Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), Ngày sức khỏe tâm thần thế giới (World mental health Day) được tổ chức vào ngày 10 tháng 10 nhằm nâng cao nhận thức của công chúng về các vấn đề sức khỏe tâm thần.
WHO cho biết rối loạn tâm thần, hành vi và thần kinh rất phổ biến trong tất cả các nước trên thế giới, gây đau khổ nặng nề, chi phí kinh tế và xã hội nặng nề, những người bị bất kỳ các rối loạn trên thường là đối tượng của một cuộc sống xã hội cô lập, chất lượng cuộc sống thấp và có tỷ lệ tử vong cao hơn.
Ngày sức khỏe tâm thần thế giới là dịp khuyến khích thảo luận cởi mở về các rối loạn tâm thần, kêu gọi đầu tư vào các dịch vụ phòng ngừa và điều trị các bệnh tâm thần, theo đó chủ đề của Ngày sức khỏe tâm thần thế giới năm 2014 là "Trầm cảm-sự khủng hoảng toàn cầu" (Depression-a global crisis). WHO cho rằng sức khỏe tâm thần hiện nay có tầm quan trọng thứ tư sau các bệnh tim mạch, ung thư và đái tháo đường. Bệnh trầm cảm ảnh hưởng tới hơn 400 triệu người ở mọi lứa tuổi, mọi cộng đồng và là yếu tố góp phần vào gánh nặng bệnh tật toàn cầu, các chuyên gia tâm thần học dự đoán khoảng 30 năm nữa mỗi ngày trên thế giới sẽ có thêm 2.000 người bị mất trí. Mặc dù đã có các phương pháp điều trị trầm cảm hiệu quả nhưng việc tiếp cận điều trị lại là vấn đề cần được quan tâm ở hầu hết các quốc gia và ở một số nước chỉ có chưa tới 10% người bị trầm cảm nhận được điều trị cần thiết.
Theo Wikipedia Ngày sức khỏe tâm thần thế giới được cử hành lần đầu vào năm 1992 do sáng kiến của Liên đoàn sức khỏe tâm thần thế giới (World Federation for Mental Health), một tổ chức bảo vệ sức khỏe tâm thần toàn cầu có các thành viên ở hơn 150 quốc gia. Sức khỏe tâm thần đang ngày càng được xác nhận như là một khía cạnh quan trọng trong điều kiện của hạnh phúc nói chung của con người vì vậy ngày 10 tháng 10 đã được dành riêng cho "Sức khỏe tâm thần với chăm sóc thiết yếu như tăng cường điều trị và thúc đẩy sức khỏe tâm thần" và các vấn đề sức khỏe tâm thần là một ưu tiên toàn cầu và bắt buộc phải được giải quyết các vấn đề liên quan một cách sớm nhất và có hiệu quả. Vào Ngày sức khỏe tâm thần thế giới hàng ngàn người hỗ trợ đã tổ chức chương trình tuyên truyền nâng cao nhận thức, đem lại sự chú ý tới bệnh tâm thần và hậu quả của nó trên cuộc sống của những bệnh nhân trên khắp thế giới; tại một số nước, ngày này là thành phần của Tuần lễ nhận thức bệnh tâm thần (Mental Illness Awareness Week) lớn hơn. Mỗi năm có một chủ đề khác nhau, theo đó chủ đề năm 1996 (phụ nữ và sức khỏe tâm thần); năm 1997 (trẻ em và sức khỏe tâm thần); năm 1998 (sức khỏe tâm thần và nhân quyền); năm 1999 (sức khỏe tâm thần và sự lão hóa); năm 2000-2001 (sức khỏe tâm thần và việc làm); năm 2002 (các kết quả của chấn thương tâm thần vào bạo lực ở trẻ em và thanh thiếu niên); năm 2003 (những rối loạn tình cảm và ứng xử ở trẻ em và thanh thiếu niên); năm 2004 (mối liên quan giữa sức khỏe thể xác và rối loạn tâm thần trong cùng thời gian); năm 2005 (sức khỏe thể xác và tâm thần suốt cuộc sống); năm 2006 (nâng cao nhận thức và giảm nguy cơ: sức khỏe tâm thần và tự tử); năm 2007 (sức khỏe tâm thần trong một thế giới đổi thay: các hiệu quả của văn hóa và tình trạng đa dạng).
WHO xác định 7 lý do để đưa sức khỏe tâm thần vào cơ cấu chăm sóc ban đầu: (i) Gánh nặng của các rối loạn tâm thần rất lớn với cá nhân những người bị ảnh hưởng và gia đình của họ và tạo ra những khó khăn kinh tế-xã hội nặng nề có ảnh hưởng đến toàn xã hội; (ii) có một khoảng cách đáng kể giữa tỷ lệ rối loạn tâm thần và số lượng người được điều trị; (iii) các vấn đề sức khỏe tâm thần và thể chất được liên kết với nhau, tổng hợp các dịch vụ chăm sóc chính khẳng định những người được cung cấp cần được đối xử công bằng; (iv) khi sức khỏe tâm thần lồng ghép với chăm sóc sức khỏe ban đầu, mọi người có thể nhận được các dịch vụ sức khỏe tâm thần gần vùng lân cận, làm nâng cao sức khỏe tâm thần và tiếp cận cộng đồng; (v) chăm sóc ban đầu cho sức khỏe tâm thần sẽ ít tốn kém cho bệnh nhân, cộng đồng và chính phủ; (vi) chăm sóc ban đầu về sức khỏe tâm thần làm tăng thêm sự tôn trọng các quyền con người; (vii) đưa sức khỏe tâm thần vào hệ thống chăm sóc ban đầu có thể mang lại kết quả tốt đẹp hơn trong chẩn đoán rối loạn tâm thần cho kết quả cải thiện tình trạng sức khỏe sau cùng của bệnh nhân chỉ khi tìm ra các chăm sóc thích hợp đi theo sau, tăng cường giới thiệu đến các chuyên gia chăm sóc sức khỏe hành vi với sự hỗ trợ bổ sung có thể dẫn đến nâng cao tối đa kết quả, truyền đạt cho các bác sĩ, chăm sóc cần được sắp xếp hợp lý và trên cơ sở phương pháp tiếp cận dựa trên bằng chứng. Nhu cầu cấp bách phải đảm bảo những nguyên tắc và biện pháp liên quan đến phác đồ điều trị nên được cung cấp cho các bác sỹ đa khoa và nhân viên chăm sóc ban đầu, tiếp theo điều trị ban đầu của nhân viên chăm sóc ban đầu, nên giới thiệu các rối loạn sức khỏe tâm thần phức tạp đến bác sĩ tâm thần và chuyên gia tâm lý học chuyên sâu. Vì vậy WHO cho rằng các chính sách phải được cấu trúc và thực hiện bởi chính phủ nghĩa là sự tham gia của chính phủ là cần thiết và những vấn đề này cần phải được đưa vào các quy định về chăm sóc sức khỏe nói chung bao gồm sức khỏe thể chất, tâm lý và tâm thần do đó vận động là cần thiết và quan trọng của sức khỏe tâm thần. Cần có sự nhạy cảm của các nhà lãnh đạo, các tổ chức y tế, các tổ chức và nhân viên chăm sóc ban đầu về sự cần thiết của lồng ghép hai khía cạnh của sức khỏe có thể được tóm tắt như đã được khuyến cáo của WHO là nguyên tắc lồng ghép sức khỏe tâm thần trong chăm sóc ban đầu như kế hoạch và chính sách phải được điều chỉnh để thực hiện chăm sóc ban đầu cho sức khỏe tâm thần; những thay đổi phải có chủ trương đúng; đào tạo đầy đủ cần được phổ biến bên cạnh phân bổ nhiệm vụ; nhạy cảm ở các cấp độ khác nhau là điều cần thiết; hợp tác giữa chính phủ và các tổ chức phi chính phủ là cần thiết để làm việc trong hệ thống chăm sóc sức khỏe ban đầu; cần phải dành riêng đầy đủ các nguồn lực tài chính và nhân lực để đảm bảo sự sẵn có của dịch vụ cho số lượng tối đa của khách hàng.
Theo WHO các can thiệp cần thiết, đơn giản và ít tốn kém nên được ưu tiên cung cấp một số biện pháp can thiệp cần được kết hợp bao gồm can thiệp sớm trong trường học của các nhà tư vấn học đường và bác sĩ nhi khoa; cung cấp hỗ trợ cho trẻ em thông qua chương trình giáo dục và xây dựng kỹ năng; tăng cường sự kiện liên quan đến sức khỏe tâm thần trong các trường học; cung cấp các dịch vụ hỗ trợ đặc biệt cho phụ nữ và người già phục vụ cho nhu cầu của họ; chương trình triển khai ở cộng đồng để nâng cao nhận thức của người dân và loại bỏ các chấn thương liên quan đến rối loạn sức khỏe tâm thần. Việc xác định nhu cầu để đưa các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần được yêu cầu một cách rõ ràng, cụ thể trong bối cảnh của nước lớn và đông dân, nơi khan hiếm các chuyên gia dẫn đến hàng triệu người không được điều trị những nhu cầu khẩn thiết của họ. Biện pháp theo hướng kết hợp sẽ có lợi cho tất cả - bệnh nhân, gia đình họ, các chuyên gia sức khỏe tâm thần, các chuyên gia y tế, cơ quan ngoài y tế và phi chính phủ làm việc trong lĩnh vực ủng hộ cho sức khỏe toàn diện, sự thịnh vượng của cá nhân và vì vậy cho cả nhân loại nói chung.
 |
| Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Doan phát biểu về Ngày sức khỏe tâm thần thế giới |
Theo các nguồn tin trong nước, hưởng ứng Ngày sức khỏe tâm thần thế giới Bộ Y tế phối hợp với Hội Tâm thần học Việt Nam, Tổng hội Y học Việt Nam tổ chức mít tinh hưởng ứng Ngày Sức khỏe tâm thần Thế giới (10/10) với thông điệp “Hãy chung sống với người bệnh tâm thần phân liệt”. Tại nước ta, rối loạn tâm thần vẫn đang chiếm tỷ lệ cao trong nhân dân, vấn đề sức khỏe tâm thần trẻ em đặc biệt là tự kỷ, tăng động, giảm chú ý ngày càng tăng. Thống kê của Khoa Tâm thần thuộc Bệnh viện Nhi Trung ương cho biết nếu như năm 2008 chỉ có 450 trẻ có rối loạn tự kỷ đến khám thì năm 2012 đã tăng lên 2.200 trẻ (gấp gần 4 lần), nguyên nhân của bệnh đến nay vẫn chưa được rõ nhưng chắc chắn có sự tác động của một số yếu tố thường gặp như sinh học, tố môi trường do đó vấn đề điều trị còn gặp nhiều khó khăn. Tại lễ mít tinh hưởng ứng Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Doan chỉ rõ sức khỏe tâm thần có vai trò đặc biệt quan trọng trong mục tiêu chiến lược của quốc gia, quyết định chất lượng cuộc sống, hạnh phúc gia đình, bình an xã hội và sự phồn thịnh của đất nước. Việt Nam luôn xác định bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe tâm thần cho nhân dân là một trong những chính sách ưu tiên nhằm bảo đảm quyền được bảo vệ sức khỏe của mỗi người dân và đảm bảo nguồn lực phát triển của xã hội.
 |
| Toàn cảnh lễ mit tinh hưởng ứng Ngày sức khỏe tâm thần thế giới tại Việt Nam |
Hiện nay, biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường, hậu quả chất độc dioxin do chiến tranh để lại cùng những áp lực trong cuộc sống, công việc làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý tâm thần. Trong khi đó, rối loạn trầm cảm lại chiếm tỷ lệ cao và có xu hướng ngày một tăng ở nhiều lứa tuổi, đặc biệt là trẻ em; đội ngũ thầy thuốc chăm sóc sức khỏe tâm thần hiện còn thiếu vì hoạt động trong lĩnh vực này còn nhiều khó khăn về môi trường và điều kiện làm việc; sự phối hợp liên ngành trong chăm sóc sức khỏe tâm thần hiện chưa hiệu quả, gánh nặng chỉ thuộc về một số ngành và gia đình người bệnh nên đây là dịp để thể hiện quyết tâm hơn nữa trong công tác tuyên truyền để thay đổi nhận thức của mọi người dân về sức khỏe tâm thần để có cơ sở đề ra chủ trương, chính sách, cơ chế phù hợp hơn trong thời gian tới nhằm bồi dưỡng, đào tạo, khuyến khích đội ngũ y, bác sỹ, các nhà khoa học, phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan cùng gia đình để tăng cường quản lý, chăm sóc, điều trị cho người bệnh tâm thần.