Ngày 4/9/2014. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) - Cập nhật thông tin về nhiễm chủng virus cúm A H7N9 ở người (Human infection with avian influenza A (H7N9) virus-update). Ngày 2/9/2014, Ủy ban y tế và kế hoạch hóa gia đình quốc gia (National health and family planning commission) Trung Quốc thông báo đến WHO vềviệc xác nhận có thêm 2 bệnh nhân bị nhiễm cúm gia cầm do chủng virus A (H7N9) bằng xét nghiệm.
Thông tin cập nhật về cúm A (H7N9)
Thông tin chi tiết về 2 trường hợp này như sau: (i) Một người phụ nữ 66 tuổi đến từ khu vực tự trị Ngô Duy Nhĩ (Urumqi)-Tân Cương, xuất hiện các triệu chứng vào ngày 14/7/2014, nhập viện ngày 17/7/2014 và qua đời vào ngày 3/8/2014. Bệnh nhân có tiền sử tiếp xúc với gia cầm sống (ii) Một người đàn ông 53 tuổi ở khu tự trị Ngô Duy Nhĩ- Tân Cương, xuất hiện cáctriệu chứng bệnh vào ngày 5/8/2014, nhập viện ngày 9/8/2014, hiện nay tình trạng bệnh nhân nhẹ và trước đó có tiền sử tiếp xúc với gia cầm sống.
WHO cho biết đến nay Trung Quốc đã ghi nhận 453 trường hợp nhiễm virus cúm A (H7N9 trong đó 175 người tử vong (bao gồm cả 4 trường hợp từ Đài Loan, 10 Trường hợp từ Hồng Kông và 1 trường hợp từ Malaysia). Chính phủ Trung Quốc đã đưa ra những biện pháp giám sát và kiểm soát như tăng cường giám sát và phân tích tình hình; tăng cường xử lý ca bệnh và điều trị; thực hiện truyền thông nguy cơ với công chúng và phát hành thông tin.
Đánh giá nguy cơ tổng thể không thay đổi, báo cáo trước đó về cúm gia cầm A (H7N9) phát hiện virus ở gia cầm sống xuất khẩu từ Trung Quốc đại lục đến Hồng Kông cho thấy tiềm năng cho virus lây lan qua vận chuyển gia cầm sống. Tại thời điểm này không có dấu hiệu cho thấy sự lây lan quốc tế của cúm gia cầm A (H7N9) xảy ra, tuy nhiên nhiễm virus không gây ra dấu hiệu của bệnh ở gia cầm do đó tiếp tục giám sát là cần thiết, các ca rải rác thường xuyên hơn do nhiễm cúm gia cầm A (H7N9) dự kiến trong khu vực bị ảnh hưởng và có thể ở các vùng lân cận.
Việt Nam có chung đường biên giới đất liền với Trung Quốc và từ đây hình thành nhiều chợ đầu mối nhập lậu gia cầm nên nguy cơ virus cúm A (H7N9) xâm nhập vào trong nước rất lớn, mặc dù cho đến nay chưa ghi nhận ca mắc nhưng việc nâng cấp độ cảnh báo, phát hiện bệnh nhân nhiễm cúm A (H7N9) là hết sức cần thiết. Theo các nhà chuyên môn, chủng cúm A (H7N9) có độc lực mạnh và gây tử vong cao hơn virus cúm A (H5N1) với các tổn thương phổi, viêm phổi diễn tiến nhanh chóng, nguy cấp; nếu không có biện pháp kiểm soát tốt vấn đề buôn bán, vận chuyển gia cầm, kiểm dịch y tế tại các sân bay, cửa khẩu thì khả năng lây lan của chủng virus này có thể xảy ra.
 |
| Sơ đồ phân tử virus cúm A (H7N9) |
Những hiểu biết cần thiết về cúm A (H7N9)
WHO cho biết virus cúm gia cầm A H7 là một nhóm virus cúm thường lưu hành ở chim, trong đó virus cúm A (H7N9) là một phân nhóm của nhóm virus H7; mặc dù một số loại virus H7 (H7N2, H7N3 và H7N7) đã từng gây bệnh ở người nhưng chưa có trường hợp nhiễm virus H7N9 ở người nào được ghi nhận cho tới khi có những báo cáo gần đây từ Trung Quốc. Hầu hết các bệnh nhân nhiễm virus H7N9 đều bị viêm phổi nặng với các triệu chứng sốt, ho và khó thở, tuy nhiên thông tin đầy đủ về triệu chứng của bệnh nhân cúm A (H7N9) vẫn còn hạn chế, tuy nhiên những ca mắc mới về chủng virus cúm này được Cơ quan đầu mối quốc gia thực hiện Điều lệ y tế quốc tế (IHR) cập nhật thường xuyên.
Mặc dù chưa biết được nguồn phơi nhiễm của những trường hợp nhiễm cúm A (H7N9) nhưng kết quả phân tích gen của những virus này cho thấy chúng tiến hóa từ virus cúm gia cầm (chim) mà vẫn có thể lây nhiễm sang động vật có vú một cách dễ dàng hơn so với các virus cúm gia cầm khác. Từ năm 1996 đến 2012 đã có các ca nhiễm virus cúm H7 (H7N2, H7N3 và H7N7) ở người được ghi nhận ở Ca-na-đa, Ý, Mê-hi-cô, Hà Lan, Vương quốc Anh và Mỹ. Sự xuất hiện của hầu hết những trường hợp mắc virus cúm H7 này có liên quan đến các vụ dịch bệnh trên gia cầm. Biểu hiện chủ yếu của các ca nhiễm thường là các triệu chứng của đau mắt đỏ và viêm đường hô hấp trên nhẹ, chỉ có một trường hợp ngoại lệ bị tử vong ở Hà Lan. Cho tới vụ dịch hiện tại, chưa có ca nhiễm virus cúm H7 nào trên người được ghi nhận ở Trung Quốc.
Hiện nay xuất hiện nhiều loại cúm A nhưng virus cúm A (H7N9) và cúm A (H5N1) được coi là virus gây bệnh cúm ở động vật và đôi khi gây bệnh cho người, còn H1N1 có thể phân chia thành những loại thường gây bệnh trên người và những loại thường gây bệnh trên động vật. Tuy nhiên đến nay chưa biết con người bị lây nhiễm cúm A (H7N9) như thế nào, một số ca được xác định nhiễm cúm đã từng tiếp xúc với động vật hoặc với môi trường nơi động vật được nuôi giữ. Virus đã được tìm thấy ở gà, vịt và chim bồ câu nuôi chuồng tại các khu chợ bán gia cầm tươi sống gần khu vực có các trường hợp đã được báo cáo. Khả năng lây truyền từ động vật sang người, cũng như khả năng lây truyền từ người sang người hiện vẫn đang được tiến hành điều tra.
Mặc dù cả nguồn và phương thức lây nhiễm đều chưa xác định được song cần tuân thủ các thực hành vệ sinh cơ bản để phòng ngừa lây nhiễm bao gồm các biện pháp vệ sinh tay, vệ sinh hô hấp và vệ sinh an toàn thực phẩm. Virus cúm không lây truyền qua tiêu thụ thực phẩm đã được nấu chín kỹ vì virus cúm gia cầm được bất hoạt ở nhiệt độ thông thường được sử dụng khi nấu chín thức ăn, ăn thịt được chế biến và nấu chín đúng cách hoàn toàn an toàn, kể cả thịt gia cầm và chim săn được. Không nên ăn thịt động vật bị bệnh hoặc chết vì mắc bệnh, ở những vùng đang xảy ra bùng phát dịch, vẫn có thể tiêu thụ các sản phẩm thịt với điều kiện phải nấu chín và xử lý đúng cách trong quá trình chế biến. Ăn thịt sống và các món ăn chế biến từ tiết sống là thói quen ăn uống có nguy cơ cao và cần phải ngăn chặn. Luôn luôn để riêng thịt sống và thịt đã được nấu chín hoặc thịt đã được chế biến để có thể ăn ngay nhằm tránh bị nhiễm bẩn, không dùng chung thớt và dao để chế biến thịt sống với các thực phẩm khác, không chế biến cùng lúc thực phẩm sống và chín khi chưa rửa tay giữa mỗi lần và không để thực phẩm đã nấu chín lại vào đĩa hoặc bề mặt chúng đã tiếp xúc trước khi được nấu chín, không sử dụng trứng sống hoặc trứng luộc sơ khi chế biến thực phẩm nếu sau đó chúng không được xử lý nhiệt hoặc nấu chín. Sau khi chế biến thịt sống, rửa tay kỹ với xà phòng và nước, rửa sạch và tẩy trùng tất cả các bề mặt và dụng cụ nấu ăn có tiếp xúc với thịt sống.
 |
Nguy cơ lây nhiễm cúm A (H7N9) từ giết mổ gia cầm |
Mặc dù có một vài bằng chứng chỉ ra rằng gia cầm sống là một nguồn lây bệnh nhưng vẫn chưa thể khẳng định được gia cầm sống là nguồn nhiễm bệnh chủ yếu hoặc là nguồn duy nhất và cũng chưa có đủ bằng chứng cớ để loại trừ các động vật khác hay môi trường khác là những nguồn lây nhiễm. Khi đến các khu chợ bán động vật sống, cần tránh tiếp xúc trực tiếp với động vật sống và bề mặt tiếp xúc với động vật, nếu bạn sống ở trang trại và chăn nuôi động vật để làm thực phẩm, như lợn và gia cầm, thì hãy đảm bảo cho trẻ em tránh xa những động vật bị bệnh hoặc chết; tách biệt các loài động vật khác nhau càng xa càng tốt và thông báo ngay cho nhà chức trách địa phương khi có động vật bị bệnh hoặc chết, không nên giết mổ và chế biến thịt những động vật bị bệnh hoặc chết vì mắc bệnh để ăn.
Các chợ buôn bán gia cầm sống nên đóng cửa trong một khoảng thời gian ngắn và định kỳ thường xuyên để làm sạch hoàn toàn, tất cả gia cầm tạm thời cho ra khỏi chợ trong khi làm vệ sinh. Lấy mẫu và xét nghiệm thường xuyên với các đợt hàng gia cầm (chim) được mang vào chợ có thể giúp đảm bảo việc phát hiện sớm gia cầm nhiễm bệnh để loại bỏ. Việc bảo trì định kỳ các khu chợ buôn bán gia cầm sống cũng làm cho sự gián đoạn kinh tế và việc tiếp cận các nguồn chất đạm của người tiêu dùng giảm thiểu tối đa, đồng thời việc mua bán gia cầm không bị chuyển đổi sang các kênh buôn bán và phân phối không thể kiểm soát được. Nguy cơ lây lan virus có thể giảm một cách đáng kể qua việc áp dụng tốt các thực hành thị trường.
 |
| Nên đóng cửa các chợ gia cầm sống trong thời gian có dịch bệnh lưu hành |
Khuyến cáo của WHO
Các ca bệnh ở người từ các khu vực bị ảnh hưởng do đi du lịch quốc tế thì nhiễm trùng của họ có thể được phát hiện ở một nước khác ngay trong hoặc sau khi đến, nếu điều này xảy rathì mức độ lây lan trong cộng đồng được coi là không chắc chắnbởi vì virus không có khả năng lây truyền dễ dàng từ người sang người. Hiện chưa có bằng chứng về sự lây truyền từ con người sang con người một cách bền vững, do đó nguy cơ lây lan của virus H7N9 mang tính quốc tế tiếp tục bởi khách du lịch là thấp.
 |
| Du khách nên tuân thủ các khuyến nghị của WHO |
WHO khuyêndu khách đến các nước có dịch cúm gia cầm nên tránh các trang trại gia cầm hoặc tiếp xúc với động vật tại các thị trường gia cầm sống hoặc vào những khu vực nơi gia cầm có thể bị giết hoặc tiếp xúc với bất kỳ bề mặt nào có vẻ như bị ô nhiễm phân gia cầm hay động vật khác. Du khách cũng nên rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước,tuân thủ về an toàn thực phẩm tốt và thực hành vệ sinh thực phẩm tốt. WHO không khuyến cáo sàng lọc đặc biệt tại các điểm nhập cảnh liên quan đến sự kiện này và hiện cũng không đề nghị bất kỳ sự hạn chế đi lại hoặc kinh doanh nào, như mọi khi một chẩn đoán nhiễm virus cúm gia cầm cần được xem xét ở những người phát triển các triệu chứng hô hấp cấp tính nghiêm trọng trong khi đi du lịch hoặc ngay sau khi trở về từ một khu vực mà dịch cúm gia cầm cần đến cơ sở y tế để được phát hiện và điều trị bệnh kịp thời.
WHO khuyến khích các nước tiếp tục tăng cường giám sát cúm bao gồm cả giám sát các ca nhiễm trùng hô hấp cấp tính nặng (SARI) và xem xét một cách cẩn thận bất kỳ mô hình bệnh tật khác thường nào, để đảm bảo báo cáo các ca bệnh nhiễm trùng ở con người theo điều lệ kiểm dịch y tế quốc tế (IHR- 2005) và tiếp tục các hoạt động sẵn sàng về y tế ở tầm quốc gia.