút thuốc. Sử dụng thuốc lá không chỉ là nguy cơ hàng đầu gây ra các bệnh không lây nhiễm như ung thư, tim mạch, bệnh phổi mãn tính… cho chính những người hút thuốc mà còn mà còn ảnh hưởng tới môi trường sống của những người thân và những người xung quanh do khói thuốc gây ra. Theo báo cáo của Chương trình phòng chống tác hại thuốc lá quốc gia, hàng năm người Việt Nam phải bỏ ra hàng ngàn tỷ đồng để mua thuốc hút và đồng thời cũng phải bỏ ra hàng ngàn chục tỷ đồng để điều trị các bệnh các do sử dụng thuốc lá gây ra. Việc tham gia và phê chuẩn Công ước khung về Kiểm soát thuốc lá (Framework Convention on Tobacco Control_FCTC) của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đánh dấu sự cam kết mạnh mẽ của Nhà nước và Chính phủ Việt Nam trong công tác nâng cao sức khỏe nhân dân thông qua các giải pháp phòng chống tác hại của thuốc lá hiệu quả và bền vững. Đặc biệt, đây là là công ước quốc tế mang tính toàn cầu đầu tiên của WHO mà Việt Nam là một trong số 180 thành viên tham gia công ước trong tổng số 192 quốc gia, chiếm 90% dân số toàn thế giới.
 |
| Trong khi Việt Nam cũng như nhiều quốc gia trên thế giới phấn đấu thực hiện FCTC thì các nhà sản xuất thuốc lá cũng nỗ lực nhằm đạt và vượt chỉ tiêu sản xuất kinh doanh thuốc lá điếu |
Đạt được nhiều kết quả trong thực hiện WHO FCTC
Sau 10 năm (2005-2015) thực hiện FCTC, Việt Nam đã thu được nhiều bước tiến to lớn trong công tác phòng chống tác hại thuốc lá như ban hành Luật phòng chống tác hại thuốc lá, Chiến lược Quốc gia về phòng chống tác hại của thuốc lá đến năm 2020, xây dựng và củng cố các mô hình không khói thuốc lá, hỗ trợ cai nghiện, tăng thuế thuốc lá, cấm quảng cáo, khuyến mại và tài trợ các sản phẩm thuốc lá, in cảnh báo bằng hình ảnh trên vỏ bao thuốc lá… mà trong đó việc ra đời và thực thi Luật phòng chống tác hại thuốc lá là một bước tiến quan trọng nhằm xác lập hành lang pháp lý cho công tác phòng chống tác hại thuốc lá. Đặc biệt là Bộ Y tế đã khuyến khích các địa phương đưa quy định cấm hút thuốc ở những nơi mà trong luật chưa có quy định cấm hút thuốc lá vào hương ước, nội quy của cộng đồng giúp người dân dần thay đổi thói quen sử dụng thuốc lá. Các quy định cấm hút thuốc lá ở nơi công cộng, nơi làm việc còn có tác dụng khuyến khích các gia đình tạo môi trường gia đình không khói thuốc, giúp bảo vệ trẻ em và các thành viên khác trong gia đình khỏi những nguy cơ của hút thuốc thụ động. Bộ Y tế phối hợp với các bộ, ngành, địa phương tăng cường các chương trình giáo dục sức khỏe và nâng cao nhận thức của cộng đồng về tác hại của việc sử dụng các sản phẩm thuốc lá, về lợi ích của việc cai nghiện thuốc lá và lối sống không thuốc lá, trong đó đặc biệt chú trọng thực hiện chương trình giáo dục và ngăn ngừa thanh thiếu niên sử dụng các sản phẩm thuốc lá; đa dạng hóa các hình thức tư vấn cai nghiện thuốc lá, tạo nguồn kinh phí để phát triển các dịch vụ hỗ trợ cai nghiện thuốc lá từ ngân sách nhà nước, nguồn tài trợ quốc tế và đóng góp của người dân dưới hình thức viện phí và bảo hiểm y tế.
 |
| Đoàn khảo sát Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với thuốc lá điếu của Bộ Y tế và Bộ Công thương làm việc tại Công ty thuốc lá Thanh Hóa |
Hạn chế tác hại của thuốc lá ngay từ nguồn cung cấp
Trong khi Việt Nam cũng như nhiều quốc gia trên thế giới đang nỗ lực hướng tới thực hiện đầy đủ những cam kết, nghĩa vụ của mình khi tham gia FCTC thì WHO cho biết ngành công nghiệp thuốc lá cũng đưa ra các hành động can thiệp bao gồm việc làm trì hoãn hoặc làm suy yếu các quy định về in cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh, các quy định về môi trường không khói thuốc tại nơi công cộng và nơi làm việc và các quy định cấm quảng cáo, khuyến mại và tài trợ. Theo WHO, ngành công nghiệp thuốc lá cũng sử dụng các hoạt động với chủ đề “trách nhiệm xã hội” nhằm đánh bóng hình ảnh của mình nhằm làm cho cộng đồng quên đi thực tế rằng các sản phẩm của họ gây nghiện, bệnh tật và tử vong.
 |
| Hướng tới môi trường xanh, sạch, đẹp và không khói thuốc lá cần có sự chung tay của tất cả mọi người |
Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về thuốc lá điếu do Bộ Y tế ban hành là nhằm thực hiện FCTC của WHO và Luật phòng chống tác hại thuốc lá nhằm thắt chặt quản lý tác hại của thuốc lá ngay từ nguồn cung cấp, mang lại sức khoẻ cho cộng đồng.Để đảm bảo tính khả thi của thông tư ban hành và tạo được sự đồng thuận với nhà sản xuất, Bộ Y tế đã phối hợp với Bộ Công thương đánh giá khả năng đáp ứng lộ trình giảm Tar và Nicotin cũng như các nội dung khác được quy định trong Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với sản phẩm thuốc lá điếu tại các công ty thành viên thuộc Tổng công ty Thuốc lá Việt Nam và Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam. Theo đó, Quy chuẩn không chỉ hạn chế tác hại của Nicotin có chứa trong thuốc lá mà còn hướng tới mục tiêu xa hơn trong lộ trình tiến đến mục tiêu vì một Việt Nam “không khói thuốc”.