Theo Báo cáo của Bộ Y tế đến tháng 6/2016, mặc dù số ca nhiễm HIV, số bệnh nhân và tử vong do AIDS có giảm so với cùng kỳ năm trước nhưng lại gia tăng so với tháng 5/2016. Đáng chú ý là Hội nghị quốc tế về AIDS lần thứ 21 được tổ chức tại Durban, Nam Phi từ 18-22/7/2016 vừa kết thúc với chủ đề: “Quyền công bằng trong tiếp cận dịch vụ” (Access Equity Rights Now) đã đưa ra các chương trình hành động chấm dứt đại dịch AIDS trong bối cảnh thách thức kinh tế toàn cầu hiện nay.
Tình hình nhiễm HIV/AIDS
Trên thế giới và Việt Nam
Trên toàn cầu, theo báo cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tới đầu năm 2016 đã có 35 triệu người nhiễm HIV, 1,5 triệu người chết do AIDS và 119 quốc gia báo cáo kết quả có khoảng 95 triệu người đã xét nghiệm HIV.
Còn ở Việt Nam, theo báo cáo của Bộ Y (MOH) tế tính đến ngày 17/6/2016, số ca nhiễm HIV hiện còn sống là 228.178 người, số bệnh nhân AIDS hiện tại là 85.825 người, số người nhiễm HIV tử vong 87.603 trường hợp.
Nội dung báo cáo | Tháng 6/2016 (từ 16/5/2016 đến 15/6/2016) | Tháng 6/2015 (từ 16/5/2015 đến 16/6/2015) | Tháng 5/2016 (từ 16/4/2016 đến 16/5/2016) |
Số người nhiễm HIV (gồm cả số mới xét nghiệm và số xét nghiệm từ trước) | 746 | 783 | 93 |
Số bệnh nhân AIDS (gồm số mới trong tháng và số chuyển AIDS báo cáo bổ sung) | 957 | 1259 | 419 |
Số tử vong do AIDS (gồm số tử vong trong tháng và số tử vong từ trước báo cáo bổ sung) | 495 | 630 | 155 |
So với tháng 5/2016: Số người có HIV được phát hiện tăng 653 trường hợp (tăng 8,02 lần). Số trường hợp bệnh nhân AIDS báo cáo tăng 538 trường hợp (tăng 2,28 lần), số tử vong báo cáo tăng 340 trường hợp (tăng 3,19 lần).
So sánh với cùng kỳ năm trước: Số người có HIV được phát hiện báo cáo trong tháng 6/2016 giảm 37 trường hợp (giảm 4,7%). Số trường hợp bệnh nhân AIDS báo cáo giảm 302 trường hợp (giảm 24%), số trường hợp tử vong báo cáo giảm 135 trường hợp (giảm 21,4%).
H1
Tình hình điều trị ARV
Theo WHO, thuốc kháng vi rút (ARV) có tác dụng làm giảm sự phát triển của vi rút và làm chậm chuyển sang giai đoạn AIDS nên sử dụng ARV cho người nhiễm HIV được cho là một trong những biện pháp cải thiện sức khoẻ tích cực và có ý nghĩa kéo dài mạng sống bệnh nhân. Theo một kết quả nghiên cứu của WHO, trước đây nhiễm HIV đồng nghĩa với suy giảm mạnh hệ thống miễn dịch và tử vong sớm thì gần đây tại Nam Phi người nhiễm HIV điều trị bằng ARV sớm có thể gia tăng tuổi thọ bằng 80% của người không nhiễm với điều kiện điều trị sớm trước khi "tế bào hỗ trợ" CD4 tiêu diệt các vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể; số lượng tế bào CD4 có thể ước lượng sức đề kháng của cơ thể để xác định được giai đoạn của tình trạng nhiễm HIV xuống dưới 200 tế bào/mm3. Điều trị ARV sớm tỉ lệ thuận với bảo vệ số năm sống của người nhiễm HIV và tổ chức này khuyến cáo điều trị ARV cho người nhiễm HIV không phụ thuộc số lượng CD4 làm giảm 65% nguy cơ mắc bệnh lao.
H2
Theo Bộ Y tế, từ năm 2005, Việt Nam bắt đầu mở rộng việc sử dụng thuốc ARV để điều trị cho bệnh nhân HIV/AIDS; tính đến 31/3/2016 cả nước có 349 cơ sở điều trị HIV: số bệnh nhân điều trị ARV: 108.587 (đạt 82,89% so với mục tiêu 131.000 bệnh nhân); tính đến tháng 12/2015 có 728 điểm cấp phát thuốc ARV tại xã/phường. Hiện nay, Việt Nam đã triển khai điều trị ARV ở người nhiễm HIV mắc lao không phụ thuộc vào số tế bào CD4 và đang triển khai mở rộng điều trị dự phòng mắc lao cho người nhiễm HIV hiện không mắc lao ở tất cả các cơ sở điều trị HIV/AIDS trên toàn quốc. Bên cạnh việc kéo dài tuổi thọ, điều trị ARV đem đến cho người nhiễm HIV cuộc sống bình thường như người khoẻ mạnh không nhiễm bệnh. Các nhà khoa học đã chứng minh khi người nhiễm HIV được điều trị ARV, nguy cơ lây nhiễm HIV quan quan hệ tình dục giảm tới 96%. Đặc biệt, nếu phụ nữ mang thai nhiễm HIV được điều trị dự phòng bằng ARV ở giai đoạn sớm và con của họ được dùng sữa ăn thay thế sữa mẹ thì tỷ lệ lây nhiễm chỉ còn khoảng 2%.
Tổng Thư ký Ban Ki-moon phát biểu tại Hội nghị Quốc tế AIDS lần thứ 21 2016 ở Durban, Nam Phi
Hoạt động kiểm soát và phòng, chống HIV/AIDS
Hoạt động quốc tế
Theo Ủy ban phòng chống HIV/AIDS, Hội nghị quốc tế về AIDS là hội nghị quốc tế lớn nhất về AIDS được tổ chức định kỳ 2 năm một lần với sự tham dự của các nhà khoa học hàng đầu thế giới về y tế công cộng, HIV/AIDS, các tổ chức dựa vào cộng đồng, những người bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS để cùng thảo luận và cập nhật tiến bộ khoa học kỹ thuật vào chương trình hành động tìm cách kết thúc đại dịch AIDS trong bối cảnh các thách thức kinh tế toàn cầu hiện nay. Mục tiêu của Hội nghị bao gồm tập hợp các chuyên gia trên thế giới cùng nhau để chia sẻ những kiến thức và tiến bộ trong phòng, chống HIV/AIDS trong thời gian qua, giới thiệu các nghiên cứu mới, thúc đẩy hợp tác trong cộng đồng và nghiên cứu khoa học trên toàn thế giớ; thúc đẩy các ứng phó với HIV phù hợp với nhu cầu của các quần thể nguy cơ hoặc những người sống chung với HIV bao gồm cả phụ nữ và trẻ em gái, nam có quan hệ tình dục đồng giới nam, người chuyển giới, người mại dâm, thanh niên và người sử dụng ma túy; đẩy mạnh các hoạt động huy động cộng đồng bao gồm huy động các nhà lãnh đạo, các chính phủ, các doanh nghiệp giải trình và nâng cao trách nhiệm cũng như sự cam kết của họ trong phòng, chống HIV/AIDS dựa trên bằng chứng và vì quyền con người; đẩy mạnh các hoạt động đã được đề ra trong khung chương trình nghị sự về HIV năm 2015 bao gồm cả các vấn đề có tình xuyên suốt như các vấn đề về hình sự, bạo lực giới, sức khỏe sinh sản và sức khỏe tình dục, các quyền, sự kỳ thị và phân biệt đối xử và đặt người nhiễm HIV là trung tâm trong ứng phó với dịch HIV; xây dựng mối quan hệ đối tác sáng tạo với các doanh nghiệp, cộng đồng, chính phủ và khoa học để đẩy mạnh các nỗ lực dự phòng và điều trị HIV.
Các nhà hoạt động chống HIV/AIDS cầm cờ và biểu ngữ mang dòng chữ “Chấm dứt AIDS”, “Hãy giữ lời hứa về AIDS”... trong cuộc diễu hành trên đường phố Durban 2016
Theo đó, chủ đề hội nghị năm nay là “Quyền công bằng trong tiếp cận dịch vụ” (Access Equity Rights Now) kêu gọi mọi người cùng nhau hành động để làm sao tất cả mọi người có quyền tiếp cận với các dịch vụ hỗ trợ, dự phòng, chăm sóc và điều trị HIV/AIDS. Hiện nay Thế giới vẫn có hơn 60% người nhiễm HIV chưa tiếp cận được với thuốc kháng vi rút (ARV); nhiều phụ nữ và trẻ em gái, nam có quan hệ tình dục đồng giới nam, người chuyển giới, người mại dâm, thanh niên và người sử dụng ma túy và một số nhóm thiệt thòi khác vẫn chưa được ưu tiên trong đáp ứng. Các đầu tư cho nghiên cứu khoa học về HIV/AIDS vẫn chưa được quan tâm đúng mức. Bạo lựa giới và quyền con người kể cả vấn đề hình sự hóa HIV cẫn tiếp tục làm ảnh hưởng đến công cuộc phòng, chống HIV/AIDS.
H5
Hoạt động trong nước
Bộ Y tế ban hành Quyết định số 1955/QĐ-BYT ngày 20/5/2016 Kế hoạch giám sát trọng điểm HIV, giám sát trọng điểm các nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục, giám sát trọng điểm HIV lồng ghép hành vi của các tỉnh, thành phố năm 2016. Tiếp tục hoàn thiện dự thảo: Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 96/2012/NĐ-CP ngày 15/11/2012 quy định về điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế; Nghị định điều kiện thực hiện và kinh doanh dịch vụ xét nghiệm HIV và tiếp tục hoàn thiện các dự thảo Thông tư: Hướng dẫn thí điểm thanh toán tập trung thuốc ARV từ Quỹ Bảo hiểm y tế; Hướng dẫn quản lý tài chính dự án mục tiêu phòng, chống HIV/AIDS. Xây dựng kế hoạch chung mở rộng xét nghiệm tải lượng HIV. Họp với Uỷ ban Tài chính- Ngân sách của Quốc hội về tình hình triển khai các dự án sử dụng vốn ODA giai đoạn 2011-2016. Chỉ đạo hướng dẫn kiện toàn cơ sở điều trị HIV/AIDS và mở rộng chi trả khám bệnh, chữa bệnh HIV/AIDS qua bảo hiểm y tế tại tỉnh Khánh Hoà. Phối hợp với Uỷ ban Quốc gia phòng, chống AIDS và phòng, chống tệ nạn ma tuý, mại dâm, Bộ Lao động- Thương binh và Xã hội kiểm tra công tác phòng, chống HIV/AIDS tại TP.Hồ Chí Minh và tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. Thẩm định phòng xét nghiệm Trung tâm phòng, chống HIV/ AIDS tỉnh Bắc Kạn, Bệnh viện đa khoa Văn Bàn- Lào Cai.
Tổ chức xét nghiệm nhiễm HIV lưu động cho cộng đồng
Hỗ trợ kỹ thuật lồng ghép cải thiện chất lượng chăm sóc điều trị HIV/AIDS vào hệ thống quản lý chất lượng bệnh viện tại các tỉnh: An Giang, Long An, Bến Tre. Phối hợp với Ban Chỉ đạo Tây Bắc và Ủy ban nhân dân tỉnh Sơn La tổ chức Hội nghị phòng, chống HIV/AIDS khu vực Tây Bắc ngày 27/5. Tham gia Đoàn công tác đại biểu cấp cao Việt Nam tham dự Hội nghị cấp cao của Đại hội đồng Liên hiệp quốc về HIV/AIDS từ ngày 08-10/6 tại Hoa Kỳ. Tiếp tục hoàn thiện dự thảo: Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 96/2012/NĐ-CPngày 15/11/2012 của Chính phủ quy định về điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế; Nghị định điều kiện thực hiện và kinh doanh dịch vụ xét nghiệm HIV và tiếp tục hoàn thiện các dự thảo Thông tư: Hướng dẫn thí điểm thanh toán tập trung thuốc ARV từ Quỹ Bảo hiểm y tế; Hướng dẫn quản lý tài chính dự án mục tiêu phòng, chống HIV/AIDS. Ban hành Hướng dẫn các tỉnh/thành phố, các Bộ, ngành triển khai tháng cao điểm dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con; hướng dẫn mở rộng cấp phát thuốc ARV tại xã, phường và triển khai biện pháp can thiệp giảm tác hại bằng bao cao su và bơm kim tiêm. Tiếp tục đôn đốc và hướng dẫn các tỉnh kiện toàn cơ sở điều trị đủ điều kiện ký hợp đồng với Bảo hiểm xã hội thực hiện khám, chữa bệnh HIV/AIDS được thanh toán qua Quỹ Bảo hiểm y tế. Xây dựng lộ trình thay thế xét nghiệm CD4 bằng xét nghiệm đo tải lượng HIV. Phối hợp với UNAIDS, WHO và PATH chuẩn bị tổ chức Hội nghị sơ kết về kết quả ban đầu triển khai mô hình xét nghiệm tại cộng đồng. Phối hợp với Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS tỉnh Ninh Bình tổ chức Hội thảo quản lý và sử dụng hiệu quả, hợp lý thuốc ARV phác đồ bậc 2 tại tỉnh Ninh Bình. Tổ chức khảo sát, hỗ trợ kỹ thuật triển khai mô hình lồng ghép Lao/HIV tại các tỉnh: Điện Biên, Hải Dương, Nam Định, Ninh Bình.