Thuốc-một trong những mặt hàng có giá trị rất lớn và quan trọng trong chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân dân, cùng với sự tiến bộ của nhiều ngành khoa học, nhất là y khoa và dược khoa, ngày càng có nhiều thuốc mới ra đời có công dụng mới, hiệu quả mới, giảm độc tính. Song song với việc thay đổi chất lượng thuốc, việc thay đổi cải tiến mẫu mã ngày một được nâng cao, đặc biệt thuốc sản xuất trong nước cũng không thua kém so với hàng ngoại nhập. Bên cạnh những điểm nổi bật như thế, một nhóm đối tượng không nhỏ, không suy tính đến tính mạng người bệnh sẽ ra sao, đã không ngần ngại sản xuất, đóng gói, phân phối và tiêu thụ thuốc gỉa với doanh thu hàng năm lên đến vài tỷ đồng. Thuốc giả ngày càng "thật". Nhận định trên có vẻ khôi hài nhưng thực tế là như vậy, thay vì được sản xuất thủ công, nhỏ lẻ, thuốc giả hiện đã được sản xuất ở quy mô công ty, có đầu tư "chất xám" cả về bao gói và hệ thống phân phối.
Theo báo cáo của Cục Quản lý dược, Bộ Y tế ngày 25/04/2008 tại hội nghị liên ngành dược 2008 với chủ đề “Cân bằng cung cầu, ổn định thị trường” cho biết trong năm 2007, tỷ lệ phát hiện thuốc giả phát hiện được lên đến 0.17%, tăng mạnh so với năm 2006 và tăng gần gấp đôi so với năm 2005. qua lấy mẫu ngẫu nhiên, số thuốc không đạt chất ượng cũng lên đến 3.3% số mẫu, cao nhất trong 7 năm qua.
Trao đổi với báo chí, Viện trưởng Viện kiểm nghiệm Trung ương, ông Trịnh Văn Lẩu cho biết thuốc có nguồn gốc từ dược liệu không đạt chất lượng chiếm tỷ lệ khá cao, tới 355/3.200 mẫu được kiểm tra không đạt chất lượng. Thuốc nhập khẩu không đạt chất lượng bị đình chỉ lưu hành cũng lên đến 29 lô trong năm 2007. Trong khi đó, theo đánh giá của Cục Quản lý dược (Bộ Y tế)việc thu hồi thuốc không đạt chất lượng chưa kịp thời, chưa triệt để, hệ thống thành kiểm tra, giám sát và thu hồi thuốc rất mỏng,…
Thứ trưởng Bộ y tế Cao Minh Quang cho biết thị trường dược phẩm Việt Nam sẽ đạt trên 1.3 tỷ USD vào cuói năm 2008, tăng trưởng khoảng 17%/năm, cao hơn nhiều so với đánh giá của nhiều tổ chức quốc tế. Quý I/2008, chỉ số giá hàng y tế và dược phẩm đứng thứ 9/10 trong số nhóm hàng trọng yếu, nhưng giá thuốc vẫn có nguy cơ biến động trong thời gian đến. Một số thuốc hiếm ít người dùng cũng không được nhập khẩu, dẫn đến tình trạng độc quyền, giá cả không thể kiểm soát được. trước tình trạng thiếu thuốc điều trị và sinh phẩm tại Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh, Cục trưởng Cục quản lý dược Trương Quốc Cường cho biết đã yêu cầu các doanh nghiệp nhập khẩu, dự trữ bắt buột các mặt hàng này. Theo thống kê của Bộ Y tế, hiện thị trường Việt Nam có khoảng 20.000 thuốc đã đăng ký lưu hành. Thuốc sản xuất trong nước bao trùm ở cả 27/27 nhóm dược lý nhưng rất ít thuốc chuyên khoa, thuốc điều trị ung thư, biệt dược như chống độc, huyết thành miễn dịch, kháng HIV, chủ yếu các nhà sản xuất trong nước tập trung vào thuốc thông thường, giá trị thấp.
Nếu không tăng giá, thuốc giả sẽ tung hoành? Nhiều doanh nghiệp sản xuất kinh doanh và phân phối dược phẩm trong nước lo ngại, với việc kìm hãm giá thuốc, trong khi không đủ ngoại tệ để thu mua nguồn nguyên liệu, thuốc sẽ thiếu cục bộ trong quý III/2008. Đồng thời thuốc giả, thuốc kém chất lượng sẽ xuất hiện. Ngày 10/6, đoàn công tác liên bộ gồm Bộ Y tế, Bộ Tài chính, Bộ Công thương và Đại biểu Quốc hội chuyên trách lĩnh vực y tế đã có buổi làm việc với khoảng 50 doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh và phân phối dược phẩm trong nước tại TP.HCM.
Thuốc thiếu! thuốc giả xuất hiện! trong cuộc họp trên, nhiều doanh nghiệp dược cho biết,khủng hoảng thị trường nguyên liệu dược đã bắt đầu từ năm 2007 kéo dài cho đến nay, giá cả lên xuống rất thất thường. Trước đây, doanh nghiệp còn có thể dự báo hoạt động và dự trù cho cả năm, nhưng suốt thời gian qua, việc này không thể thực hiện được. Một số nguyên liệu tăng giá, như nguyên liệu vitamin C đã tăng gấp 5-6 lần so với năm trước. Bên cạnh đó, giá dầu thô tăng từ 30 USD/thùng lên đến 139 USD/thùng. Tất cả bao bì vật tư theo đó cũng tăng lên. Do đó, giá thành kê khai từ 3- 5 năm trước đã rất lỗi thời (Kiều Hữu - Giám đốc Cty Cổ phần dược phẩm TƯ- VIDIPHA); trong khi đó, thiên tai, địch họa liên tiếp xảy ra, nhất là tại Ấn Độ và Trung Quốc, đã làm ảnh hưởng rất lớn đến thị trường cung cấp nguyên liệu do hai nước này cung ứng 40% nhóm nguyên liệu thuốc thiết yếu betalactam cho các nước khác. Đây là nhóm chủ yếu, chiếm 70% ngành sản xuất dược trong nước. "Bình quân giá thành thuốc đã tăng 25 - 30%. Trong khi đó, do dược phẩm lại không được xem là một mặt hàng thiết yếu nên Ngân hàng Nhà nước không ưu tiên trong việc cung ứng ngoại tệ để nhập khẩu nguyên liệu. Bên cạnh đó, tỷ giá đồng USD tăng biến động từ 15 - 20%. Hơn nữa, lãi suất ngân hàng lại tăng, nhà nước lại không có chính sách hỗ trợ, nguồn vốn của các doanh nghiệp đang bế tắc (Trần Thị Đào - đại diện công ty IMEXPHARM).
Dược phẩm là một trong những mặt hàng thiết yếu, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khoẻ của nhân dân, nhu cầu nhập khẩu cả nguyên liệu cho sản xuất và thành phẩm có tỷ trọng lớn, việc thiếu ngoại tệ hoặc mua được với tỷ giá thoả thuận cao sẽ ảnh hưởng đến nguồn cung và giá thuốc cho các bệnh viện (Đồng Việt Thắng - Chủ tịch Hiệp hội sản xuất kinh doanh dược Việt Nam đồng quan điểm với ông Trần Việt Trung - Phó tổng giám đốc kinh doanh công ty dược Sài Gòn). Cũng theo ông Thắng, nếu doanh nghiệp thu hẹp sản xuất, thay đổi các chính sách bán hàng, giảm bán ra... thì thuốc sẽ thiếu cục bộ trong quý III/2008.
Không chỉ thế, doanh nghiệp dược sẽ lỗ nặng từ 15 - 20%, dẫn đến tình trạng nhiều nơi làm thuốc giả hay thuốc kém chất lượng vì không phải tốn nhiều tiền, mà vẫn bán có lời. Điều đó đã được tiến sĩ Trương Quốc Cường minh họa bằng một trường hợp vi phạm của một công ty sản xuất dược tại Tiền Giang rằng nhiều loại thuốc đông dược có pha thêm paracetamol.
Các doanh nghiệp đều xin điều chỉnh tăng giá. Các doanh nghiệp đều kiến nghị Cục Quản lý Dược cho phép được điều chỉnh giá hợp lý theo cơ chế thị trường. Các doanh nghiệp yêu cầu được bắt đầu nộp hồ sơ xin điều chỉnh tăng giá thuốc ngay từ bây giờ. Trong khi, vào ngày 3/4, Bộ Y tế đã có công văn yêu cầu tạm ngừng xem xét đơn xin tăng giá thuốc của các doanh nghiệp đến hết ngày 30/6, có doanh nghiệp cho rằng, giá thuốc có thể được điều chỉnh tăng 50% giá đầu ra so với giá đầu vào. Có doanh nghiệp kiến nghị có thể điều chỉnh tăng 5% - 10% so với giá thuốc hiện nay...Theo các doanh nghiệp dược, giá nguyên liệu đầu vào tăng đột biến bất thường, trong khi kiểm soát giá thuốc lại quá nghiêm ngặt sẽ khiến các doanh nghiệp trong nước không sản xuất đủ thuốc, nước ngoài và tư thương sẽ nhân đó tạo nên sự lũng đoạn trong thị trường thuốc. Vì vậy, việc quản lý quota nhập khẩu thuốc phải có định hướng để nhập khẩu các nhóm thuốc thiết yếu là rất cần thiết.
Theo đại diện của công ty DOMEXCO, ngay cả giá đầu thầu thuốc tại các bệnh viện cũng cần phải được điều chỉnh lại. Đa số bệnh viện đều tổ chức đấu thầu một năm. Giá thầu được đưa ra vào tháng 2/2007 đến nay đã quá thấp - từ 20 - 35% so với giá cả hiện tại. Từ đây đến cuối năm, nếu bệnh viện xin gia hạn thầu thì doanh nghiệp sẽ thua lỗ. Mặt khác, bệnh viện lại nợ tiền thuốc và các vật tư y tế khác không chỉ có 1 tháng, thậm chí có bệnh viện nợ tiền từ 3 - 12 tháng. Đó cũng là một trong những khó khăn của doanh nghiệp khi đồng vốn không được xoay vòng.
Cục trưởng Quản lý Dược Trương Quốc Cường cho biết đến cuối quý III/2008, Cục có thể tổ chức đấu thầu quốc gia một số mặt hàng để giảm bớt gánh nặng trong việc chi phí lập hồ sơ xin đầu thấu cho các doanh nghiệp. Tuy nhiên, theo PGS.TS Phạm Khánh Phong Lan, phó giám đốc Sở Y tế TP.HCM, các cơ quan quản lý sẽ hỗ trợ cho các doanh nghiệp dược, kể cả việc Sở Y tế TP.HCM vẫn bắt đầu tiếp nhận và xem xét hồ sơ xin kê khai lại giá. "Đấu thầu là một cuộc chơi mà các doanh nghiệp buộc phải chấp nhận các luật lệ của nó, vì nếu giá thành sản phẩm hạ thì doanh nghiệp vẫn bán cho bệnh viện với giá như trong hồ sơ thầu" bà Lan bày tỏ quan điểm.
Điều chỉnh giá thuốc hợp lý là một việc sống còn của các doanh nghiệp dược và người dân sẽ là người gánh chịu.