Hưởng ứng ngày Thế giới không thuốc lá 31/5/2014 (WNTD), Chương trình phòng chống tác hại thuốc lá quốc gia (Vietnam Steering Committee Smoking and Health) đã có nhiều hoạt động truyền thông tích cực và có hiệu quả nhằm thực hiện tốt chủ đề của WHO trong năm 2014-Tăng thuế thuốc lá.
Chủ đề của WHO năm 2014: Tăng thuế thuốc lá
Tổ chức Y tế thế giới (WHO)-Cơ quan của Liên Hợp Quốc khởi xướng Ngày Thế giới không thuốc lá (World No Tobacco Day_WNTD)vào ngày 31/5 hàng năm nhằm loại trừ các tác hại liên quan đến thuốc lá và nâng cao sức khỏe cộng đồng. Theo tổ chức này, hút thuốc lá làm cho gần 6 triệu người chết trên thế giới mỗi năm, trong đó có hơn 600.000 người không hút thuốc tử vong do hít phải khói thuốc;nếu không có những hành động phòng chống kịp thời, sử dụng thuốc lá sẽ gây tử vong cho hơn 8 triệu người mỗi năm đến 2030, trong khihơn 80% các trường hợp tử vong do thuốc lá có thể ngăn ngừa là ở các nước có thu nhập thấp và trung bình.
Lợi ích của việc tăng thuế thuốc lá
Hưởng ứng ngày Thế giới không thuốc lá năm 2014, WHO kêu gọi thực hiện tăng thuế thuốc lá trên toàn cầu nhằmgiảm tiêu thụ thuốc lá và cứu mạng sống con người.Theo Công ước khung về kiểm soát thuốc lá của WHO, các quốc gia thành viên cần thực hiện chính sách thuế và giá các sản phẩm thuốc lá như một biện pháp hiệu quả để giảm tiêu thụ thuốc lá. Bằng chứng qua các kết quả nghiên cứu của WHO cho thấy đánh thuế cao hơn đặc biệt hiệu quả trong việc giảm sử dụng thuốc lá trong nhóm đối tượng có thu nhập thấp và ngăn chặn trẻ vị thành niên bắt đầu hút thuốc, việc tăng thuế sẽ đẩy giá thuốc lá lên 10% làm giảm tiêu thụ thuốc lá xuống 4% ở các nước có thu nhập cao và 8% ở hầu hết các nước có thu nhập thấp và trung bình. Cùng với đó, việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá được coi là biện pháp chi phí hiệu quả nhất trong các biện pháp phòng chống tác hại thuốc lá, theo Báo cáo Y tế Thế giới năm 2010, sự gia tăng 50% thuế tiêu thụ đặc biệt thuốc lá sẽ làm tăng hơn 1,4 tỷ đô la trong nguồn kinh phí bổ sung ở 22 quốc gia có thu nhập thấp, thay vào đó chi phí y tế của chính phủ dành cho sức khỏe ở các nước này có thể tăng lên đến 50%.
Mục đích của việc tăng thuế thuốc lá
Từ những lợi ích nêu trên của việc tăng thuế thuốc lá, mục đích chung của Ngày thế giới không thuốc lá năm 2014 không chỉ đóng góp cho việc bảo vệ các thế hệ hiện tại và tương lai không phải chịu ảnh hưởng những tác hại nghiêm trọng do thuốc lá, mà còn tránh khỏi các tổn thất về kinh tế, môi trường, xã hội của việc sử dụng thuốc lá và phơi nhiễm với khói thuốc. Mục đích cụ thể của năm 2014 là các chính phủ tăng thuế thuốc lá đến mức có thể làm giảm tiêu thụ thuốc lá; cá nhân và các tổ chức xã hội dân sự vận động chính phủ tăng thuế thuốc lá đến mức có thể giảm tiêu thụ thuốc lá. Mục đích cuối cùng của WHO và các tổ chức từ nhiều nơi trên thế giới trong ngày 31/5 đều nhấn mạnh đến những rủi ro, những nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe do sử dụng thuốc lá, đồng thời ủng hộ mạnh mẽ các chính sách nhằm giảm tiêu thụ thuốc lá một cách hiệu quả.
Việt Nam hưởng ứng Ngày thế giới không thuốc lá năm 2014
Việt Nam nằm trong 15 quốc gia hút thuốc lá cao nhất thế giới
Mặc dù thông điệp “Hút thuốc lá có hại cho sức khỏe” cùng với hình ảnh hai lá phổi bị phá hủy bởi khói thuốc trên mỗi bao thuốc lá có làm những người hút thuốc ghê sợ và chùn đi đôi chút nhưng sau đó gần như không cản được sự thèm khát của họ với “nàng tiên nâu”, trong khi công tác phòng chống tác hại của thuốc lá đã được triển khai rộng khắp. Theo điều tra toàn cầu về sử dụng thuốc lá năm 2010, Việt Nam được WHO xếp vào 15 quốc gia có tỷ lệ nam giới hút thuốc lá cao nhất thế giới với hơn 50% nam giới từ tuổi trưởng thành trở lên hút thuốc lá. Theo nghiên cứu của Viện chiến lược và Chính sách y tế (Bộ Y tế) năm 2011 cho thấy hơn 11% số ca tử vong ở nam giới Việt Nam là do các bệnh có liên quan đến thuốc lá, trung bình cứ 2 nam giới trưởng thành (≥ 15 tuổi) thì có một người hút thuốc là nguyên nhân chính gây gây nên các bệnh ung thư phổi, đột quỵ, mạch vành, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính; trong đó > 90% các ca mắc và tử vong do ung thư phổi ở nam giới liên quan đến sử dụng thuốc lá. Theo điều tra của Trường Đại học Y tế công cộng năm 2011 thấy cùng với các tổn hại về sức khỏe, sử dụng thuốc lá còn gây ra các thiệt hại về kinh tế qua chi phí trực tiếp cho khám chữa bệnh, mắc bệnh hiểm nghèo, mất khả năng lao động và tử vong cho 5/25 bệnh do sử dụng thuốc lá hơn 23.000 tỷ đồng một năm. Theo các chuyên gia y tế, khói thuốc có chứa nhiều độc tố, trong đó có 43 chất gây bệnh ung thư, khói tỏa ra từ đầu điếu thuốc đang cháy độc hại hơn khói thuốc do người hút thở ra vì nó chứa nhiều chất độc hại gấp 21 lần. Hút thuốc lá thụ động ở trẻ em dễ gây ra một số căn bệnh nguy hiểm như chết đột tử, các bệnh viêm nhiễm đường hô hấp cấp và mạn, viêm tai giữa cấp và mạn, gây ra bệnh hen và hen trầm trọng, giảm chức năng hoạt động của phổi...; do đó hút thuốc lá không những chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của bản thân người sử dụng mà còn ảnh hưởng đến những người chung quanh, để lại gánh nặng cho gia đình và xã hội.
Tăng thuế thuốc lá nằm Luật phòng chống tác hại thuốc lá của Quốc hội
Để giảm thiểu tác hại của việc sử dụng thuốc lá đối với sức khỏe, kinh tế, xã hội và môi trường, ngày 18/6/2012, Quốc hội nước Cộng hòa XHCN Việt Nam đã thông qua Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/5/2013. Luật quy định các biện pháp nhằm giảm nhu cầu sử dụng, các biện pháp kiểm soát nguồn cung cấp thuốc lá và các điều kiện đảm bảo để phòng chống tác hại của thuốc lá; theo đó, tăng thuế thuốc lá được coi là một biện pháp phòng chống tác hại thuốc lá hiệu quả hoàn toàn phù hợp với chủ đề Ngày thế giới không thuốc lá năm 2014 của WHO. Theo khuyến cáo của WHO và Ngân hàng thế giới (WB), để kiềm chế có hiệu quả việc sử dụng thuốc lá, thuế thuốc lá tại Việt nam phải chiếm từ 65-70% giá bán lẻ; trong khi mức thuế thuốc lá hiện nay ở nước ta chỉ chiếm 42% giá bán lẻ, thấp thứ 9 so với 10 nước trong khu vực và rất thấp so với các nước phát triển.
Các hoạt động hưởng ứng Ngày thế giới không thuốc lá 31/5/2014
Hưởng ứng Ngày thế giới không thuốc lá (31/5/2014) và Tuần lễ Quốc gia không thuốc lá (25-31/5/2014), Chương trình phòng chống tác hại thuốc lá Quốc gia tổ chức chiến dịch truyền thông đẩy mạnh thực thi môi trường không khói thuốc và phổ biến các thông tin về ý nghĩa, sự cần thiết của việc tăng thuế thuốc lá thông qua các hoạt động như mít tinh, hội thảo, tuyên truyền, phát sóng các phóng sự, thông điệp về Luật phòng chống tác hại thuốc lá nhằm tiếp tục tuyên truyền sâu rộng đến cộng đồng thông tin về tác hại của hút thuốc và hút thuốc thụ động, nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật của người dân về quy định cấm hút thuốc và các khu vực cấm hút thuốc. Bên cạnh đó, chiến dịch truyền thông cũng nhằm vận động các nhà hoạch định chính sách ủng hộ việc tăng thuế thuốc lá.
Theo kế hoạch của Chương trình phòng chống tác hại thuốc lá Quốc gia, các tỉnh/thành phố trong cả nước cần tập trung vào các hoạt động nâng cao nhận thức về tác hại của hút thuốc, tiếp tục tuyên truyền sâu rộng đến cộng đồng các thông tin về tác hại của hút thuốc và hút thuốc thụ động. Tăng cường thực thi quy định môi trường không khói thuốc, tiếp tục tuyên truyền các quy định các quy định của Luật phòng chống tác hại thuốc lá về các địa điểm cấm hút thuốc (bao gồm các địa điểm cấm hút thuốc lá hoàn toàn, các địa điểm cấm hút thuốc lá trong nhà nhưng được phép có nơi giành riêng cho người hút thuốc); quyền và trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, địa phương; quyền, trách nhiệm của người đứng đầu, người quản lý các địa điểm cấm hút thuốc lá; các hành vi bị nghiêm cấm trong phòng chống tác hại Thuốc lá; quyền và nghĩa vụ của công dân trong phòng chống tác hại thuốc lá; nghĩa vụ của người hút thuốc lá; tuyên truyền tới lãnh đạo cơ quan/đơnvị: đưa nội dung phòng chống tác hại thuốc lá vào kế hoạch hoạt động hằng năm, đưa quy định cấm hút thuốc lá tại nơi làm việc vào quy chế nội bộ của cơ quan Bộ, ngành, Đoàn thể và các đơn vị trực thuộc. Thực hiện cơ quan không khói thuốc lá, với nội dung chính như treo biển báo cấm hút thuốc tại các khu vực có quy định cấm theo quy định của Luật; thực hiện nghiêm quy định cấm hút thuốc lá tại nơi làm việc và tại các địa điểm có quy định cấm; đưa tiêu chí không hút thuốc lá tại nơi làm việc vào tiêu chuẩn thi đua của cán bộ, viên chức và người lao động của cơ quan, đơn vị; thực hiện việc kiểm tra, đánh giá việc thực thi quy định cấm hút thuốc tại nơi làm việc trong nhà của các cơ quan, đơn vị trực thuộc; khuyến khích việc tổ chức các cuộc thi tìm hiểu, các buổi nói chuyện về tình hình thực thi môi trường không khói thuốc, chia sẻ các kinh nghiệm bỏ thuốc thành công và động viên khen thưởng các cá nhân, tổ chức thực hiện tốt công tác phòng chống tác hại thuốc lá. Vận động các nhà hoạch định chính sách ủng hộ việc tăng thuế thuốc lá bằng cách thực hiện Luật phòng chống tác hại thuốc lá và mục tiêu giảm tỷ lệ hút thuốc trong Chiến lược quốc gia phòng chống tác hại thuốc lá đến năm 2020, hiện nay Bộ Tài chính đang xây dựng dự thảo Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật thuế tiêu thụ đặc biệt, trong đó đề xuất tăng thuế thuốc lá. Đồng thời năm 2014, WHO cũng khởi xướng chủ đề “Tăng thuế thuốc lá” với mục đích kêu gọi các nướcthực hiện chính sách thuế và giá các sản phẩm thuốc lá như một biện pháp hiệu quả để giảm tiêu thụ thuốc lá, vì vậy để có được sự ủng hộ của các nhà hoạch định chính sách, nội dung truyền thông về tăng thuế thuốc lá cần tập trung vào các vấn đề về sự cần thiết phải tăng thuế thuốc lá như các tổn thất về sức khỏe và kinh tế do sử dụng thuốc lá; các lợi ích về giảm tỷ lệ hút thuốc và tăng thu cho ngân sách nhà nước từ việc tăng thuế thuốc lá; các mức thuế đề xuất cần tăng để giúp giảm tỷ lệ hút thuốc theo mục tiêu quốc gia; kinh nghiệm của các nước trong việc tăng thuế; các bằng chứng về việc tăng thuế không phải là nguyên nhân chính làm tăng buôn lậu cũng như ảnh hưởng tới công ăn việc làm trong ngành sản xuất, trồng cây thuốc lá Một số hoạt động truyền thông dự kiến hưởng ứng Ngày thế giới không thuốc lá 31-5-2014 như mít tinh nhân ngày thế giới không thuốc lá; truyền thông qua báo chí, truyền hình: Phóng sự, tọa đàm; treo băng-rôn, khẩu hiệu; tổ chức hội thảo, hội nghị phổ biến các quy định của pháp luật về phòng chống tác hại thuốc lá, chủ đề Ngày Thế giới không thuốc lá.
Các thông điệp hưởng ứng Ngày thế giới không thuốc lá ở việt Nam
Hưởng ứng ngày thế giới không thuốc lá năm 2014, Chương trình phòng chống tác hại thuốc lá Quốc gia đã ra các thông điệp như sau: Hút thuốc lá là tự hại mình và đầu độc người xung quanh. Khói thuốc lá là nguyên nhân chính gây ung thư phổi, nhồi máu cơ tim, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính... Cán bộ, công chức, viên chức, người lao động thực hiện nghiêm quy định cấm hút thuốc lá tại nơi làm việc. Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá nghiêm cấm hút thuốc lá tại bệnh viện, trường học, nơi làm việc. Luật phòng, chống tác hại của thuốc lá cấm hút thuốc lá trong nhà tại trường đại học, cao đẳng, học viện. Luật phòng, chống tác hại của thuốc lá cấm hút thuốc lá tại các khu vực trong nhà của bến tàu, bến xe. Tăng thuế thuốc lá để giảm nhu cầu sử dụng thuốc lá và tăng nguồn thu ngân sách. Tăng thuế thuốc lá giúp đạt mục tiêu quốc gia về giảm tỷ lệ hút thuốc Tăng thuế thuốc lá làm tăng giá giúp ngăn ngừa thanh thiếu niên và người nghèo hút thuốc. WHO khuyến cáo thuế thuốc lá cần chiếm 70% giá bán lẻ để hạn chế sử dụng thuốc lá tại Việt Nam.
Căn cứ vào các thông điệp này các địa phương trong cả nước và các cơ quan quản lý nhà nước hữu quan sẽ có các kế hoạch, đối sách và chính sách cần thiết nhằm giảm thiểu tác hại của thuốc lá không chỉ trong năm 2014 mà trong nhiều năm tiếp theo. Tuy nhiên, thông điệp quan trọng nhất với những người hút thuốc lá là quyết tâm đoạn tuyệt với khói thuốc và trở thành tuyên truyền viên tích cực nhất trong phòng chống tác hại của thuốc lá.