Nguyên tắc an toàn trong phòng thí nghiệm:
Không khác gì với làm việc ở một công trường, những yêu cầu về an toàn ở trong phòng thí nghiệm (PTN) luôn đặt ở mức cao nhất và nó sẽ tác động trực tiếp đến sức khỏe của bạn và người xung quanh; do vậy, bạn hãy luôn giữ trong đầu những nguyên tắc sau đây mỗi khi bước vào phòng thí nghiệm với phương châm "cẩn thận-bình tĩnh-đúng cách":
Không ăn, uống hoặc hút thuốc trong lab: Hãy làm những việc này ở những nơi dành riêng cho ăn uống hoặc hút thuốc, bạn sẽ dễ dàng bị nhiễm độc hoặc làm hỏng thí nghiệm của người xung quanh nếu bạn vi phạm. Đây là nguyên tắc số 1 trong an toàn PTN và người vi phạm thường không được tiếp tục làm thí nghiệm ở trong labo nữa.
Trang phục đúng cách: Nên đi giầy che kín mũi chân chứ đừng đi sandan vì những hóa chất bị rớt sẽ có khả năng tiếp xúc với da chân của bạn. Không bao giờ đi chân đất trong PTN, luôn mặc áo blouse trong lab nhưng đừng mặc nó khi bạn đã ra khỏi labo vì có thể vô tình mang theo những tác nhân độc hại ra ngoài môi trường và gây độc những người xung quanh.
Trường hợp khẩn cấp: Trước khi bắt đầu thực tập ở một PTN, bạn hãy tìm và ghi nhớ số điện thoại trong những trường hợp khẩn cấp (cảnh sát, chữa cháy, cấp cứu). Hãy hỏi xem vị trí để và cách sử dụng những dụng cụ sơ cứu (first-aids), bình chữa cháy, lối thoát hiểm của khu nhà PTN. Đừng bao giờ vắng mặt trong những buổi hướng dẫn an toàn PTN của lab.
Hóa chất nguy hiểm: Có rất nhiều những hóa chất nguy hiểm và độc hại trong PTN sinh học phân tử; tuy nhiên, nếu bạn tìm hiểu kỹ và vận hành đúng cách thì chúng trở nên hoàn toàn vô hại, mỗi hóa chất khi sản xuất thường được đóng gói kèm hoặc phát hành trên internet những hướng dẫn an toàn trong bản "Material Safety Data Sheets, MSDS". Hãy dán nhãn hoặc ghi chú những dung dịch hóa chất có chứa những chất độc, chất gây ung thư, chất gây đột biến, chất dễ cháy nổ, chất ăn mòn mạnh, chất bền vững trong môi trường; ứng với mỗi chất này thường có những quy định khi loại bỏ, vứt rác riêng; hãy hỏi người quản lý labo về điều này.
Cẩn thận và gọn gàng: Hãy đọc kỹ mỗi quy trình thí nghiệm trước khi bắt tay vào làm thí nghiệm, hãy đặt câu hỏi cho người hướng dẫn hoặc những cán bộ nghiên cứu có kinh nghiệm hơn nếu còn bất kỳ thắc mắc về tính an toàn của thí nghiệm, luôn tạo cho mình tác phong giữ vị trí làm việc sạch sẽ và gọn gàng trong và sau khi làm thí nghiệm, luôn ghi chép cẩn thận những diễn biến thí nghiệm vào trong sổ thí nghiệm của cá nhân cũng như sổ theo dõi vận hành máy móc nếu có bất kỳ sự cố nào.
Bình tĩnh trong mọi trường hợp: Khi bạn cảm thấy không an toàn, hãy bình tĩnh; trước hết cần phải thông báo cho mọi người xung quanh sự việc diễn ra, hãy nhờ mọi người sơ cứu và hỗ trợ bạn cùng giải quyết sự cố. Tuyệt đối không làm thí nghiệm trong khi bạn là người duy nhất trong lab, bạn có trách nhiệm thông báo cho người quản lý về sự cố đã xảy ra dù lỗi có thuộc về bạn hay không.
Những nguyên tắc trên là những điều bắt buộc mà mỗi nhà khoa học phải thực hiện nghiêm chỉnh, thực tế mỗi khi tiến hành một quy trình thí nghiệm, làm việc với một thiết bị hoặc hóa chất thì luôn có những yêu cầu an toàn riêng kèm theo.
Cách sử dụng hóa chất trong phòng thí nghiệm:
Sử dụng hoá chất trong phòng thí nghiệm là nhu cầu thiết yếu, bên cạnh những lợi ích nhằm định tính và định lượng các mẫu nghiên cứu, một số loại hoá chất sử dụng trong phòng thí nghiệm có tính độc. Khả năng và mức độ gây nhiễm độc phụ thuộc vào tính chất, nồng độ và lượng xâm nhập vào cơ thể của loại hoá chất đó. Khi vào cơ thể, chúng gây rối loạn các bộ phân bên trong, gây mệt mỏi và bệnh tật; hơn nữa, có loại gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới cơ thể người và có thể gây tử vong, chính vì vậy, chúng ta cần lưu ý những điểm sau khi sử dụng hoá chất:
Phải sử dụng loại hoá chất an toàn và đúng liều lượng.
Chọn loại hoá chất có hiệu quả cao mà lại ít độc bằng cách so sánh trên tờ hướng dẫn của hoá chất khác nhau có cùng mục đích sử dụng và tham khảo ý kiến của cán bộ khuyến nông.Thực hiện đúng theo hướng dẫn để sử dụng hoá chất phù hợp, đúng phương pháp và có hiệu quả, phổ biến rộng rãi thông tin và những kinh nghiệm đã biết về an toàn cho mọi thành viên trong cộng đồng, không sử dụng các hoá chất không có xuất sứ rõ ràng hay không có các chỉ dẫn kèm theo .
Bảo quản và vận chuyển hoá chất
Lưu trữ và bảo quản hoá chất cách xa nơi ở và xa nguồn nước, nơi cất giữ phải có nắp đậy kín và phải có khoá, bên ngoài thùng hay tủ phải có danh mục tên các hoá chất và khối lượng cất giữ. Khi sử dụng xong phải đậy nắp bình, thùng đựng hoá chất thật chặt, hạn chế việc vận chuyển hoá chất nếu không thực sự cần thiết, không vận chuyển hoá chất chung với xe chở khách hay chở hàng hoá thực phẩm.
Phải sử dụng các thiết bị bảo vệ cá nhân khi tiếp xúc với hoá chất như găng tay, mặt nạ, khẩu trang phòng độc...
Theo chỉ dẫn lựa chọn phương tiện bảo vệ cá nhân phù hợp với từng loại hoá chất, vệ sinh phương tiện bảo vệ cá nhân sau khi sử dụng xong, tránh giặt chung với đồ dùng bình thường. Cất giữ các phương tiện cá nhân phải xa tầm tay trẻ em, khi phương tiện cá nhân bị hư hỏng phải thay mới ngay, vệ sinh cá nhân sạch sẽ ngay sau khi sử dụng xong hoá chất
Các dấu hiệu thường gặp trong phòng thí nghiệm
Để thực hiện tốt và an toàn với các thí nghiệm hóa học, chúng ta nên bắt đầu tìm hiểu kỹ ý nghĩa các biểu tượng, dấu hiệu cũng như các cảnh báo thường gặp trong phòng thí nghiệm