Hiện nay hệ thống y tế thôn bản được xây dựng và phát triển ở các địa phương đã góp phần rất lớn trong việc chăm sóc sức khỏe ban đầu cho cộng đồng người dân một cách có hiệu quả, đặc biệt ở những vùng khó khăn. Đây là bộ phận y tế tiếp cận gần dân nhất nên phát huy được chức năng bảo vệ sức khỏe cộng đồng nhưng nhiều năm trước đây khi y tế thôn bản chưa hình thành, người tình nguyện đã được huy động để thực hiện công việc “ăn cơm nhà, vát tù và hàng tổng”.
Có thể nói người tình nguyện làm công tác y tế thôn bản đầu tiên của tỉnh Thừa Thiên Huế là tiền thân của nhân viên y tế thôn bản hiện nay được xây dựng và phát triển ở Nam Đông là một huyện thí điểm miền núi vào thời gian sau khi chia tách từ huyện Phú Lộc. Tại thời điểm này, với Dự án phòng chống sốt rét trong chăm sóc sức khỏe ban đầu do Quỹ Nhi đồng Liên hiệp quốc (Unicef) hỗ trợ, huyện đã hình thành đội ngũ người tình nguyện ở thôn bản để làm chân rết hoạt động cho các trạm y tế xã, thị trấn mà biên chế không đủ bao phủ công việc ở tuyến đầu. Sau khi thống nhất chủ trương, tôi trực tiếp về cơ sở vận động người tình nguyện tham gia công tác y tế, mỗi thôn bản phải có một người tình nguyện. Khó khăn trước mắt trạm y tế đặt ra là chế độ trợ cấp hoạt động hàng tháng cho đối tượng này, nếu không có thì khó có thể huy động được. Tôi giải thích đây là người tình nguyện nên không có chế độ hỗ trợ, họ tự nguyện tham gia vì sức khỏe của chính gia đình mình và bà con dân bản.
Chị nữ hộ sinh Hoàng Thị Lệ lúc đó là Trưởng Trạm Y tế xã Thượng Nhật rất tận tâm, nhiệt tình với công tác y tế cơ sở đã tiên phong vận động người tình nguyện ở các thôn bản tham gia. Sau 1 tháng trở lại địa bàn xã trong buổi giao ban, chị đã giới thiệu với tôi: “Đây là những người tình nguyện mà em đã vận động được, mỗi thôn bản một người, trong đó có người là y tá sơ học đã nghỉ việc; họ tự nguyện làm việc đúng theo nghĩa tình nguyện viên mà anh đã nói”. Tôi mừng quá, khởi đầu như vậy là tốt rồi; trên cơ sở này đã kích thích, huy động các cơ sở còn lại phát triển để hoàn chỉnh mạng lưới tình nguyện viên góp phần thực hiện nhiệm vụ ở thôn bản theo mục tiêu dự án.
 |
| Y tế thôn bản mang tình thần làm việc của người tình nguyện (ảnh minh họa) |
Sau khi vận động được mạng lưới tình nguyện viên thôn bản, Trạm Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng tỉnh tổ chức tập huấn chuyên môn phù hợp với công việc và trình độ, đồng thời trang bị cho mỗi người một túi y tế cần thiết để làm nhiệm vụ. Tôi đã nói với các trạm y tế: “Cơ sở các anh chị bây giờ không phải chỉ có 3 - 4 nhân viên y tế nữa đâu mà đã có thêm 5 - 7 người tình nguyện làm việc ở thôn bản rồi, họ là chân rết giúp trạm y tế hoàn thành công việc, nhất là công tác phòng chống sốt rét”. Một trạm y tế hỏi: “Nếu họ làm việc tốt thì có chế độ chính sách gì khuyến khích không?”. Trong buổi sơ khai này, để có được người tình nguyện làm cộng tác viên y tế ở thôn bản với tinh thần tự nguyện là điều khó khăn; tôi bày tỏ tâm tư: “Họ là người tình nguyện hoạt động hoàn toàn tự nguyện, không có phụ cấp hay chế độ chính sách nào; vì vậy trạm y tế phải đùm bọc, thương yêu, giúp đỡ, động viên và chỉ bày tận tình cho họ như là nhân viên trực thuộc vì họ là người ăn cơm nhà vát tù và hàng tổng”. Chị Hoàng Thị Lệ, xã Thượng Nhật thấu hiểu về hoàn cảnh này đã lên tiếng: “Em đã bàn thống nhất phụ cấp các chương trình, dự án hỗ trợ hoạt động cho nhân viên trạm y tế sẽ chia sẻ với người tình nguyện; dù mỗi tháng một người chỉ nhận được vài chục ngàn đồng nhưng có thể động viên họ vui vẻ”. Tôi rất cảm phục tình cảm này, khuyến khích các xã, thị trấn khác học tập làm theo và cũng bày tỏ: “Khi chính thức xây dựng, phát triển mạng lưới y tế thôn bản có chế độ phụ cấp, phải ưu tiên tuyển dụng người tình nguyện làm việc vì họ đã có quá trình công hiến”. Với kết quả đạt được của Nam Đông, mô hình này triển khai cho các xã thuộc huyện khác có sốt rét lưu hành. Thế rồi sau đó, y tế thôn bản chung được thành lập theo chủ trương của Bộ Y tế, từ năm 2009 họ đã có phụ cấp hàng tháng quy định với mức 0,5 đối với xã khó khăn và mức 0,3 cho các xã còn lại căn cứ mức lương tối thiểu; đồng thời hiện nay đang được xem xét để tăng thêm.
Có thể nói người tình nguyện làm cộng tác viên y tế cơ sở là tiền thân của mạng lưới y tế thôn bản hiện nay. Mặc dù chế độ phụ cấp còn ít so với công việc nhưng trong họ vẫn luôn mang tính chất tự nguyện vì sức khỏe cộng đồng đáng trân trọng.