Bệnh đái tháo đường (hay còn gọi tiểu đường) tuy không phải là bệnh lây nhiễm nhưng nguy hiểm và phổ biến nhất hiện nay nên được mệnh danh là“kẻ giết người thầm lặng”. Những năm gần đây, bệnh gia tăng nhanh chóng, đặc biệt là ở các nước đang phát triển trong đó có Việt Nam và được dự báo là “đại dịch toàn cầu thế kỷ 21”.
Thực trạng và nguy cơ bệnh đái tháo đường
Đái tháo đường thuộc nhóm bệnh lý chuyển hoá với đặc trưng tăng glucose máu mạn tính là nguyên nhân gây ra các biến chứng như tổn thương phá huỷ hoặc suy yếu các mô, rối loạn chức năng tim mạch, mắt, thận, thần kinh...; trong đó 70% số ca tử vong do đái tháo đường liên quan tới biến chứng tim mạch.Trên phạm vi toàn cầu, theo ước tính của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) số người bị đái tháo đường tăng từ 30 triệu người (năm 1985) lên 98,9 triệu người (năm 1994) và 243 triệu người (năm 2010), đến nay có hơn 346 triệu người mắc đái tháo đường, dự báo tới năm 2030 con số này có khả năng tăng gấp đôi nếu không có biện pháp can thiệp hữu hiệu. Theo Viện nghiên cứu đái tháo đường quốc tế (năm 2010) có khoảng 215,6 triệu người bị đái tháo đường, theo thống kê của Bộ Y tế Hoa Kỳ (năm 2000) có trên 3,2 triệu người nhập viện liên quan tới bệnh đái háo đường. Ở Việt Nam, theo kết quả điều tra của Bệnh viện Nội tiết Trung ương (năm 2001) tỷ lệ đái tháo đường là 4,0% ở độ tuổi 30-65. Như vậy, gánh nặng bệnh đái tháo đường gây ra cho cộng đồng không chỉ là vấn đề y tế mà là vấn đề xã hội rất được quan tâm. Lý do khiến bệnh nhân đái tháo đường phải nhập viện điều trị hàng đầu là các bệnh lý tim mạch (40%), bệnh lý hô hấp và nhiễm khuẩn (30%). Đái tháo đường được coi là một trong ba bệnhphát triển nhanh nhất trong xã hội hiện nay (ung thư, tim mạch, đái tháo đường).Ngoài ra đái tháo đường cũng là một bệnh lý mãn tính hàng đầu có các biến chứng nguy hiểm cho người bệnh dẫn tới mù và suy thận giai đoạn cuối cần phải được lọc máu hay ghép thận; gây cắt cụt chi do tắc mạch. Trên 70% số bệnh nhân người lớn đái tháo đường có tăng huyết áp, tai biến mạch máu não, tim mạch cao gấp 4-6 lần so với người cùng độ tuổi song không bị bệnh. Theo WHO số ca tử vong do đái tháo đường tương đương với số ca tử vong do bệnh HIV/AIDS, gần 80% các trường hợp tử vong do đái tháo đường ở các quốc gia thu nhập thấp và trung bình; vì vậy bệnh đái tháo đường được nhìn nhận như là “đại dịch của thế kỷ 21” do phạm vi ảnh hưởng mang tính toàn cầu và mức độ ảnh hưởng đối với sức khoẻ, tính mạng con người và an ninh xã hội. Bệnh thường xảy ra âm thầm, khi biểu hiện rõ thì đã có biến chứng đe dọa tử vong nên còn dược gọi là “kẻ giết người thầm lặng”.
Hiện nay dựa vào cơ chế bệnh sinh, đái tháo đường được phân thành hai nhóm chính: Đái tháo đường typ1 (thường gặp ở độ tuổi dưới 35, khởi phát cấp tính với các triệu chứng lâm sàng rầm rộ như đái nhiều, uống nhiều, sút cân nhanh, thể trạng gầy) và đái tháo đường type 2 (thường gặp ở người lớn trên 35 tuổi, tiến triển chậm, triệu chứng lâm sàng không rõ ràng, ít rầm rộ). Nhiều nghiên cứu trên thế giới cho thấy có thể phòng bệnh đái tháo đường typ2 bằng việc thay đổi lối sống, tăng cường vận động tập thể dục và thực hiện chế độ dinh dưỡng hợp lý. Theo số liệu của IDF, bệnh đái tháo đường hiện nay không còn là bệnh của người giàu mà đang gia tăng nhanh chóng ở mọi tầng lớp xã hội, đặc biệt là những người có sự thay đổi về lối sống, ít vận động được coi là đại dịch đang bùng phát trên toàn cầu và là một vấn đề sức khỏe quan trọng, thách thức lớn với tất cả các quốc gia trên thế giới trong đó có Việt Nam.
Theo thống kê của IDF, Việt Nam không nằm trong nhóm quốc gia có tỷ lệ bệnh đái tháo đường cao nhất thế giới, nhưng là một trong 10 quốc gia có tỷ lệ mắc đái tháo đường cao nhất châu Á và 10 quốc gia có tỉ lệ gia tăng bệnh đái tháo đường cao nhất thế giới. Đặc biệt là nước ta sau hơn 3 thập kỷ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, tỷ lệ mắc đái tháo đường đang gia tăng nhanh chóng không chỉ xuất hiện ở thành phố lớn mà ở khắp mọi miền đất nước, từ miền núi đến trung du, đồng bằng. Chỉ sau 10 năm số trường hợp mắc bệnh đái tháo đường đã tăng gấp đôi cho thấy đái tháo đường đang là bệnh có tốc độ gia tăng rất lớn trong cộng đồng. Theo Bộ Y tế, tỷ lệ đái tháo đường của người Việt năm 2013 đang ở mức 5,7% với hơn 3,2 triệu người mắc bệnh này, chiếm hơn 5% dân số trong độ tuổi 20-80, dự báo số lượng bệnh nhân có chiều hướng gia tăng gấp đôi vào năm 2030.
 |
Việt Nam là một trong 10 quốc gia có tỷ lệ bệnh nhân đái tháo đường gia tăng cao nhất thế giới |
Do là bệnh mạn tính, bệnh đái tháo đường sẽ đeo đẳng theo bệnh nhân suốt đời. Các biến chứng của bệnh đều rất nặng nề như hôn mê dẫn đến tử vong nhanh chóng (do các biến chứng cấp tính), bệnh lý võng mạc gây mù lòa, suy thận, suy động mạch vành, tai biến mạch máu não, hẹp và viêm tắc động mạch chi dưới, các biến chứng nhiễm trùng ở da (do các biến chứng maãn tính). Các chuyên gia khuyến cáo người dân cần phải đi khám và tầm soát bệnh sớm nếu có biểu hiện như khát nhiều, ăn nhiều; đi tiểu thường xuyên; sụt cân đột ngột nếu bạn thừa cân; vết thương lâu không lành; luôn mệt mỏi; nhiễm nấm âm đạo; rối loạn sinh hoạt tình dục; gia đình có người bị đái tháo đường; nhìn mờ...
Hoại tử bàn chân là một trong những biến chứng hay gặp nhất ở bệnh nhân đái tháo đường, do đó việc chăm sóc bàn chân với người bệnh đái tháo đường rất quan trọng, để tránh gặp phải biến chứng này người bệnh cần thực hiện các biện pháp sau: đi bộ ít nhất 45 phút mỗi ngày; rửa chân hằng ngày với xà phòng và nước ấm; lau chân thật khô, đặc biệt là ở các kẽ ngón chân; cắt móng cẩn thận, móng mọc vào trong và nốt chai cần được nhân viên y tế chăm sóc; giữ cho da chân luông mềm mại bằng kem dưỡng ẩm, nhưng không được bôi kem vào các kẽ ngón chân; mang tất sạch mềm, không quá chật hay rộng, thay vớ hằng ngày; tự kiểm tra chân hằng ngay và đi khám bác sĩ ngay nếu có gì bất thường; không bao giờ đi chân đất ngoài đường cũng như trong nhà; luôn mang giầy hoặc xăng đan vừa chân và bảo vệ tốt chân; kiểm tra giầy dép thật kỹ trước khi xỏ vào, viên sỏi đường may hay bất cứ vật gì bên trong giày đểu có thể gây tổn thương bàn chân. |
Mục đích và ý nghĩa Ngày đái tháo đường thế giới
Ngày Đái tháo đường thế giới do Hiệp hội Đái tháo đường Thế giới (IDF) và Tổ chức Y tế thế giới (WHO) khởi xướng, được tổ chức vào ngày 14-11 hàng năm để đánh dấu ngày sinh của Frederick Banting, người đã cùng Charles Best phát hiện ra insulin, một phương pháp điều trị cứu sống bệnh nhân đái tháo đường (năm 1922) đồng thời nâng cao nhận thức toàn cầu về bệnh đái tháo đường trong bối cảnh tỷ lệ mắc bệnh đái tháo đường ngày càng gia tăng trên thế giới và cách phòng bệnh trong phần lớn các trường hợp. Ðáng chú ý là 80 đến 90% số người bị bệnh không được phát hiện ở các nước đang phát triển và phát triển, trong đó Trung Quốc và Ấn Ðộ là hai quốc gia có nhiều người bị bệnh đái tháo đường nhất. Theo ước đoán của IDF số người bị đái tháo đường ở Trung Quốc năm 2010 là 43 triệu, nhưng thực tế điều tra lại thấy số người mắc là 92,3 triệu; chi phí cho điều trị trước đây chiếm khoảng 1,5 tỷ USD thì nay đã lên đến 6,3 tỷ USD/năm. Ngày đái tháo đường thế giới có biểu tượng là vòng tròn mầu xanh, tượng trưng cho sự đoàn kết của cộng đồng trong phòng, chống bệnh đái tháo đường.
Kể từ năm 1991, mỗi năm IDF và WHO lại có một chiến lược truyền thông với các chủ đề khác nhau cho hoạt động phòng, chống bệnh đái tháo đướng. Năm 2006, Ðại hội đồng Liên hợp quốc đã ra Quyết định chính thức 61/225 về Ngày đái tháo đường thế giới công nhận đái tháo đường là một bệnh mãn tính, làm giảm chất lượng sống và chi phí cao gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến gia đình, quốc gia và toàn thế giới. Các chủ đề của những năm gần đây như Bệnh đái tháo đường và béo phì (2004), chăm sóc người bệnh đái tháo đường và bàn chân (2005), bệnh đái tháo đường ở trẻ em và thanh thiếu niên (2007-2008), “kiểm soát bệnh đái tháo đường ngay từ bây giờ" (2011) giáo dục và phòng ngừa bệnh đái tháo đường (2009-2013). Từ những chủ đề này, Ngày đái tháo đường thế giới đã huy động sự tham gia của hàng triệu người từ hơn 160 quốc gia trên thế giới vào các hoạt động nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng về bệnh đái tháo đường, kể cả trẻ em và người lớn, nhân viên y tế, nhà hoạch định chính sách, giới truyền thông làm cho cộng đồng có thể biết được các yếu tố nguy cơ, cách phòng, chống bệnh và các biến chứng của bệnh.
Việt Nam hưởng ứng Ngày đái tháo đường thế giới 14-11-2013
Hưởng ứng Ngày đái tháo đường thế giới 14-11, Bộ Y tế đã phối hợp với Hội nội tiết & đái tháo đường Việt Nam, Bệnh viện Nội tiết trung ương và Tập đoàn dược phẩm Novo Nordisk tổ chức Ngày hội “Phòng chống bệnh đái tháo đường” tại Công viên Thống Nhất, quận Hai Bà Trưng, Hà Nội và hoạt động khám và tư vấn miễn phí cho cộng đồng. Chương trình bao gồm chuỗi các hoạt động liên tiếp từ việc kiểm tra cho đến hướng dẫn cách sinh hoạt thường ngày theo khuynh hướng tích cực, khỏe mạnh như: thử máu miễn phí, đo đường huyết, tư vấn y khoa cho những người có đường huyết cao, hỏi & đáp với các bác sĩ từ các bệnh viện hàng đầu ở Tp.Hồ Chí Minh & Hà Nội, nắm cách luyện tập thể dục hợp lý, hiểu rõ công thức chế biến thức ăn lành mạnh. Kiểm tra miễn phí tại ngày hội Phòng chống bệnh đái tháo đường với mục đích nâng cao kiến thức cho cộng đồng và qua đó tầm soát cũng như tư vấn cho mọi người về mối nguy hiểm của về bệnh đái tháo đường, các hoạt động miễn phí bao gồm thử máu, đo đường huyết, tư vấn y khoa cho người có đường huyết cao, hỏi đáp với các chuyên gia đầu ngành, nắm cách luyện tập thể dục hợp lý và hiểu rõ công thức chế biến thức ăn lành mạnh. Mọi hoạt động đều miễn phí được tổ chức tại công viên Thống Nhất từ ngày 14-16/11/2013 với hàng ngàn người tới tham dự.
 |
Kiểm tra đường huyết trong ngày hội tổ chức tại Tp. Hồ Chí Minh |
Theo Bộ Y tế, Ngày hội phòng chống đái tháo đường tại Việt Nam là cơ hội giúp người dân nắm rõ hơn về tính chất, các biện pháp ngăn ngừa cũng như biến chứng của bệnh. Nhận thức và lo ngại mức độ nguy hiểm của bệnh chỉ mới là điều kiện cần, những hành động như thăm khám bệnh định kỳ, giữ gìn lối sống lành mạnh, tập thể dục đều đặn mới chính là điều kiện đủ để giảm thiểu bệnh đái tháo đường. Ngày hội sẽ mang lại cho cộng đồng những kiến thức đúng đắn về bệnh và hướng dẫn mọi người thay đổi theo lối sống lành mạnh để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường và cải thiện chất lượng cuộc sống của những người đã mắc căn bệnh này.
Dưới đây là 1 số hình ảnh ghi nhận trong buổi sáng đầu tiên của Ngày hội:
 |
| Lễ khai mạc ngày hội đái tháo đường Việt Nam |
 |
| Xếp hàng để được xét nghiệm máu, đo đường huyết....
|
 |
Đo đường huyết miễn phí |
 |
Kiểm tra chỉ số cơ thể miễn phí  | Tư vấn y khoa bệnh đái tháo đường |
|
Hướng dẫn tập thể dục và yoga |
 Cung cấp thông tin về chăm sóc bệnh đái tháo đường |