Theo Cục Y tế dự phòng, ngày 7/8/2015 Bộ Y tế (MoH) đã tổ chức Hội nghị tổng kết chiến dịch tiêm vắc xin sởi-rubella (MR) trong Chương trình tiêm chủng mở rộng (TCMR) ở Việt Nam 2014-2015. Với tỷ lệ đạt được 95%, Chiến dịch tiêm chủng MR khẳng định bước tiến vượt bậc của ngành y tế trong nhiệm vụ chăm sóc và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Bệnh sởi là bệnh truyền nhiễm do virus sởi gây ra rất dễ lây lan và gây dịch, nhất là đối với trẻ em chưa được tiêm phòng miễn dịch dẫn đến các biến chứng viêm phổi, viêm não, tiêu chảy, suy dinh dưỡng, mù loà thậm chí tử vong. Năm 2014, dịch sởi được ghi nhận tại 174 quốc gia và vùng lãnh thổ, đầu năm 2015 dịch sởi bùng phát tại Hoa Kỳ và một số nước châu Âu, ước tính hàng năm trên thế giới ghi nhận khoảng 150.000 trẻ tử vong liên quan đến sởi và 110.000 trẻ sinh ra mắc hội chứng rubella bẩm sinh. Trong đó, hẳn chúng ta vẫn chưa quên sự bùng phát dịch sởi ở Việt Nam trong những tháng đầu năm 2014 đã gia tăng áp lực cho ngành y tế cũng như một số bệnh viện trung ương thời bấy giờ. Theo số liệu thống kê năm 2010, trước khi triển khai tiêm 1 liều vắc xin sởi, tình hình dịch sởi tại Việt Nam vẫn diễn biến phức tạp, việc đưa vắc xin sởi vào Chương trình TCMR từ tháng 10/1985 đã giúp giảm tỷ lệ mắc sởi từ 112,8/100.000 xuống còn 29.8/100.000 dân, mặc dù tỷ lệ mắc bệnh sởi đã giảm rõ rệt nhưng vẫn có nguy cơ bùng phát thành dịch nếu không duy trì tỷ lệ tiêm chủng cao trong cộng đồng. Bệnh rubella do virus gây ra, ở trẻ em thường nhẹ, ít biến chứng nhưng nếu phụ nữ nhiễm rubella trong 3 tháng đầu của thai kỳ có thể gây ra sảy thai, thai chết lưu, đẻ non, trẻ sinh ra có thể mắc hội chứng rubella bẩm sinh (như dị tật tim, đục thuỷ tinh thể, điếc bẩm sinh, chậm phát triển... thậm chí đa dị tật) trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội.
Hình ảnh ban sởi ở trẻ em
Bệnh sởi và rubella không có thuốc điều trị đặc hiệu, chỉ có tiêm chủng MR là cách phòng bệnh chủ động hiệu quả nhất. Theo khuyến cáo của WHO và được sự hỗ trợ của GAVI, Bộ Y tế đã triển khai chiến dịch tiêm chủng vắc xin sởi-rubella miễn phí cho trẻ từ 1-14 tuổi trên toàn quốc từ tháng 10/2014 đến 5/2015 với mục tiêu giảm tỷ lệ mắc bệnh, giảm gánh nặng bệnh sởi, rubella và hội chứng rubella bẩm sinh trong cộng đồng nhằm thanh toán bệnh sởi và khống chế bệnh rubella tại khu vực Tây Thái BìnhDương trong tương lai.
Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tiêm chủng là một biện pháp hiệu quả về chi phí (cost-effective) nhằm giảm tỷ lệ tử vong và bệnh tật ở trẻ em. Tổ chức nhi đồng liên hợp quốc (UNICEF), WHO và Liên minh toàn cầu về vắc xin và tiêm chủng (Global Alliance for Vaccination and Immunization_GAVI) sẽ hỗ trợ chương trình tiêm chủng mở rộng tại Việt nam để bảo vệ trẻ em khỏi các bệnh có thể phòng tránh bằng vắc xin. Theo đó Chiến dịch tiêm vắc xin sởi và rubella cho trẻ em từ 1 đến 14 tuổi được triển khai từ tháng 10/2014 đến tháng 5/2015 trên toàn cõi Việt Nam với mục tiêu của chiến dịch là giảm thiểu tỷ lệ tử vong và bệnh tật do virus sởi và rubella gây ra và tiến tới loại trừ hoàn toàn các bệnh này trên phạm vi toàn quốc. WHO cho biết vaccine sởi-rubella (MR) là vắc xin sống giảm độc lực, có tác dụng đồng thời phòng bệnh sởi và bệnh rubella hiện đang sử dụng trong chiến dịch tiêm chủng tại Việt Nam là do Viện Huyết thanh Ấn Độ sản xuất. Loại vaccine này đã được WHO thẩm định, kết luận đáp ứng các yêu cầu bao gồm tính an toàn và hiệu quả của vắc xin từ năm 2000. Theo WHO, đến nay có trên 40 quốc gia đã sử dụng vắc xin này với hơn 600 triệu liều được cung cấp. Theo Chương trình Tiêm chủng mở rộng (TCMR), MR được sử dụng trong chiến dịch tiêm chủng phòng bệnh sởi và rubella 2014-2015 cho trẻ từ 1-14 tuổi ở Việt Nam, đạt tiêu chuẩn của WHO là vắc xin sởi-rubella duy nhất hiện nay được WHO khuyến cáo các nước sử dụng trong tiêm chủng thường xuyên và tiêm chủng chiến dịch do GAVI hỗ trợ, thông qua việc cung ứng của UNICEF.
Theo Bộ Y tế sau 2 năm thực hiện, Chiến dịch MR ở Việt Nam đã thành công tốt đẹp với trên 95% trẻ em từ 1-14 tuổi được tiêm vắc xin sởi-rubella tương đương gần 20 triệu trẻ em được tiêm chủng và phòng ngừa, ngăn chặn nguy cơ bùng phát dịch bệnh, bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là củng cố được niềm tin và sự tham gia của người dân trong chương trình tiêm chủng mở rộng (TCMR). Với sự phối hợp chặt chẽ của UNICEF, WHO và GAVI, Chương trình TCMR ở Việt Nam đã tiếp nhận gần 30 triệu liều vắcxin sởi-rubella để phân bổ cho các tỉnh, thành theo từng đợt chiến dịch, ngoài ra GAVI còn hỗ trợ 34 triệu USD cho việc mua bơm kim tiêm, kinh phí triển khai hoạt động, tập huấn, truyền thông... Bộ Y tế đánh giá, đây là chiến dịch lớn nhất từ trước tới nay, với sự tham gia của hơn 325.000 lượt cán bộ y tế, phối hợp chặt chẽ với chính quyền các địa phương và bộ đội biên phòng, đoàn thanh niên... với mục tiêu không bỏ sót đối tượng nào, nhất là những đối tượng có nguy cơ cao. Theo thống kê 7 tháng đầu năm 2015, Việt Nam chỉ ghi nhận 80 trường hợp mắc sởi rải rác trên 37 tỉnh/thành phố và không xuất hiện ổ dịch nào trên cả nước. Tuy nhiên, số trường hợp phản ứng nhẹ thông thường như sốt, đau tại chỗ tiêm, nhức đầu… chiếm 0,08% (15.866 ca), thấp hơn so với thông báo của nhà sản xuất.
Bộ trưởng Bộ Y tế phát biểu tại Hội nghị tổng kết Chiến dịch tiêm vaccine MR ngày 7/8/2015
Phát biểu tại hội nghị tổng kết, Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến nhấn mạnh nhờ có chiến dịch tiêm chủng mở rộng, Việt Nam không chỉ thanh toán xong bệnh bại liệt, uốn ván sơ sinh mà còn thực hiện có hiệu quả chiến dịch tiêm vắc xin sởi-rubella trên quy mô toàn quốc trong bối cảnh dịch sởi gia tăng trên quy mô toàn cầu và tại Việt Nam năm 2014. Đây là chiến dịch có đối tượng bao phủ rộng nhất, quy mô lớn nhất từ trước tới nay, những thành công của chiến dịch đã giúp khống chế dịch bệnh sởi, rubella và củng cố được niềm tin vào chiến dịch, vào vắc xin phòng chống dịch bệnh trong nhân dân.
Chiến dịch tiêm chủng MR tại học đường
Đại diện của WHO, Tiến sĩ Lokky Wai đánh giá cao thành công của chiến dịch tiêm vắc xin sởi-rubella của Việt Nam và cho rằng tỷ lệ đạt được này không phải quốc gia nào cũng có thể làm được, vượt chỉ tiêu đã đề ra ban đầu của WHO. Đại diện của WHO cho biết thành quả mang lại tương lai cho thế hệ trẻ không gì so sánh được, chỉ với 10 tháng của chiến dịch gần 20.000.000 trẻ em đã được tiêm chủng an toàn trong chiến dịch này đạt hơn 98% chứng tỏ sức mạnh của hành động tập thể mà trong đó Chính Phủ và Bộ Y tế đã đóng vai trò lãnh đạo và chỉ đạo tổng thể, sự hỗ trợ tài chính của GAVI Alliance và sự phối hợp chặt chẽ của các bộ ngành hữu quan.
Tiến sĩ. Lokky Wai hy vọng Việt Nam tiếp tục thực hiện tốt các chiến dịch tiêm chủng sắp tới và khẳng định WHO và UNICEF tiếp tục sát cánh bên ngành y tế Việt Nam, hướng đến mục tiêu thanh toán bệnh sởi, rubella tại khu vực Tây Thái Bình Dương.