Ngày 26/2/2017. Malaria News-Vũ khí mới trong cuộc chiến chống thuốc sốt rét giả toàn cầu: một máy quét giá rẻ (New weapon in the global fight against fake malaria drugs: a cheap scanner). Theo một bài báo đăng tải trên American Journal of Tropical Medicine and Hygiene mô tảmột thiết bị gọi là Scio giống bộ điều khiển từ xa trên TV, sử dụng ánh sáng hồng ngoại kết nối với một điện thoại thông minh để xác định để xem các thuốc này có chính hãng hay không.
Các nhà nghiên cứu tiết lộ cách thức họ có thể sử dụng một máy quét quang học được mua trực tuyến với giá chỉ 250 đô la (USD) để phân biệt chính xác giữa các thuốc sốt rét cứu mạng sống và loại thuốc giả gây chết người.Hàng chục nhà khoa học y tế công cộng tuyên bố vào 2015 một cuộc khủng hoảng toàn cầu về các loại thuốc giả ảnh hưởng đến cuộc chiến sốt rét, lao và HIV/AIDS, nhất là ở các nước đang phát triển.Tổ chức Y tế thế giới (WHO) ước tính thuốc giảchiếm hơn 50% thị trường dược phẩm ở một số nước châu Phi, theo nghiên cứu từ Center for Disease Dynamics chỉ riêng các loại thuốc sốt rét không hiệu quả đã giết chết hơn 120.000 trẻ em trước tuổi học đường ở châu Phi trong năm 2013.Ben Wilson, nhà khoa học nghiên cứu tại Global Good, một sự hợp tác giữa Bill Gates và công ty công nghệ Intellectual Ventures cho biết: "Chúng tôi đã nói chuyện với các tổ chức phi chính phủ (NGOs) và các cơ quan chính phủ là nhiều người muốn tìm cách sàng lọc chất lượng thuốc nhưng không thể vì họ không có các công cụ hiệu quả".
Nhóm của Wilson, cùng các nhà nghiên cứu Trường Đại học Vệ sinh và Y học nhiệt đới London (LSHTM) thiết kế một máy quét cầm tay dễ sử dụng mà hầu như bất kỳ tổ chức từ thiện hoặc nhà thuốc nào ở khu vực nông thôn cũng có thể đủ khả năng mua được. Hầu như các loại thuốc giả không thể phân biệt với các sản phẩm chính hãng, thậm chí bị thuyết phục bởi các hình ảnh 3 chiều chống hàng giả trên bao bì của chúng, hiện nay kiểm tra các loại thuốc này đòi hỏi xét nghiệm trong phòng thí nghiệm với các máy móc trị giá hàng chục ngàn USDvà được thực hiện bởi các nhà kỹ thuật có tay nghề cao. Quá trình thử nghiệm-quang phổ học (spectroscopy) bao gồm việc chiếu một ánh sáng trên một vật liệu, sau đó phân tích ánh sáng trở lại. Chính xác, các tia lase có cường độ lớn cho phép các nhà nghiên cứu xác định các chất hóa học trong một viên thuốc vì vậy họ có thể xác định viên thuốc có đủ artemisinin hay không-loại hoạt chất có trong hầu hết các thuốc sốt rét đời mới.Tuy nhiên, Wilson đã chọn một cách tiếp cận đơn giản hơn, ông mua một máy quang phổ được gọi là Scio từ Israeli startup Consumer Physics,tổ chức này có một nguồn vốn nhỏ dành cho việc sản xuất các thiết bị cầm tay trên Kickstarter. Thay vì cần một laser, Scio sử dụng một ánh sáng LED rẻ cơ bản là một phiên bản cải tiến củaLED giá rẻ hơn trong một bộ điều khiểnTV từ xa. Trong khi quang phổ hồng ngoại không thể chọn ra các loại thuốc riêng lẻ tạo nên một viên thuốc thì nó có thể chụp dấu chỉ điểm quang phổ tổng thể của thuốc, nhóm của Wilson quét các loại thuốc chính hãng với các thiết bị gây nhạy trong phòng thí nghiệm sau đó sử dụng máy biết cách chiết xuất một thuật toán duy nhất cho mỗi viên.
Một người đàn ông chờ xét nghiệmsốt rét ở Debarq, Ethiopia.Một máy chụp cắt lớp giá
tương đối rẻ cung cấp niềm hy vọng trong phát hiện các loại thuốc sốt rét giả
(Ảnh: Sean Smith for the Guardian)
Scio kết nối với một ứng dụng điện thoại thông minh mà so sánh những chỉ dấu trong các viên thuốc với một mẫu trước đó, bài báo mô tả về các kết quả kiểm tra trong phòng thí nghiệm của hơn 900 mẫu thuốc sốt rét được mua tại Guinea Xích đạo và Ghana mà tại đó đó hệ thống của Global Good phát hiện mọi loại thuốc giả.Global Good và LSHTM muốn có được máy quét cầm tay như Scio cho những cán bộ thực hiện nhiệm vụ trong thực địa, nơi đó họ sẽ kết nối với một ứng dụng điện thoại thông minh mà tổ chức này cũng đã phát triển. Bất cứ ai từ các quan chức hải quan đến các cán bộ hỗ trợ sẽ có thể quét một loại thuốc trong vài giây, nhận được một số liệu đưa ra nhanh chóng từ điện thoại để xém đó có phải là một loại thuốc chính hãng hay không.Wilson cho biết: "Tất cả mọi thứ được lưu trữ trên điện thoại của mìnhtrở nên hiệu quả tại các địa điểm xa xôi ở Ấn Độ hay châu Phi, nơi không có dịch vụ dữ liệu".
| 
|
Scio được sử dụng ở đây với khả năng khác: Phân tích hàm lượng trong thực phẩm
(Ảnh: Robyn Beck/AFP) |
Muhammad Zaman, giáo sư công nghệ y sinh học và y tế quốc tế tại Đại học Boston đồng ý máy chụp quét giá rẻ, đáng tin cậy là điều cần thiết nhưng ông cho rằng các loại thuốc không đạt tiêu chuẩndù sản xuất kém chất lượng hay vật tư đã hết hạn cũng là một mối quan tâmkhông kém gì thuốc giả: "Con người đương đầu với một mafia làm việc trong bóng tối nhưng vấn đề là phức tạp hơn điều đó, đôi khi các nhà sản xuất tốt sản xuất ra các loại thuốc xấu vì không có quy định hay chất lượng giám sát". Zaman đang phát triển hệ thống của riêng mình được gọi là PharmaChk, có thể ép cả một bộ xét nghiệm hóa học vào trong một chiếc vali. Không giống như quang phổ kế của Global Good, nó phá hủy những viên thuốc để xét nghiệm, đòi hỏi một nguồn cung cấp các hóa chất để thực hiện. Zaman ban đầu nói với Guardian là hệ thống của ôngta sẽ có giá khoảng5,000USD nhưng sau đó ông dự đoán nó sẽ có giá cả cạnh tranhmà không thể chính xác giá bán lẻ: "Nhưng chúng tôi có thể nói chính xác bao nhiêu artemisinin có trong một mẫu”.Hệ thống của Global Good gặp một số rắc rối nhỏ về một số thuốc sốt rét kém chất lượng vì chúng vẫn mang dấu ấn của một nhà sản xuất có uy tín nhưng tổ chức này đã có một máy quét tinh vi hơnnên việc xác định các loại thuốc kém chất lượng tốt hơn và thậm chí có thể quét các thuốc thông qua một vỏ bọc trong suốt dán lên bìa cứng, nếu một thử nghiệm về máy quét mới tại Lào cũng hoạt động tốt thì Global Good và LSHTM hy vọng tạo ra mối quan tâm với một cơ quan có nguồn kinh phí lớn trong việc triển khai công nghệ này.
Cơ quan quản lý thực phẩm và dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) cũng đang phát triển máy quét cầm tay của riêng mình để phát hiện thuốc giả, và một công ty của Trung Quốc thậm chí còn thiết kể quang phổ hồng ngoại vào trong một điện thoại thông minh Android.Cuối cùng, tất cả mọi người một ngày nào đó có thể có loại công nghệ để kiểm tra thuốc trong lòng bàn tay của họ, Wilson cho biết thêm: "Nỗ lực lớn đang thu thập các dữ liệu, cách mà hệ thống của chúng tôi hoạt động và không hạn chế bao nhiêu thuốc mà bạn có thể quét".