Thuốc giả làm 200.000 người tử vong mỗi năm
Phóng viên Thông tấn xã Việt Nam tại Pari dẫn nguồn tin từ tập đoàn GEOS chuyên quản lý rủi ro quốc tế và cạnh tranh cho thấy mỗi năm trên thế giới có 200.000 người chết do dùng phải thuốc giả. Một nửa số nạn nhân này ở châu Phi, nơi thuốc giả chiếm 30% thị trường tân dược, nhất là thuốc chống sốt rét, lao và HIV/AIDS. Theo GEOS, lợi nhuận hàng năm của thị trường thuốc giả lên tới hơn 200 tỷ USD, trong khi thiệt hại do thuốc giả gây ra đối với châu Phi chiếm từ 2,5%-5% ngân sách của các nước ở châu lục này.
Kết quả nghiên cứu mới đây của hãng Pfizer cho biết thị trường thuốc giả Tây Âu có thể thu lời 10,5 tỷ EURO/năm. Còn theo đánh giá của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), thuốc giả chiếm tới 10% thị trường dược phẩm thế giới với doanh thu 45 tỷ ơrô, trong đó 25% tiền lời thu được do buôn bán chất gây nghiện. Việc sản xuất dược phẩm và mỹ phẩm giả trong những năm qua tăng theo cấp số nhân, trong khi Internet tạo điều kiện để thuốc giả đến tay người tiêu dùng.
Để chống nạn buôn bán và sản xuất thuốc giả, Tổ chức Hải quan Quốc tế (OMD) đã soạn thảo văn bản nhằm nâng cao nhận thức của người dân trong cuộc chiến chống tân dược giả. Văn bản này sẽ được gửi tới 176 nước thành viên và đã nhận được sự ủng hộ đặc biệt của Quỹ J. Chirac, do cựu Tổng thống Pháp J. Chirac đứng đầu, chuyên đầu tư vào lĩnh vực sức khỏe của châu Phi. Hội đồng châu Âu sẽ đề nghị các quốc gia thành viên phê chuẩn văn bản này vào tháng 11 tới. Liên minh châu Âu sẽ tấn công thị trường thuốc giả bằng cách sử dụng chíp điện tử RFID và mã số mã vạch để xác định nguồn gốc, xuất xứ các loại thuốc.
Truy tố 14 kẻ sản xuất thuốc giả quy mô lớn
Cơ quan cảnh sát điều tra Công an thành phố Hồ Chí Minh đã hoàn tất kết luận điều tra và chuyển toàn bộ hồ sơ vụ việc sản xuất tân dược giả quy mô lớn tại Công ty cổ phần dược phẩm Việt Pháp sang Viện Kiểm sát nhân dân thành phố đề nghị truy tố 14 bị can trong vụ án. Theo đó, 14 bị can trong đường dây làm giả thuốc tân dược là: Huỳnh Văn Tiên, Nguyễn Hữu Dũng, Lê Minh Bình, Hồ Thị Kiều Hoanh, Nguyễn Minh Phụng, Vũ Văn Ngọc, Lê Đình Tuấn, Nguyễn Duy Quốc, Nguyễn Văn Kết, Lê Văn Quang, Hồ Tấn Hoàng, Nguyễn Minh Thành, Vũ Quốc Bình, Nguyễn Văn Phụng. Riêng Huỳnh Ngọc Quang đang bỏ trốn, cơ quan điều tra đang truy nã đặc biệt trên toàn quốc.
 |
Tang vật trong một vụ sản xuất thuốc giả bị cơ quan chức năng thu giữ. |
Theo kết luận điều tra, đây là đường dây sản xuất thuốc tân dược quy mô lớn do Huỳnh Ngọc Quang và Huỳnh Văn Tiên cầm đầu, tổ chức thực hiện từ năm 2009 đến tháng 1/2010 với sự tham gia của nhiều đối tượng. Bọn chúng tuyển chọn các đối tượng tham gia sản xuất, buôn bán thuốc giả với đa số là anh em, vợ chồng hoặc là người đồng hương Quảng Ngãi. Huỳnh Ngọc Quang dùng thủ đoạn thành lập Công ty cổ phần dược Việt Pháp để hoạt động kinh doanh mua bán thuốc nhằm che đậy mạng lưới sản xuất buôn bán thuốc giả do Quang, Tiên thành lập, điều hành.
Theo lời khai của Huỳnh Ngọc Tiên, đường dây sản xuất thuốc Tây giả bắt đầu từ tháng 7/2009, do Huỳnh Ngọc Quang (em trai Tiên) hướng dẫn cách sản xuất và giới thiệu đầu mối mua nguyên liệu, bao bì giả. Nguồn thuốc được bọn chúng sử dụng từ các nguồn thuốc Tây do Việt Nam sản xuất và các loại thuốc có giá rẻ tại Trung tâm thương mại Dược phẩm - Trang thiết bị y tế (chợ thuốc Tây quận 10).
Sau khi mua được thuốc nội, các loại thuốc giá rẻ, Tiên tháo nhãn mác, vỏ hộp rồi đặt gia công hoặc mua vỏ hộp, nhãn mác, tem các loại thuốc nước ngoài sản xuất (nhập khẩu vào Việt Nam) để dán nhãn mác và cho thuốc Tây nội vào hộp thuốc ngoại để bán lấy lời. Nguồn vỏ hộp, nhãn thuốc các loại thuốc, Tiên mua từ một số đối tượng bán thuốc Tây dạo tại chợ thuốc Tây quận 10 từ 1.000 đồng – 2.000 đồng/bộ. Phương thức, thủ đoạn sản xuất thuốc giả của bọn chúng là chia ra nhiều nơi, sử dụng nhiều đối tượng khác nhau sản xuất và buôn bán thuốc giả.
Các loại thuốc được bọn chúng làm giả nhiều nhất gồm: thuốc giảm cân BVP, Celestamine, Amoxiciline, Cephalexin, Legalon, Polaramine, Neo-codion, Alphachymotrysine choay, Cotaxoang, Imodium, Glow, Magne-B6, Voltaren, Vastaren, Ery, Nizoral, Calcium, Nibiol, thuốc Voltaren 75mg, thuốc terneurine H5000, thuốc Becozyme … Vụ việc đã bị cơ quan điều tra phanh phui vào tháng 1/2010, qua khám xét hàng chục điểm tại các quận 3, 7, 9, 10, 11, Bình Tân, Tân Bình, Bình Thạnh và Thủ Đức (TP. HCM), lực lượng công an đã thu được hàng chục ngàn sản phẩm thuốc Tây giả cùng hàng trăm ký tem, vỏ, nhãn mác, vỏ hộp, bao bì vỉ thuốc các loại phục vụ việc sản xuất thuốc Tây giả. Ngoài ra, còn thu số lượng lớn dụng cụ sản xuất như: máy ép vỉ thuốc, máy dập thời hạn sử dụng thuốc, máy sấy dùng sấy màng co vỉ thuốc, máy cắt dùng để cắt vỉ thuốc, cân điện tử, máy dập bao bì…
Hành vi này đã xâm phạm đến công tác quản lý, lưu hành thuốc của Nhà nước, gây ảnh hưởng xấu đến trật tự trị an xã hội và an toàn sức khỏe cho người dân. Hiện cơ quan điều tra đang truy nã đối tượng Huỳnh Ngọc Quang, Giám đốc Công ty cổ phần dược phẩm Việt Pháp (trụ sở 284/57 Lý Thường Kiệt, phường 14, quận 10, cầm đầu đường dây) đang lẩn trốn.
Lật tẩy ngành công nghiệp thuốc giả ở Ấn Độ
Trong văn phòng đặt tại thủ đô New Delhi của Ấn Độ, thanh tra độc lập Suresh Sati tiến hành kiểm tra nhanh những cái tên quen thuộc in trên hộp giấy của đủ loại thuốc, từ xi-rô ho, thuốc bổ, vitamin, tới thuốc giảm đau bày la liệt trên bàn làm việc của ông.
“Trông thì có vẻ là thật, nhưng toàn là thuốc giả đấy. Người tiêu dùng bình thường không thể phát hiện thuốc giả. Thường những loại thuốc được bán với giá rẻ bất thường là hàng giả”, ông Sati nói với phóng viên của tờ Washington Post. Công ty điều tra của ông Sati chuyên hỗ trợ lực lượng cảnh sát trong cuộc chiến chống tội phạm sản xuất và tiêu thụ thuốc giả trên toàn Ấn Độ.
Theo Washington Post, Ấn Độ - quốc gia sản xuất thuốc thế phẩm lớn nhất thế giới - đã trở thành một trung tâm nhộn nhịp cho hoạt động sản xuất thuốc giả và thuốc kém chất lượng. Thuốc thế phẩm (generic drugs) là dược phẩm có cùng công thức với thuốc có bản quyền (biệt dược), được sản xuất và bán với giá rẻ sau khi bản quyền biệt dược ấy đã hết hạn.
Được đóng gói với bao bì “sạch sẽ” và thường được dán nhãn những nhà sản xuất có tiếng như GlaxoSmithKline, Pfizer và Novartis, thuốc giả được đưa tới tay người tiêu dùng Ấn Độ và thậm chí xuất sang các thị trường đang phát triển khắp nơi trên thế giới.
Các chuyên gia cho biết, lĩnh vực sản xuất thuốc giả toàn cầu với doanh thu hàng năm khoảng 90 tỷ USD đã dẫn tới cái chết của xấp xỉ 1 triệu người mỗi năm và góp phần làm gia tăng tình trạng kháng thuốc.
Có nhiều ước tính khác nhau về lượng thuốc giả sản xuất tại Ấn Độ. Chính phủ nước này cho rằng, thuốc giả chỉ chiếm 0,4% tổng lượng thuốc sản xuất ở nước này, còn thuốc dưới tiêu chuẩn chiếm khoảng 8%. Tuy nhiên, con số mà các tổ chức độc lập đưa ra cho tỷ lệ thuốc giả, thuốc dưới chuẩn ở Ấn Độ là từ 12-25%.
Các nhà chức trách Ấn cho biết, những kẻ sản xuất thuốc giả, kém chất lượng đã làm xấu đi hình ảnh của ngành công nghiệp dược phẩm đang phát triển mạnh mẽ của nước này. Mỗi năm, Ấn Độ xuất khẩu lượng thuốc trị giá 8,5 tỷ USD, chủ yếu sang thị trường châu Phi và Mỹ Latin.
Để ngăn chặn nạn thuốc giả, Bộ Y tế Ấn Độ đã tuyên bố trao thưởng 55.000 USD cho những ai cung cấp thông tin về các tổ chức sản xuất, kinh doanh thuốc giả. Năm ngoái, bộ này cũng thắt chặt luật áp dụng đối với ngành dược và thúc đẩy việc xét xử những kẻ làm giả thuốc. Nếu bị kết án, tội phạm sản xuất và tiêu thụ thuốc giả có thể ngồi tù cả đời.
Năm ngoái, số người bị bắt vì hành vi liên quan tới sản xuất và tiêu thụ thuốc giả tại Ấn Độ đã tăng lên 147 người từ 12 người vào năm 2006. Lượng thuốc giả bị bắt giữ trong khoảng thời gian có trị giá 6,5 triệu USD.
“Rất khó để có thể triệt phá hoàn toàn nạn thuốc giả. Khi chúng tôi giải quyết được một tổ chức, thì có tới hai tổ chức khác mọc lên. Mà cũng hiếm có ai bị kết án trong lĩnh vực này”, ông Rati cho biết. Các thủ thuật của những kẻ sản xuất thuốc giả, kém chất lượng bao gồm dán nhãn giả lên các loại thuốc đã hết hạn, bơm nước hòa một lượng nhỏ thành phần thuốc thật vào lọ rồi đóng gói các thương hiệu uy tín, dập thuốc viên từ bột thạch cao…Không chỉ lo ngại cho sức khỏe người dân trong nước, giới chức Ấn Độ còn lên tiếng cảnh báo về những vụ việc xảy ra gần đây khiến hình ảnh của nước này bị ảnh hưởng. Hồi tháng 6, các nhà chức trách ở sân bay Abuja ở Nigeria đã bắt giữ một lô hàng thuốc kháng sinh giả, không chứa bất kỳ một thành phần hoạt chất nào, được gắn mác “Sản xuất tại Ấn Độ”.
Các điều tra viên Nigeria sau đó tuyên bố, một công ty Trung Quốc đã vận chuyển số thuốc này quá cảnh qua Frankfurt, Đức. Trong một vụ tương tự diễn ra vào năm ngoái, một lô hàng thuốc chống sốt rét giả từ Trung Quốc đã vào Nigeria dưới danh nghĩa đến từ Ấn Độ. Cũng vào năm ngoái, Sri Lanka đã ban lệnh cấm nhập hàng từ 4 công ty thuốc Ấn Độ, sau khi cơ quan chức năng phát hiện thuốc kém chất lượng trong các lô hàng. Nhiều năm qua, các hãng dược phẩm đã sử dụng tem chống giả hoặc dập nổi logo của họ trên bao bì sản phẩm để bảo vệ thương hiệu. Tuy nhiên, những biện pháp này đã được làm giả ở Ấn Độ. Một công ty Ấn có tên MSN Labs đã sử dụng công nghệ của công ty Mỹ PharmaSecure, cho phép người tiêu dùng kiểm tra phát hiện thuốc thật, giả bằng cách gửi một tin nhắn về mã số in trên sản phẩm đó.
Tuy nhiên, theo ông Barun Mitra, Giám đốc của Viện nghiên cứu Liberty ở New Delhi cho rằng, nhiều công ty Ấn Độ “không muốn theo đuổi những vụ kiện tụng chống thuốc giả vì lo ngại tạo ra hình ảnh xấu và có thể đánh mất niềm tin của người tiêu dùng”. Ông Mitra cho biết, 12% số mẫu thuốc thu thập từ các cửa hàng dược ở New Delhi gần đây là thuốc kém chất lượng “Chúng tôi đang nỗ lực hết sức, nhưng nạn thuốc giả, thuốc kém chất lượng vẫn gia tăng và ảnh hưởng xấu tới người tiêu dùng”, ông nói.
Vào một buổi sáng cách đây ít lâu ở thành phố Varanasi thuộc miền Bắc Ấn Độ, một thanh niên tên Ashish ngồi đợi một lô hàng thuốc giảm đau và thuốc cầm máu sau sinh được gửi tới qua đường tàu hỏa. Ashish cho biết, anh đã đặt hàng thuốc cầm máu cho sản phụ sau sinh sản xuất bằng bột thạch cao, dán nhãn Methergine đựng trong bao bì Novartis. Số thuốc giảm đau thì không đủ thành phần và được dán nhãn Bidanzen Forte, đựng trong hộp giả của hãng GlaxoSmithKline. “Kinh doanh thuốc kiểu này lãi nhiều lắm”, Ashish nói với phóng viên Washington Post và khẳng định độ phủ sóng rộng của thuốc giả ở Varanasi. “Tôi không nghĩ đến chuyện tốt hay xấu. Tôi chẳng giết ai cả. Điều tệ nhất chẳng qua chỉ là loại thuốc này không có tác dụng chữa bệnh và người bệnh có thể phải vào viện thôi”, Ashish kết luận.
Thuốc giả ngành công nghiệp tội lỗi
Dù đã được cảnh báo trong các Hội nghị quốc tế như là một vấn nạn với quy mô toàn cầu, song cho đến nay, nạn buôn bán thuốc giả đã trở thành một "trận lụt" gây ra những tác hại khôn lường. Giữa tháng tư vừa qua, một hội nghị đã được tổ chức ở Thụy Sĩ với mục tiêu là xây dựng một hiệp ước quốc tế chống thuốc giả.
Thuốc giả tại châu Âu
Trong những năm qua, nạn buôn bán thuốc giả đã thu được lợi nhuận lên tới hàng tỷ đô la Mỹ. Theo các nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tốc độ tăng trưởng hàng năm của "ngành công nghiệp tội lỗi" này lên tới 100% từ năm này sang năm khác. Theo WHO, thuốc giả chiếm tới 30% và thậm chí, có khi còn lên tới 50% lượng dược phẩm lưu hành ở một số nước đang phát triển. Chỉ cần lấy châu Âu là tâm điểm, ta cũng có thể thấy được mức độ phát triển khủng khiếp của cơn dịch này. Theo tiết lộ của Phó chủ tịch Hội đồng châu Âu thì chỉ riêng trong hai tháng cuối năm 2008, các lực lượng hải quan đã thu giữ được 34 triệu đơn vị dược phẩm giả trên các biên giới của liên minh châu Âu và chỉ trong hai năm, lượng thuốc giả nhập vào châu Âu đã tăng gấp sáu lần và từ năm 2006, WHO đã cảnh báo rằng có một sự bùng nổ của thị trường thuốc giả với doanh thu toàn cầu đến năm 2010 có thể đạt tới mức 75 tỷ USD.
Châu Âu là một trường hợp đặc biệt tiết lộ hiện trạng của nạn thuốc giả. Chúng ta biết rằng đây là một trong những nơi có mức sống cao trên thế giới và hệ thống an sinh xã hội đủ đảm bảo cho người dân trong việc chăm sóc sức khỏe. Vậy mà dược phẩm giả vẫn có đất sống tại đây. Nhiều người chọn một cách đơn giản hơn rất nhiều là mua thuốc "trôi nổi" và đặc biệt là giờ đây lại có thêm sự giúp sức của internet. Sẽ tiết kiệm được rất nhiều thời gian và cả tiền bạc. Và đó chính là mảnh đất màu mỡ của các loại thuốc rởm. Loại thuốc nhiều nhất trên thị trường thuốc giả là các loại thuốc hỗ trợ tình dục (kiểu Viagra), thuốc giảm béo và thuốc chống trầm cảm, căng thẳng thần kinh. Theo một thống kê của hãng dược Pfizer, 50% dược phẩm bán trên mạng internet là thuốc giả và trong đó có cả các thành phần vô cùng độc hại như thuốc chuột và axit boric. Thị trường dược trên mạng internet đang là một vấn đề nhức nhối đến mức gần đây, tại Pháp, một đạo luật liên quan đến quản lý việc bán thuốc trên internet đang được gấp rút soạn thảo. Và tất nhiên, châu Âu còn là bàn đạp để đưa thuốc giả đến các nước đang phát triển khi mà hiện nay không ít người đang có một thứ "mốt" dùng các loại "hàng xách tay" gồm cả dược phẩm, thực phẩm chức năng và mỹ phẩm nhập khẩu không theo các kênh chính thức với giá rẻ đồng nghĩa với việc coi rẻ tính mạng con người.
Trước vấn nạn toàn cầu nói trên, trong các ngày 15 và 16/4, một hội nghị quốc tế do Hội đồng châu Âu đã được tổ chức tại Bale (Thụy Sĩ) với sự có mặt của các đại biểu từ tất cả các nước thành viên liên minh châu Âu, WHO và các đối tác quốc tế, đồng bảo trợ là Cơ quan châu Âu kiểm soát chất lượng dược phẩm và chăm sóc sức khỏe (DEQM). Trong hội thảo này, các khách mời đã cùng phân tích hiện trạng của "ngành công nghiệp thuốc giả" ở mức độ toàn cầu. Điều đáng sợ là hiện nay, lợi nhuận của kinh doanh thuốc giả có thể so sánh với lợi nhuận từ buôn ma túy vậy mà những hình phạt dành cho loại tội phạm này lại nhẹ hơn rất nhiều so với buôn ma túy.
Công ước chống thuốc giả
Chính vì lý do đó, trong hội nghị, Ủy ban châu Âu đã xây dựng một Công ước chống thuốc giả mang tên MEDICRIME (ghép của "medicaments" - dược phẩm và "crime" - tội phạm: công ước chống tội phạm liên quan đến dược phẩm). Công ước này sẽ có hiệu lực trên toàn châu Âu và sẽ là một công ước mở mà các quốc gia ngoài châu Âu cũng có thể tham gia. Công ước này sẽ hình sự hóa tất cả những hình thức phạm tội liên quan đến dược phẩm và dược phẩm giả bao gồm: sản xuất dược phẩm giả; cung cấp, tạo điều kiện cung cấp và buôn bán các sản phẩm dược phẩm giả; làm giả giấy tờ; sản xuất hoặc cung cấp không phép các sản phẩm y tế cũng như đưa ra thị trường các sản phẩm y tế không đáp ứng các yêu cầu của pháp luật. Công ước này cũng đưa ra các khung hợp tác quốc tế trong việc chống và trừng phạt các tội liên quan đến thuốc giả. Theo dự kiến, công ước này sẽ được Hội đồng bộ trưởng của Liên minh thông qua vào 11/5/2010 và được ký vào 25/10/2010 tại Hội nghị Hội đồng châu Âu các Bộ trưởng Tư pháp họp tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ.
Ớn lạnh "công nghệ" làm thuốc giả
Ngày 12-1, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an thành phố Hồ Chí Minh đã có kết quả điều tra về đường dây sản xuất, tiêu thụ thuốc tân dược giả lớn nhất từ trước đến nay tại thị trường Việt Nam.
Thị trường hỗn loạn vì thuốc giả
Đường dây này chi phối và làm ảnh hưởng đến toàn bộ thị trường thuốc tân dược tại Việt Nam. Khi đường dây này bị triệt phá, thị trường thuốc tân dược bị rúng động một thời gian dài. Hàng loạt điểm tập kết, sản xuất thuốc giảtại thành phố Hồ Chí Minh bị khám phá. Nhưng đối tượng cầm đầu đường dây này là Huỳnh Ngọc Quang - Giám đốc Công ty cổ phần dược phẩm Việt Pháp, hiện vẫn đang lẩn trốn.
Điều đặc biệt là các bị can trong đường dây này có trình độ văn hóa chưa hết THPT nhưng lại sản xuất được bất kỳ loại thuốc chữa bệnh nào có mặt trên thị trường. Nguy hiểm nhất là thuốc kháng sinh và không ít bệnh nhân mua phải thuốc giả đã chết oan hoặc nuôi bệnh trong người vì lờn thuốc.
Hiện chỉ mới có 14 bị can bị đề nghị truy tố gồm: Huỳnh Ngọc Tiên, Hồ Thị Kiều Hoanh, Nguyễn Hữu Dũng, Nguyễn Minh Phụng, Lê Minh Bình, Lê Đình Tuấn, Nguyễn Duy Quốc, Vũ Văn Ngọc can tội "Sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh"; Hồ Tấn Hoàng, Nguyễn Văn Kết, Nguyễn Minh Thành, Lê Văn Quang can tội "Sản xuất hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh"; Nguyễn Văn Phụng, Vũ Quốc Bình, can tội "Buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh". Cơ quan điều tra đã ra quyết định truy nã bị can Huỳnh Ngọc Quang, khi nào bắt được sẽ xử lý sau. Vì Huỳnh Ngọc Quang bỏ trốn nên hàng loạt đối tượng khác cũng đang ở "chế độ chờ kết tội". Hàng loạt điểm tập kết sản xuất thuốc giả bị phát hiện, cơ quan điều tra thu giữ một lượng thuốc tân dược cực lớn.
Đặc biệt, tại địa chỉ 465/2 kênh Tân Hóa, phường Hòa Thạnh, quận Tân Phú là nơi Huỳnh Ngọc Quang thuê làm kho chứa thuốc giả, Cơ quan điều tra đã phát hiện một lượng lớn thuốc giảm cân BVP, Celestamine, Amoxiciline, Cephalexin, Legalon, Polaramine, Neo codion, Alphachymotrysine choay, Cotaxoang, Imodium, Glow, Magne -B6, Voltaren, Vastaren, Ery, Nizoral, Calcium, Nibiol… Các loại thuốc này có mặt hầu khắp các đại lý, trung tâm phân phối thuốc sỉ ở TP.HCM và các tỉnh khác.
Ớn lạnh "quy trình" làm thuốc giả
Tại cơ quan điều tra, Huỳnh Ngọc Tiên khai làm thuốc giả là do người em ruột Huỳnh Ngọc Quang hướng dẫn và giới thiệu để lấy nguyên liệu và bao bì thuốc giả. Tiên bắt đầu sản xuất, buôn bán thuốc tân dược giả tại nhà số 143 Miếu Bình Đông, quận Tân Phú từ tháng 7-2009.
Phương thức sản xuất đơn giản là Tiên đi mua thuốc do các Công ty dược Việt Nam sản xuất hoặc các loại thuốc có giá rẻ ở Trung tâm Thương mại Dược phẩm và Trang thiết bị y tế (chợ thuốc quận 10), lột bỏ nhãn mác, vỏ hộp, đặt làm hoặc mua bao bì, nhãn mác, tem các loại thuốc do nước ngoài sản xuất nhập khẩu vào Việt Nam để dán nhãn mác và cho vào hộp thuốc ngoại nhằm mục đích bán ra với giá cao để thu lợi.
Tiên đã thỏa thuận để đặt Lê Văn Quang sản xuất vỏ hộp, nhãn mác thuốc Voltaren, còn vỏ hộp, nhãn mác các loại thuốc Terneurine H 5000, Becozyme, Fugacar thì Tiên mua của các đối tượng tên Thu, (không rõ lai lịch) bán dạo tại chợ thuốc quận 10, đối tượng tên Đạt ngụ tại đường Trần Thủ Độ, Tân Phú với giá 1.000 - 2.000 đồng mỗi bộ.
Cụ thể, Tiên đã mua thuốc Diclophenol của Công ty Dược phẩm Vĩnh Phúc, lột bỏ nhãn mác để dán nhãn mác của loại thuốc Voltaren vào, làm thành thuốc Voltaren 75mg do Công ty Novastis Phamaceutica-SA, Spain sản xuất. Dùng thuốc Newvita của North China Pharmacauticals Group Ltd-PRC sản xuất làm thành thuốc Terneurine H 5000 của Công ty Bristol-Myer Squibb SPA- Italya sản xuất. Dùng thuốc Vincozym của Công ty Dược phẩm Bình Định sản xuất làm thành thuốc Becozyme do Công ty Cenexi SAS-France sản xuất. Việc sản xuất thuốc giả chủ yếu do Tiên thực hiện tại gian bếp, thời gian thường là vào ban ngày.
Tiêm phải thuốc giả, 61 người bị viêm kết mạc
Tân Hoa Xã ngày 23/9 đưa tin, hôm qua 22/9 cơ quan quản lý vệ sinh an toàn thực phẩm và dược phẩm thành phố Thượng Hải, Trung Quốc cho biết 61 bệnh nhân ở Thượng Hải đã bị mắc chứng viên kết mạc sau khi điều trị ở khoa Mắt bệnh viện Nhân dân số 1 do bệnh viện này đã dùng phải thuốc giả tiêm cho bệnh nhân.
Sau khi có thông tin về khiếu nại của người bệnh bị các triệu chứng mắt sưng đỏ, thị lực giảm sút sau khi điều trị tại khoa Mắt bệnh viện này, cơ quan quản lý chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm, dược phẩm đã vào cuộc điều tra. Đại diện công ty Roche – nhà cung cấp dược phẩm và cơ quan kiểm định Thượng Hải đã kiểm định chất lượng đối với 4 lọ thuốc tiêm lấy từ lô thuốc đã điều trị cho bệnh nhân.
 |
1 bệnh nhân viêm kết mạc (Hình tư liệu minh họa). |
Nguyên nhân dẫn đến các triệu chứng nói trên của người bệnh sau khi tiêm thuốc là do loại thuốc giả Avastin B6001B01 dán nhãn mác của Roche gây ra. Hiện tại hồ sơ vụ việc đã được chuyển giao cho cơ quan an ninh tiếp tục điều tra, xử lý.
Từ ngày 6 đến 8/9/2010 tổng cộng có 116 người đến khám và điều trị tại khoa Mắt bệnh viện Nhân dân số 1 Thượng Hải và được các bác sỹ ở đây chỉ định tiêm loại thuốc Avastin giả này, trong đó 61 người sau đó đã có phản ứng phụ viêm kết mạc.
 |
| Thuốc giả gây tác hại tới người bệnh. (Ảnh minh họa THX). |
Phá ổ nhóm sản xuất thuốc giả lớn nhất Việt Nam
Ngày 12-1, Cơ quan CSĐT Công an thành phố Hồ Chí Minh đã có kết quả điều tra về đường dây sản xuất, tiêu thụ tân dược lớn nhất từ trước đến nay tại thị trường Việt Nam. 14 bị can bị đề nghị truy tố, riêng đối tượng cầm đầu Huỳnh Ngọc Quang vẫn đang lẩn trốn.
Đường dây này chi phối và làm ảnh hưởng đến toàn bộ thị trường tân dược tại Việt Nam. Khi đường dây này bị triệt phá, thị trường tân dược bị rúng động một thời gian dài. Hàng loạt điểm tập kết sản xuất thuốc giả tại TP.HCM bị khám phá.
Đối tượng cầm đầu đường dây này là Huỳnh Ngọc Quang, Giám đốc Công ty CPDP Việt Pháp, hiện đang lẩn trốn. Các bị can trong đường dây này có trình độ văn hóa chưa hết phổ thông nhưng đã sản xuất bất kỳ loại thuốc chữa bệnh nào có mặt trên thị trường, kể cả thuốc kháng sinh.
14 bị can bị đề nghị truy tố gồm: Huỳnh Văn Tiên, Hồ Thị Kiều Hoanh, Nguyễn Hữu Dũng, Nguyễn Minh Phụng, Lê Minh Bình, Lê Đình Tuấn, Nguyễn Duy Quốc, Vũ Văn Ngọc can tội “Sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh”; Hồ Tấn Hoàng, Nguyễn Văn Kết, Nguyễn Minh Thành, Lê Văn Quang can tội “Sản xuất hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh”; Nguyễn Văn Phụng, Vũ Quốc Bình, can tội “Buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh”. Cơ quan điều tra cũng đã thu giữ một lượng tân dược cực lớn tại các điểm tập kết thuốc giả. Đặc biệt tại địa chỉ 465/2 kênh Tân Hóa, phường Hòa Thạnh, quận Tân Phú là nơi Huỳnh Ngọc Quang thuê làm kho chứa thuốc giả, Cơ quan điều tra đã phát hiện một lượng lớn thuốc giảm cân BVP, Celestamine, Amoxiciline, Cephalexin, Legalon, Polaramine, Neo codion, Alphachymotrysine choay, Cotaxoang, Imodium, Glow, Magne –B6, Voltaren, Vastaren, Ery, Nizoral, Calcium, Nibiol… Các loại thuốc này có mặt hầu khắp các đại lý, trung tâm phân phối thuốc sỉ ở thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh khác.
Google, Microsoft giúp Barack Obama chống thuốc giả bán trên Internet
Cảnh sát thường xuyên bắt giữ số lượng lớn các loại thuốc đóng gói được bán trên các hiệu thuốc internet có nguồn gốc từ Pakistan, Ấn Độ, Colombia. Bloomberg dẫn nguồn tin từ Cục ngân sách - hành chính thuộc Phủ Tổng thống Mỹ cho biết, Google và Microsoft đã đồng ý giúp Chính quyền Tổng thống Mỹ Barack Obama trong việc thành lập các tổ chức phi thương mại chống lại các hiệu thuốc internet trái phép.
Theo đánh giá của Hiệp hội Quản lý Dược phẩm Quốc gia, khoảng từ 1 đến 2% thuốc được bán tại Bắc Mỹ là thuốc giả. Lượng lưu thông toàn cầu các loại thuốc giả chiếm 75 tỷ USD. Phần lớn các loại thuốc này được bán qua mạng internet.
Cảnh sát thường xuyên bắt giữ số lượng lớn các loại thuốc đóng gói được bán trên các hiệu thuốc internet có nguồn gốc từ Pakistan, Ấn Độ, Colombia và Trung Quốc.
Chính quyền Mỹ đã thành lập một nhóm các công ty internet với sự tham gia của Google và Microsoft. Các công ty này sẽ là các đầu mối chính để quảng cáo, tìm kiếm hàng hoá và hoàn thành các giao dịch trên mạng: Yahoo, MasterCard, Visa, American Express, GoDaddy.com, Neustar, eNom và Paypal.
Trung Quốc: thuốc giả gây chết người
Ngày 31-1, Chinadaily dẫn nguồn tin từ Bộ Y tế Trung Quốc cho biết bộ này đang khẩn cấp yêu cầu các cơ sở y tế trên toàn quốc ngưng sử dụng loại thuốc chữa bệnh đái tháo đường nhãn hiệu “Tang Zhi Ning Jiao Nang”, lô hàng số 081101 của Công ty dược phẩm Bình Nam ở Quảng Tây, sau khi có hai bệnh nhân ở Tân Cương tử vong do sử dụng loại thuốc trên.
Sau khi kiểm định, cơ quan chức năng phát hiện loại thuốc gây chết người trên có chứa hóa chất “glibenclamide” giả (hóa chất thuộc nhóm sulfonylure có tác dụng làm giảm lượng glucose trong máu). Tuy nhiên nguồn tin Tân Hoa xã cho biết kết quả điều tra sơ bộ cho thấy lô hàng trên là hàng giả nhãn hiệu cùng tên loại thuốc trị bệnh đái tháo đường của Công ty Bình Nam, bởi trong danh mục sản xuất thuốc của công ty này không tồn tại số hiệu lô hàng trên. Hiện Công an thành phố Aksu (Tân Cương) cũng đã bắt nghi phạm họ Diệp có liên quan đến đường dây buôn bán loại thuốc giả này. Tính đến ngày 1-2, cơ quan chức năng Trung Quốc mới thu hồi hơn 8.200 lọ thuốc Tang Zhi Ning Jiao Nang trong 9.600 lọ được bán khắp Trung Quốc.
Buôn bán thuốc giả toàn cầu tăng 300%
Doanh thu của việc buôn bán bất hợp pháp này lên đến 100 tỷ USD, chiếm khoảng 10% thị trường tân dược thế giới. Tại các nước phương Tây phát triển, tệ nạn này bùng lên theo đà phát triển của các dịch vụ mua bán hàng qua Internet, tuyến phân phối thuốc giả chính yếu. Tuy nhiên, những nạn nhân đầu tiên lại chính là các quốc gia đang phát triển, nơi hầu như thiếu các phòng thí nghiệm kiểm tra chất lượng thuốc, trong khi biên giới lại không được kiểm soát chặt chẽ.
Theo Trung tâm Bệnh viện - Đại học Cotonou (Benin), châu Phi là một mục tiêu chính của giới buôn lậu thuốc giả do tính chất lỏng lẻo trong việc kiểm soát biên giới. tập quán văn hóa và tình trạng nghèo khó cũng khuyến khích người dân mua thuốc ngoài đường phố thay vì đi đến các hiệu thuốc vốn được kiểm tra chặt chẽ hơn. Với sự phát triển của Internet, buôn bán thuốc giả trở nên rất dễ dàng, trong lúc số lượng sản phẩm thuốc bị làm giả đã gia tăng.
Theo Interpol, thuốc giả hiện không còn giới hạn ở một số loại thuốc mà cả các sản phẩm như chống béo, thuốc tăng lực, kháng sinh, kháng virus, thậm chí thuốc chống trầm cảm hay chống ung thư cũng bị làm giả.
Chống tân dược giả ở Đông Nam Á_Chiến dịch “Bão tố II” của Interpol
Tại Đông Nam Á, cảnh sát hình sự quốc tế (Interpol) đã thu giữ 20 triệu sản phẩm tân dược giả và bất hợp pháp. Ampicillin 500mg và Augmentin 625mg là hai thuốc kháng sinh bị làm giả nhiều nhất ở Đông Nam Á. Ngày 27-1, Cảnh sát hình sự quốc tế (Interpol) công bố đã thu giữ 20 triệu sản phẩm tân dược giả và bất hợp pháp trong một chiến dịch xuyên biên giới ở Đông Nam Á. 30 người có liên quan đã bị bắt giữ. Hơn 100 điểm kinh doanh tân dược dọc biên giới các quốc gia này đã bị đóng cửa. Đây được xem là mẻ lưới lớn nhắm vào bọn kinh doanh trên sinh mạng con người ở khu vực “nóng bỏng” này.
Trong chiến dịch Bão tố I (Storm I) năm 2008, Interpol đã thu giữ 6,7 triệu sản phẩm tân dược giả qua 27 cuộc bắt giữ trong 200 lần truy quét trên khắp thế giới. Từ tháng 7 đến tháng 11-2009, Interpol lại tung ra chiến dịch Bão tố II nhắm vào tám quốc gia là Campuchia, Trung Quốc, Indonesia, Lào, Myanmar, Singapore, Thái Lan và Việt Nam. Bão tố II là cuộc truy quét thứ hai trong vòng hai năm qua ở châu Á. Cảnh sát các nước đã phối hợp cùng cảnh sát quốc tế thực hiện những cuộc càn quét trên quy mô lớn. Chính phủ tám nước liên quan đến Bão tố II đã hình thành mạng lưới trao đổi thông tin, hợp tác và điều tra, đồng thời nâng cao nhận thức trong cộng đồng. Interpol cũng đã lập một đơn vị đặc nhiệm chuyên đánh vào tân dược giả để hỗ trợ triệt phá loại tội phạm xuyên quốc gia đe dọa đến mạng sống của con người mà như Alaine Plancon, Interpol Indonesia, mô tả là “một tai họa nghiêm trọng”. Doanh thu từ ngành công nghiệp sản xuất tân dược giả đã tăng vọt, ước tính lên đến 75 tỉ USD trong năm 2009, tăng 90% so với năm 2005.
Trong chiến dịch Bão tố II, Interpol đã thu giữ 12,2 triệu sản phẩm là tân dược giả hoàn toàn, trong đó phần lớn là thuốc kháng sinh, chống sốt rét, văcxin ngừa phong đòn gánh, Viagra và một số loại thuốc đặc trị khác. Ngoài ra gần 8 triệu sản phẩm còn lại là hàng quá hạn sử dụng. Ronald Noble, tổng thư ký Interpol, cho biết nên thành lập một chiến dịch Bão tố khác trên mạng ở Đông Nam Á để tăng cường cuộc đấu tranh và trừng phạt đối với nạn sản xuất, kinh doanh tân dược giả ở khu vực này.
Trong tháng 11-2009, Interpol cũng đã phối hợp với Tổ chức Hải quan thế giới (WCO) và Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tung ra chiến dịch Pangea II để chống nạn bán thuốc giả đang hoành hành trên Internet. Cơ quan quản lý dược, cảnh sát và hải quan của 24 quốc gia phối hợp sử dụng hệ thống CENcomm, một hệ thống truyền dẫn thông tin an toàn của WCO, để trao đổi thông tin và thông tin tình báo. Pangea II tập trung đánh vào nhà cung cấp dịch vụ Internet (ISP), các hệ thống thanh toán và dịch vụ chuyển thư để phát hiện các trang web kinh doanh tân dược trái phép.
Pangea II thu giữ khoảng 17.000 sản phẩm tân dược giả tại 34 trung tâm bưu chính của các nước, đóng cửa 83 trang web bán và quảng cáo thuốc giả trong 751 trang web được xác định có dấu hiệu vi phạm. Tổng thư ký WCO Kunio Mikuriya nhấn mạnh: “Số vụ bắt giữ trong chiến dịch Pangea II cho thấy tình trạng mua bán tân dược giả qua Internet, dịch vụ chuyển phát nhanh và bưu chính ngày càng gia tăng đang chứa đựng một nguy cơ rất lớn cho người mua và sử dụng tân dược”.
Theo Tổ chức Y tế thế giới, thuốc giả như Viagra sản xuất ở Trung Quốc đã có mặt tại nhiều nước như Anh, Úc, Nhật, Pháp, Mỹ... với số lượng rất lớn. Tân dược giả chiếm 7-15% ở các nước phát triển và đến 25% thị trường dược phẩm ở các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam. Năm 2009, có 406 mẫu thuốc giả được phát hiện tại Việt Nam, chỉ đứng sau Lào (447 mẫu) ở khu vực Đông Nam Á.
Châu Á, xưởng sản xuất giả tân dược lớn nhất thế giới
Theo báo cáo của Tổ chức Phát triển và hợp tác kinh tế được đăng trên Bloomberg, châu Á là nơi sản xuất tân dược giả lớn nhất thế giới. Khoảng 40% trong 1.047 vụ bắt giữ liên quan đến tân dược giả trên thế giới trong năm 2008 là ở châu Á. Gần 30% tân dược giả được tung ra bán tại các nước đang phát triển. Tại Jakarta, như báo Jakarta Post cho biết, tân dược giả hiện vẫn được bán tràn lan trong các khu như Grogol và Rawa Bening. Tại Indonesia, khoảng 40% dược phẩm trên thị trường là hàng giả. Theo ủy ban chống thuốc giả thuộc Tập đoàn Bào chế dược phẩm quốc tế (IPMG), nguyên nhân khiến các loại thuốc giả phát triển mạnh tại thị trường châu Á là do ở các nước này có nhu cầu sử dụng thuốc giá rẻ trong khi biện pháp ngăn chặn lại không hiệu quả.
Trung Quốc là một trong những nước có nạn sản xuất thuốc giả hàng đầu thế giới. Theo báo L’Express, mỗi năm Trung Quốc có khoảng 200.000 người chết vì uống nhằm thuốc giả. Chính quyền Trung Quốc đã đóng cửa hàng ngàn cơ sở sản xuất và kinh doanh tân dược giả. Tuy nhiên, dường như các biện pháp trừng phạt vẫn không làm bọn đầu nậu kinh doanh loại thuốc giết người này e ngại. Các cơ sở sản xuất tân dược giả vẫn bùng nổ và gần như trở thành một kỹ nghệ thương mại ở nước này, đặc biệt là phát triển mạnh ở đặc khu Thâm Quyến. Đối với các loại thuốc kháng sinh, Ampicillin 500mg và Augmentin 625mg là hai sản phẩm bị làm giả nhiều nhất ở Đông Nam Á do được bác sĩ kê toa nhiều nhất. Bọn làm giả thuốc còn phù phép thuốc chữa dạ dày thành kháng sinh đặc trị viêm phổi, nước cất thành thuốc chữa bệnh thần kinh, dùng nước đường để bào chế thành xirô trị ho cho trẻ em, thay đổi nhãn mác biến thuốc châu Á thành thuốc sản xuất từ châu Âu.
2008: Thuốc giả, thuốc kém chất lượng tăng mạnh
Năm 2008 đã có 94 mặt hàng thuốc kém chất lượng bị thu hồi, 3 thuốc bị rút số đăng ký. Tỷ lệ thuốc giả phát hiện được chiếm 0,21% tổng số mẫu đã lấy. Tính chung cả về thuốc kém chất lượng, thuốc giả, năm 2008 là năm phát hiện những sản phẩm kém chất lượng, bị làm giả cao nhất tính từ 2000 đến nay. Cục trưởng Cục Quản lý dược Trương Quốc Cương báo cáo tại hội nghị giữa Bộ Y tế và các doanh nghiệp dược nước ngoài, tổ chức hôm qua 13-1 tại Hà Nội. Theo đánh giá của Cục Quản lý dược, nhóm sản phẩm có nhiều số thuốc đăng ký nhất (kháng sinh, thuốc chống nhiễm khuẩn) cũng là nhóm có nhiều sản phẩm bị làm giả, kém chất lượng nhất. Hàn Quốc và Ấn Độ là 2 nước có nhiều sản phẩm thuốc bị thu hồi do kém chất lượng nhất trong 2008. Tuy nhiên, ông Cường cho rằng việc phát hiện thêm nhiều thuốc giả, kém chất lượng chính là do việc lấy mẫu kiểm nghiệm được tăng cường so với những năm trước.
Kể từ 1-1-2009, doanh nghiệp dược nước ngoài được phép nhập khẩu thuốc trực tiếp vào VN là vấn đề được quan tâm nhất tại Hội nghị với Bộ Y tế lần này. Tuy nhiên ông Trương Quốc Cường cho rằng doanh nghiệp cần tách bạch giữa quyền nhập khẩu và quyền phân phối, các sản phẩm thuốc nhập khẩu về VN, doanh nghiệp nước ngoài phải chuyển cho các doanh nghiệp VN có chức năng phân phối. Theo báo cáo của Bộ Y tế, tổng giá trị dược phẩm nhập khẩu năm 2008 lên tới gần 1 tỷ USD, tăng 13,8% so với 2007. Tuy nhiên, số thuốc nhập khẩu vi phạm chất lượng có xu hướng tăng lên; số doanh nghiệp vi phạm về thông tin quảng cáo thuốc cũng tăng lên. Về giá thuốc, tuy Bộ Y tế đánh giá thị trường thuốc 2008 không tăng đột biến, nhưng chỉ số giá thuốc cũng tăng khá cao, đứng thứ 7/10 mặt hàng trọng yếu.
Thuốc giả và kém chất lượng: Vẫn khó quản lý
Một thông tin do cảnh sát quốc tế Interpol mới đưa ra, Việt Nam tuy chưa phải là nước có tỷ lệ thuốc giả, thuốc kém chất lượng thuộc dạng cao trên thế giới, song đã có những diễn biến phức tạp và đang đứng thứ hai khu vực khi phát hiện tới 406 mẫu thuốc bị làm giả, không hoạt chất, có nguy cơ trở thành “bãi rác” thuốc kém chất lượng của các nước công nghiệp phát triển. Tiến sỹ Trương Quốc Cường, Cục trưởng Cục Quản lý Dược cho biết, CATP Hà Nội trong năm nay đã phát hiện nhiều đối tượng vận chuyển thuốc COTA Xoang -28g (200 viên hoàn cứng) làm giả của Công ty TNHH Dược phẩm Công Tâm; thuốc Bakona (trị rối loạn chức năng gan) loại 50g làm giả của Công ty TNHH Dược Xuân Quang...
Các lực lượng thanh tra Bộ Y tế, QLTT cũng phát hiện các loại Ampicilin 500mg, Erythromicine và Cotrim fort, thuốc đặt phụ khoa Neo-Tergynan, Mobic (dạng hộp 10 viên rời, thuốc giảm cân Reductil, Theralene viên nén, Direxiode, Postinor, Dogmatil, Levitral, Quinin sunfat và một số thuốc dạng tiêm Acetaphen, Neotil, Cefuroxime, Paracétamol dạng ống; một số thuốc đông dược có nguồn gốc... nhập lậu như “Dân tộc cứu nhân vật” cũng bị làm giả. Theo tiến sỹ Cường, ngoài thuốc giả, trên thị trường cũng xuất hiện nhiều loại thuốc không đạt tiêu chuẩn, không đúng thành phần đăng ký, không đủ hàm lượng... như: viên nang Erythromycin 250mg, viên nang TUXCAP, thuốc ho A Tử hoàn - 6g, thuốc bột Kiện vị tán Rạng đông - 50g viên bao Pantoliv, thuốc Siro Oziavit...
Các loại thuốc này có nhiều dạng khác nhau, từ không có hoạt chất (ampicilline của Mayer); hoạt chất rất thấp không đúng với hàm lượng thuốc thật (augmentin của GSK), cạo sửa hạn dùng (depersolon), thuốc không có số đăng ký (dogmatil của Sanofi-Synthelabo), mạo tên hoặc kiểu dáng công nghiệp... Tìm hiểu thêm về thị trường thuốc, phóng viên ANTĐ đã gặp nhiều đại lý kinh doanh thuốc ở C9 Trung tâm Triển lãm Giảng Võ, phố Thái Thịnh, phố Phương Mai, được biết, đa số các đại lý bán buôn đều nhập hàng từ các công ty nhập khẩu, chất lượng thuốc đảm bảo. Nếu thuốc bị làm giả sẽ dễ dàng bị phát hiện và... tẩy chay ngay.
Tuy nhiên, có thể do lợi nhuận, nhiều nhà thuốc tư nhân vẫn nhập một số loại không rõ nguồn gốc, xuất xứ, hoặc cố tình trà trộn hàng quá hạn, hàng kém chất lượng cùng với hàng thật. Chị Hương, một nhân viên bán hàng ở C9 cho biết: Mới đây QLTT đã phát hiện thuốc ho trẻ em giả ở một hiệu thuốc quận Hai Bà Trưng được làm bằng... bột mỳ và đường, tại C9 này cũng từng có đại lý nhập hàng giả. Đáng lo ngại, kỹ thuật làm thuốc giả ngày càng tinh vi khi các trang thiết bị sản xuất, đóng gói thuốc dường như vẫn không được kiểm soát, từ mẫu thuốc, vỏ hộp, tem chống giả đều giống như thuốc thật, khiến phần lớn thuốc giả lưu hành trên thị trường khá lâu sau mới được những người am hiểu về dược phát hiện. Chị Nguyễn Thu Huyền, một chủ kinh doanh khác thông tin thêm: ở Việt Nam do thói quen mua thuốc không cần đơn của bác sỹ, không cần hóa đơn chứng từ dẫn đến thuốc giả, thuốc kém chất lượng bây giờ không chỉ ở các loại thuốc đắt tiền, biệt dược, mà cả những loại có giá trị thấp.
Bản thân cơ quan quản lý dược cấp phép cho nhiều loại thuốc nhập khẩu song rất lâu sau mới phát hiện thuốc vi phạm chất lượng, chứa các chất có tác dụng phụ gây hại sức khỏe, chủ yếu thuộc nhóm kháng sinh, kháng viêm, tiêu hóa, vitamin... Chính sự... bất nhất của công tác quản lý dẫn đến hiện tượng “tiêu chuẩn chất lượng kép” mà một số quốc gia, kể cả các quốc gia có công nghiệp dược phát triển lợi dụng để tuồn những lô hàng chất lượng thấp dành riêng cho xuất khẩu đến các nước đang phát triển, trong khi cơ quan quản lý dược Việt Nam lại “ngây thơ” cam kết mở cửa mà không đưa ra những “rào cản kỹ thuật” trong quá trình xét cấp đăng ký thuốc nước ngoài nhập khẩu và thuốc của các công ty nước ngoài.
Theo Thứ trưởng Bộ Y tế Cao Minh Quang, để nâng cao công tác quản lý chất lượng thuốc lưu hành trên thị trường, đảm bảo an toàn cho người dùng, Bộ Y tế đang tập trung xây dựng hệ bán lẻ thuốc đạt tiêu chuẩn GPP (Thực hành nhà thuốc tốt), đồng thời triển khai áp dụng hệ thống Quản lý chất lượng toàn diện từ khâu sản xuất, bảo quản, kiểm nghiệm, phân phối, sử dụng và hậu kiểm.
Nhưng với giới kinh doanh thuốc, đây là biện pháp khó thực hiện khi chính Bộ Y tế cũng chưa tìm ra hướng đi cho nhiều đơn vị sản xuất một số thuốc generic (thuốc phiên bản, thuốc giá rẻ) nhằm giảm sự chênh lệch rất cao, từ 30-60% lợi nhuận và là nguyên nhân chính khiến thuốc giả, thuốc kém chất lượng vẫn tồn tại.
Theo PGS.TS. Lê Văn Truyền, chuyên gia cao cấp về dược, để đảm bảo mua được thuốc tốt, giá rẻ, tốt nhất người tiêu dùng cần lưu ý khi mua thuốc cần khám chữa bệnh, kê đơn, mua thuốc ở những cơ sở lớn, có tên tuổi, xem kỹ thời hạn ghi trên sản phẩm, cẩn thận với những loại thuốc đã bị làm giả và kém chất lượng do cơ quan quản lý dược công bố. TS Trương Quốc Cường, Cục trưởng Cục Quản lý dược Việt Nam mới đây có thông báo về việc cơ quan chức năng tiếp tục phát hiện và thu giữ một số loại thuốc giả. Trong đó, vụ thuốc giả mới nhất được phát hiện là vào tháng 2-2008, Công an Hà Nội đã khám phá vụ vận chuyển 500 hộp thuốc trị viêm xoang, vỏ hộp ghi là thuốc COTA Xoang-28g, do Công ty TNHH Dược phẩm Công Tâm, địa chỉ ở phường Tân Tạo A, quận Tân Bình, TPHCM sản xuất và 200 hộp Bakona (trị rối loạn chức năng gan) loại 50g, bao bì ghi Công ty TNHH Dược Xuân Quang địa chỉ ở phường Mỹ Thạnh, TP Long Xuyên, An Giang được làm giả và không có xuất xứ hàng hóa.
Ngoài 2 loại thuốc giả trên vừa được phát hiện, theo đánh giá của cơ quan chức năng thị trường vẫn còn khoảng 10 loại thuốc giả gồm cả tân dược và đông dược. Theo Cục Quản lý dược Việt Nam nhận định, thời gian gần đây, số thuốc giả, thuốc kém chất lượng được phát hiện có chiều hướng gia tăng. Chỉ tính trong năm 2007, Cục Quản lý dược đã phát hiện 7 loại thuốc giả, chủ yếu là thuốc nhập lậu, không nhãn mác, không chứa hoạt chất như: Thuốc dân tộc cứu nhân vật của Campuchia, Ampicilline 500mg của Medipharm - Pháp, viên nén Stugerron 25mg của Hungary hay thuốc Tiêu khát hoàn của Trung Quốc. Ngoài ra, cơ quan chức năng đã phát hiện tới 26 loại thuốc nhập khẩu có vi phạm chất lượng, chủ yếu thuộc nhóm kháng sinh, kháng viêm, tiêu hóa, virtamin, trong đó thuốc của Trung Quốc và Ấn Độ chiếm tới 19 loại. Từ đầu năm 2008, Cục Quản lý dược cũng đã phải ra quyết định thu hồi, cấm lưu hành tới 5 loại thuốc do không đảm bảo chất lượng.
Làm giả tinh vi
Đáng lo ngại hơn, ngoài việc nhiều loại thuốc giả, thuốc kém chất lượng có chiều hướng tăng thì kỹ thuật làm thuốc giả cũng ngày càng tinh vi, từ mẫu thuốc, vỏ hộp, tem chống giả đều giống như thuốc thật. Theo TS Trương Quốc Cường, kỹ thuật làm thuốc giả ngày càng cao đã khiến cho các cơ quan chức năng gặp nhiều khó khăn trong việc phát hiện. Nguy hiểm hơn, nó đang đe dọa sức khỏe, làm tổn hại kinh tế của người dân. Nhiều người bệnh chỉ vì sử dụng phải thuốc giả đã bị tai biến, nhờn thuốc, thậm chí là mất mạng như: một số trường hợp tử vong do dùng Thuốc dân tộc cứu nhân vật trong năm 2007.
Về phía Tổ chức Y tế thế giới, mặc dù vẫn đánh giá Việt Nam là một trong những nước có tỷ lệ thuốc giả thấp (khoảng 1% số thuốc đang được lưu hành trên thị trường) song WHO cũng khuyến cáo, tại các nước đang phát triển, có tới 25% lượng thuốc giả lưu hành và tại một số nước, tỷ lệ này có thể lên tới 50%. Ước tính hoạt động buôn bán thuốc giả trên toàn thế giới có thể mang lại doanh thu tới 75 tỷ USD vào năm 2010.
Trước nguy cơ trên, Cục Quản lý dược yêu cầu, sở y tế các địa phương cần xây dựng và thực hiện hệ thống hồ sơ sổ sách thích hợp để đảm bảo luôn truy tìm lại được nhà sản xuất gốc, nhập khẩu, phân phối trung gian và những người đã mua thuốc. Lực lượng Thanh tra Y tế các địa phương phải tăng cường công tác thanh kiểm tra, phối hợp với công an, quản lý thị trường xử lý nghiêm các trường hợp mua bán, kinh doanh thuốc giả, thuốc không có hóa đơn chứng từ hợp lệ, thuốc hết hạn sử dụng.
Theo Thử trưởng Bộ Y tế Cao Minh Quang để nâng cao quản lý chất lượng thuốc lưu hành trên thị trường, dảm bảo an toàn cho người tiêu dùng, Bộ Y tế đang tập trung xây dựng hệ thống bán lẻ thuốc đạt tiêu chuẩn GPP (Good Pharmacy Practice_Thực hành nhà thuốc tốt) đổng thời sẽ triển khai áp dụng hệ thống quản lý chất lượng toàn diện từ khâu sản xuất, bảo quản, kiểm nghiệm, phân phối, sử dụng và hậu kiểm. Ngoài ra, Bộ Y tế cũng sẽ có quy định những bắt buộc một số thuốc generic (thuốc phiên phản, thuốc giá rẻ)phải thử tương đương sinh học và sinh khả dụng khi sinh cấp số đăng ký lưu hành.
Cuối năm, thuốc giả hoành hành
Sáng 2/12, Viện Kiểm nghiệm thuốc Trung ương cho biết đã phát hiện thêm một loại thuốc tiêm giảm đau giả. Như vậy, chỉ trong vòng 2 tháng cuối năm (tháng 10 và tháng 11), đã có gần 20 loại thuốc giả đang lưu hành trên thị trường bị cơ quan chức năng phát hiện.Loại thuốc tiêm giảm đau mới nhất bị phát hiện giả là thuốc voltaren 75mg/3ml, ký hiệu S 1000, ngày sản xuất: tháng 5/2008, hạn dùng: Tháng 4/2010. Loại thuốc giả này được phát hiện tại một quầy thuốc trên địa bàn thành phố Thanh Hóa (tỉnh Thanh Hóa).
Tiến sỹ Đoàn Cao Sơn, Phó Viện trưởng Viện Kiểm nghiệm thuốc Trung ương cho biết: “Thuốc thật voltaren (do hãng Dược phẩm Novartis sản xuất) có vòng khuyên xanh ở phía trên cổ ống thuốc, đồng thời có một chấm màu xanh đánh dấu vị trí bẻ ống. Thuốc giả không có 2 dấu hiệu nhận biết này”. Trong vòng chưa đầy 2 tháng trở lại đây, đã có gần 20 loại thuốc giả, kém chất lượng được phát hiện. Những tháng cuối năm, ngoài tình trạng thuốc giả hoành hành mạnh thì giá thuốc cũng là một vấn đề đáng lo ngại, nhất là trước tình hình tỷ giá ngoại tệ, xăng, … tăng giá.
Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế) cũng đã có công văn yêu cầu Sở Y tế các tỉnh, thành trực thuộc Trung ương, các cơ sở sản xuất và kinh doanh dược phẩm cần tăng cường công tác quản lý giá thuốc những tháng cuối năm 2009 và Tết Nguyên đán Canh Dần năm 2010.
Theo đó, Sở Y tế các tỉnh, thành phố phải phối hợp với các đơn vị liên quan tăng cường thanh tra, kiểm tra hoạt động của các cơ sở sản xuất, kinh doanh thuốc, chống đầu cơ tích trữ, độc quyền hoặc liên kết độc quyền gây khan hiếm thuốc giả tạo để nâng giá thuốc, ngăn chặn hiện tượng gian lận thương mại (sản xuất hàng giả, hàng kém chất lượng, găm hàng, đầu cơ tích trữ, nhập lậu). Các trường hợp lợi dụng sự điều chỉnh giá một số mặt hàng trọng yếu để tăng giá bất hợp lý trong những tháng cuối năm 2009 và Tết Nguyên đán Canh Dần năm 2010 sẽ bị xử lý nghiêm.
Thuốc giả hoành hành, người bệnh lãnh đủ
Thấy con ho kèm theo sốt cao, chị Nguyễn Thị Oanh ở quận 7 chạy ra một nhà thuốc nhỏ ngay gần nhà mua thuốc cho con uống. Nhưng uống thuốc xong, cháu bé con chị không những không giảm ho mà còn có những biểu hiện bị phản ứng phụ do thuốc gây ra khiến gia đình phải vội vàng đưa cháu vào Bệnh viện Nhi đồng 1 TPHCM cấp cứu. Việc mua nhầm thuốc giả, thuốc nhái ở TPHCM như trường hợp của chị Oanh không phải là chuyện hiếm xảy ra.
Bị đau mắt lại nghe quảng cáo có loại thuốc nhỏ mắt naphoroton rất hiệu nghiệm, ông Trần Đào, 54 tuổi ở đường Ngô Bệ, quận Tân Bình, TPHCM vội chạy ra nhà thuốc gần nhà mua loại thuốc trên về nhỏ, nhưng không ngờ càng nhỏ thuốc hai mắt ông lại càng đỏ và sưng tấy lên. Thấy chuyện chẳng lành, ông vội đến Bệnh viện Mắt TPHCM thăm khám kèm theo chai thuốc mình đã mua trước đó. Tại bệnh viện, ông mới té ngửa khi bác sĩ cho biết, đôi mắt ông đã bị viêm nặng do sử dụng một loại naphoroton bị làm nhái.
Cũng giống như ông Đào, chị Lê Thị Ph.- một cán bộ công chức làm ở Q.3 TPHCM lại phải ngậm đắng nuốt cay khi mua nhầm thuốc tránh thai khẩn cấp postinor nhái nhưng không hề hay biết. Theo chị Phương kể lại, ngày 12/6 chị ra một hiệu thuốc trên đường Hai Bà Trưng ở quận 3 mua một liều thuốc postinor 2 viên về uống để tránh thai khẩn cấp. Thế nhưng, 3 tuần sau chị thấy trong người có biểu hiện lạ nên đã đến phòng khám sản khoa thăm khám mới biết được mình đã mang thai. Đã có hai con, chị Ph. lại làm công chức nhà nước giờ vỡ kế hoạch sợ sẽ bị mất việc nên chị đã đi đến quyết định bỏ đi giọt máu của mình.
“Hô biến”: Hàng trôi nổi thành thuốc ngoại
Tình trạng mua phải thuốc giả, thuốc nhái kém chất lượng dẫn đến tiền mất, tật mang vẫn diễn ra như cơm bữa ở không ít nhà thuốc tại TPHCM, tuy nhiên ngành chức năng gần như bất lực trước vấn nạn này. Theo quản lý thị trường TPHCM, chỉ trong 5 tháng đầu năm 2009, nơi đây đã bắt giữ 4 vụ sản xuất và tiêu thụ thuốc giả, thuốc nhái quy mô lớn. Đánh giá về thực trạng thuốc giả hiện nay, một cán bộ Quản lý thị trường TPHCM cho biết, càng ngày đối tượng làm thuốc giả rất tinh vi cả về số lô, số đăng ký và tên gọi... nên khó phát hiện. Trong khi số thuốc này được các đầu mối đưa đến các nhà thuốc tiêu thụ mà người bệnh không hề hay biết. Mới đây, ngày 5/5 Công an TPHCM đã bắt quả tang các đối tượng đang vận chuyển thuốc giả đến các nhà thuốc để tiêu thụ. Điều tra của cơ quan chức năng cho thấy các đối tượng này đã tổ chức một “qui trình sản xuất” thuốc giả rất tinh vi từ nguyên liệu dỏm đến máy ép vỉ thuốc, máy dập thời hạn sử dụng...
Theo Cục quản lý Dược Việt Nam các loại thuốc giả mà đối tượng thường làm giả nhiều là Voltaren, Oflocet 200mg, Ampicillin... Sau khi mua thuốc của một số công ty dược phẩm ở Việt Nam hoặc trôi nổi trên thị trường không rõ nguồn gốc, các cơ sở làm giả thuốc mang về và “tút” lại thành thuốc ngoại nhập rồi tung ra bán. Trong khi đó, theo Viện Kiểm nghiệm thuốc TW cho biết, trong năm 2008, hệ thống kiểm nghiệm cả nước đã phát hiện 840 mẫu thuốc không đạt tiêu chuẩn chất lượng/46.742 mẫu thuốc được kiểm nghiệm, trong đó thuốc nhập khẩu là 94 mẫu. Cũng trong năm 2008, hệ thống kiểm nghiệm đã phát hiện 321 mẫu thuốc đông dược - dược liệu không đạt tiêu chuẩn chất lượng/4.016 mẫu được kiểm nghiệm. Thạc sĩ Nguyễn Việt Hùng - Phó Cục trưởng Cục Quản lý Dược Việt Nam cho biết, mặc dù rất quyết liệt trong việc quản lý nguồn gốc của thuốc nhưng tỷ lệ thuốc kém chất lượng được phát hiện ở nước ta trong những năm qua luôn có sự gia tăng.
Nếu như năm 2005 chỉ có 3% tỷ lệ thuốc không đạt chất lượng/ 29.336 mẫu kiểm nghiệm, thì năm 2007 là 3,3%/25.460 mẫu kiểm nghiệm. Năm 2008 số thuốc không đạt cũng chiếm gần 5% trong tổng số gần 30.000 mẫu được kiểm tra.
Bảo vệ người bệnh bằng nhà thuốc GPP
Kể từ ngày nhà thuốc GPP đi vào hoạt động, chị Phương gần như không tiện đâu cũng mua thuốc như trước đó. Theo chị Phương, mua thuốc ở nhà thuốc GPP vừa có dược sĩ tư vấn thuốc, vừa đúng giá lại có được thuốc chất lượng. Cũng giống như chị Phương, chị Hà ở quận 10 cho rằng, việc mua thuốc ở nhà thuốc GPP đã trở thành thói quen của chị gần 2 năm nay. “Đi khám bệnh, dù bệnh nhẹ hay nặng mình cũng cầm toa thuốc ra nhà thuốc GPP mua cho yên tâm, tránh thuốc nhái, thuốc giả xuất hiện tràn lan hiện nay”- chị Hà cho biết. Theo dược sĩ Nguyễn Xuân Lập - Hội Dược học TPHCM thì lâu nay bệnh nhân vẫn quan niệm thuốc là thứ hàng hóa bình thường, mua đâu cũng được, vì vậy nhiều trường hợp mua phải thuốc giả, kém chất lượng, gây tổn hại đến sức khỏe. Vì vậy, tạo được thói quen mua thuốc ở nhà thuốc GPP là cần thiết.
Với chuỗi 10 nhà thuốc đạt chuẩn GPP có mặt trên hầu khắp địa bàn TPHCM và đã được người dân đón nhận, Dược sỹ Đỗ Thị Thu Hồng - Giám đốc chất lượng hệ thống nhà thuốc Eco, cho rằng: nhà thuốc GPP chính là biện pháp tốt để quản lý, kiểm soát chất lượng và giá thuốc chữa bệnh, đồng thời quan trọng hơn nó còn góp phần theo dõi việc sử dụng thuốc cho bệnh nhân. “Khi áp dụng nhà thuốc chuẩn GPP, 10 nhà thuốc của chúng tôi đều có dược sĩ tại chỗ tư vấn, thuốc đảm bảo chất lượng và các nhà thuốc đều phù hợp với quy mô kinh doanh...” - bà Hồng nói.
Hiện ECO cũng là doanh nghiệp đầu tiên ở Việt Nam có hệ thống nhà thuốc đạt cả 3 tiêu chuẩn của WHO, đó là thực hành tốt bảo quản thuốc, thực hành tốt phân phối thuốc và thực hành tốt nhà thuốc. PGS Phạm Khánh Phong Lan cho biết: Việc ra đời của hệ thống nhà thuốc là điều cần thiết cho lộ trình xây dựng nhà thuốc GPP mà Bộ Y tế đưa ra. Ngoài việc đặt lợi ích của người bệnh và sức khỏe của cộng đồng lên trên hết thì các nhà thuốc này còn là nơi cung cấp thuốc đảm bảo chất lượng kèm theo thông tin về thuốc, tư vấn thích hợp cho người sử dụng và theo dõi việc sử dụng thuốc của họ một cách chặt chẽ.“Cùng một loại thuốc, nhưng các nhà thuốc kiểu cũ hiện nay hoặc các phòng mạch bán cho người bệnh với mức giá rất khác nhau, đó là chưa kể mua phải thuốc giả, thuốc không rõ nguồn gốc...dẫn đến tiền mất tật mang. Trong khi, các nhà thuốc GPP lại là nơi “đánh bật” tình trạng trên”- PGS Phong Lan cho biết. Theo PGS.TS Phạm Khánh Phong Lan - Phó Giám đốc Sở Y tế thành phố Hồ Chí Minh để tránh tình trạng mua nhầm thuốc giả, thuốc nhái người bệnh nên đến các nhà thuốc đạt chuẩn GPP để được hướng dẫn và mua thuốc chất lượng.
"Chết thật" vì thuốc giả
Đôi khi trên các phương tiện thông tin, ta lại nghe đâu đó có người nhập viện vì bị ngộ độc thuốc. Nạn nhân phù căng, da nứt nẻ, nước chảy dầm dề. Một số khác suy gan, thận, sốc và tử vong. Trung tâm chống độc-Bạch Mai, Viện da liễu Quốc gia, Khoa Dị ứng các bệnh viện trong cả nước là nơi đến của những bệnh nhân này. Các nhà điều trị cho biết, đó là những trường bị ngộ độc do dùng phải thuốc giả, thuốc kém chất lượng, thuốc không rõ nguồn gốc.
Nguy cơ vì dùng thuốc giả
Theo bác sĩ Phạm Duệ- Giám đốc Trung tâm Chống độc –Bạch Mai, việc phát hiện thuốc giả rất khó, chỉ có các cơ quan quản lý mới làm được khi tiến hành kiểm tra, xét nghiệm các lô thuốc mới nhập. Không phải chỉ người bệnh mà các bác sĩ cũng rất sợ thuốc giả bởi nó có thể “đánh lạc hướng” khiến bác sĩ có những nhận định sai trong quá trình điều trị cho bệnh nhân. Đây là lý do khiến bác sĩ thường nghĩ đến thuốc của các hãng có tên tuổi, đắt tiền để kê đơn. Do thuốc của Ân Độ thường bị làm giả, nên các bác sĩ ít khi kê đơn thuốc của nước này. Thuốc của các hãng tên tuổi cũng có thể bị làm giả, nhưng với xác suất nhỏ bởi tiêu chuẩn cao, mẫu mã đẹp, nên tỷ lệ thuốc giả lưu hành trên thị trường thấp. Một tiến sĩ bộ môn Cận lâm sàng-Đại học Dược Hà Nội cho biết, bà không thể nhận ra được nếu cầm hai loại thuốc giả và thật trên tay. Để xác định được viên thuốc đó là giả chỉ có cách xét nghiệm. Nhưng việc xét nghiệm không đơn giản.
Thuốc Acetaphen giả
Đặc biệt việc định lượng hàm lượng hoạt chất trong viên thuốc mất nhiều thời gian. Thông thường người ta phát hiện ra thuốc giả qua việc truy tìm nơi sản xuất và đường dây buôn bán thuốc giả. Còn khi chúng đã lưu hành trên thị trường thì không chỉ người tiêu dùng mà thầy thuốc cũng khó nhận ra. Các nhà chuyên môn cho biết, thuốc giả sẽ khiến tình trạng bệnh nặng thêm, người bệnh mất cơ hội được chữa khỏi. Về cơ bản khi dùng phải thuốc giả, kém chất lượng, người bệnh thường lâm vào tình trạng nhẹ thì nôn mửa, nhức đầu, mẩn ngứa... nặng hơn là dị ứng toàn thân, phù căng, tím tái, sốc, trụy tim mạch, rối loạn tiêu hóa, nhiễm độc thần kinh...rồi tử vong. Đặc biệt nguy hiểm hơn là hiện nay để chữa cho người bị bệnh khớp, nhiều “lang băm” đã tự trộn tân dược có chứa corticoid vào thuốc đông dược đã gây tai biến nghiêm trọng, thậm chí tử vong.
Những thuốc hay bị làm giả
Thống kê của Viện Kiểm nghiệm Bộ Y tế 5 năm trước, trong số 43.237 mẫu thuốc kiểm nghiệm đã phát hiện 1.054 mẫu không đạt tiêu chuẩn chất lượng. Tỷ lệ thuốc sản xuất trong nước không đạt chất lượng là 3%, thuốc nhập khẩu là 4,9%. Đáng lưu ý, thuốc đông dược không đạt chất lượng chiếm cao nhất, 9,61 %, phổ biến là thuốc đông dược trộn lẫn tân dược, tiếp đến là thuốc kháng sinh 6,1%. Viện còn phát hiện 10 mẫu thuốc giả tân dược không có hoặc sai hoạt chất, tập trung vào các thuốc Vitamine E viên nang, Rifampicin viên nang, Amoxicilin viên nang, viên nén Ciproxacin, viên bao phim Ofloxacin, viên nén Prednisolon, viên nén Baralgin.
Mới đây Cục Quản lý dược Việt Nam có công văn gửi Sở Y tế các tỉnh/thành về việc trên thị trường xuất hiện một số thuốc đang bị làm giả, đó là thuốc tiêm Augmentin 1 g/200mg, trên nhãn ghi SĐK: Vn-8614-04 của Công ty GlaxoSmithline; thuốc bột Biolactyl 1g, trên nhãn ghi SĐK: VNB-4085-05; thuốc nén bao phim Chlorpheniramin maleat 4mg, SĐK: VNB-4087-05 của Công ty cổ phần Dược phẩm Imexpharm. Mặc dù Bộ Y tế đã nhiều lần thông báo ngăn cấm sản xuất thuốc nhái, song do các biện pháp bảo vệ sản phẩm công nghiệp của Cục sáng chế chưa đúng mức và quá chậm, nên các loại thuốc nhái ( decolgen, tiffy, analgin, viagra...) vẫn xuất hiện nhiều, khó quản lý.
Trong số hơn 200 mặt hàng có paracetamol, thì 30% là thuốc nhái nhãn hiệu, đã phát hiện 7 loại là thuốc giả. Gần đây thuốc PDE-5 trị rối loạn cương dạng uống cũng bị kẻ gian làm nhái. Để chống lại những hình thức buôn bán gian lận, Cục Quản lý Dược đã nhiều lần thông báo không cho phép gia công các loại thuốc. Song thông báo này không được thực hiện nghiêm túc do ý thức tự giác kém lại thiếu sự giám sát, kiểm tra. Hơn nữa, phần lớn hệ thống phân phối thuốc đều nằm trong tay các nhà sản xuất, nhiều điểm phân phối thuốc thuê dược sĩ “làm cảnh” hay mượn bằng của dược sĩ.
Quản lý còn bất cập
Chúng ta đã có những văn bản cần thiết như Thông tư liên tịch số 02/TTLT-BYT-BTC-CBCP hướng dẫn thực hiện Nghị định số 01/1998/NĐ-CP của Chính phủ quy định về hệ thống tổ chức y tế địa phương và Quyết định số 2176/2000/QĐ-BYT của Bộ Y tế quy định chức năng, nhiệm vụ và tổ chức bộ máy của Trung tâm kiểm nghiệm dược phẩm, mỹ phẩm thuộc tỉnh, thành phố.
Cả nước có 9 trạm kiểm nghiệm dược phẩm, mỹ phẩm nâng tổng số Trung tâm kiểm nghiệm dược phẩm, mỹ phẩm lên 54. Nhưng việc kiểm tra hoạt động buôn lậu cũng như kiểm tra chất lượng thuốc còn nhiều khó khăn. Các chế phẩm đang lưu thông trên thị trường khó quản lý; các chất chuẩn đối chiếu không đủ để kiểm tra; hồ sơ tiêu chuẩn không được quản lý đồng bộ, đầy đủ nên các cơ quan kiểm nghiệm từ trung ương đến địa phương gặp nhiều trở ngại. Mặt khác vẫn có một số công ty nước ngoài đưa thuốc không đúng mẫu mã vào Việt Nam, công thức đăng ký và tình trạng quản lý tiêu chuẩn thuốc nước ngoài không đồng bộ.
Để khắc phục tình trạng này, rất cần có sự phối hợp chặt chẽ, thông thoáng, thường xuyên của Cục Quản lý Dược, thanh tra dược và cơ quan kiểm nghiệm... sớm có quy định việc các công ty nước ngoài phải nộp chất chuẩn khi đăng ký nhập khẩu thuốc để Viện kiểm nghiệm và Phân viện kiểm nghiệm kiểm tra chất lượng.
Mặt khác phải phối hợp với các ban, ngành liên quan kiểm tra và xử lý tận gốc các doanh nghiệp sản xuất thuốc trong nước làm lại bao bì rồi đưa ra nước ngoài, sau đó nhập bất hợp pháp vào Việt Nam dưới dạng thuốc của các công ty nước ngoài. Một trong những hình thức đưa ra là coi việc làm thuốc giả như một hành vi cố ý làm trái pháp luật, kèm theo đó là những hình phạt thích hợp cũng như thắt chặt hơn việc kiểm soát trong quá trình sản xuất, phân phối hàng giả, đặc biệt những trường hợp rao bán qua mạng Internet.
Kháng sinh thế hệ 3 (loại mới nhất, đắt tiền), thuốc kích dục, thuốc tránh thai bị làm giả nhiều nhất. Một trong những nguyên nhân khiến hàng giả tha hồ lộng hành trên thị trường là do chính doanh nghiệp bị hại không dám tố cáo, vì sợ mang tiếng.
Dùng cả xe biên phòng để chở thuốc giả
Phòng cảnh sát điều tra tội phạm về quản lý kinh tế và chức vụ - Công an Hà Nội cho biết, vừa phá một đường dây buôn bán tân dược giả xuyên quốc gia với quy mô lớn. Đối tượng vận chuyển thuốc giả vốn là một lái xe của đồn biên phòng đã lợi dụng tính chất công việc và phương tiện của đơn vị, câu kết với một tiểu thương người Trung Quốc chuyên cung cấp biệt dược giả chữa trị những bệnh nặng như: suy thận, thuốc trợ tim, thuốc chống suy nhược thần kinh…đưa vào Việt Nam tiêu thụ. Trong một thời gian dài, đối tượng này đã dùng ô tô công vận chuyển trót lọt qua các trạm kiểm soát ở biên giới Lạng Sơn số lượng lớn biệt dược với trị giá hàng trăm triệu đồng, đưa về Hà Nội tiêu thụ qua các đầu mối trung gian. Trước đó không lâu, CA Hà Nội cũng đã phá một đường dây sản xuất, tiêu thiụ thuốc giả với quy mô lớn ngay trên địa bàn thành phố. Đối tượng cầm đầu đường dây này là Phạm Thị Thanh Tú, trú tại phường Hào Nam. Đối tượng đã tổ chức sản xuất tại nhà hàng loạt loại thuốc, chủ yếu là những loại kháng sinh thế hệ 3 (mới nhất) với giá thành lên tới gần 200 nghìn đồng /vỉ ; thuốc kích dục (viagra, Cialis, Levitara…) và thuốc tránh thai. Điều đáng sợ là những loại thuốc kháng sinh thế hệ 3 (giả) mới xuất hiện tại Việt Nam thường để chữa trị những loại bệnh nan y.
Ông Hà Thế Hùng, Phòng cảnh sát điều tra tội phạm về quản lý kinh tế và chức vụ - Công an Hà Nội khẳng định: đây chỉ là 2 trong số rất nhiều vụ án liên quan đến thuốc giả mà cơ quan Công an đã xử lý trong năm 2008 và những tháng đầu năm nay. Còn theo báo cáo của Interpol (Cảnh sát quốc tế), số lượng mẫu thuốc giả phát hiện tại Việt Nam rất cao (406 mẫu), đứng thứ hai - so với các nước trong khu vực Đông Nam Á. Lào là nước có mẫu thuốc giả cao nhất với 447 mẫu. Campuchia có 271 mẫu còn Thái Lan là 173 mẫu. Điều tra cho thấy, thuốc giả được sản xuất bằng công nghệ cao, bao bì sản phẩm rất giống thuốc thật hoặc do hàng kém chất lượng từ nước ngoài đưa về Việt Nam sửa lại hạn dùng. Thành phần chủ yếu của thuốc giả thường là bột mì, chất có tính kết dính, dễ hoàn tan trong nước và không có hại (cũng không có tác dụng chữa bệnh) để người dùng không thể phát hiện mình đã bị lừa.
Đã từ lâu những tác hại do thuốc giả gây ra đã được chuyên gia y tế khuyến cáo mạnh mẽ. Đáng lo ngại nhất là tình trạng nhờn kháng sinh. Những người mắc bệnh nặng cần được điều trị không may dùng phải thuốc giả thậm chí đã mất tính mạng. Những hậu khôn lường là vậy nhưng tệ nạn thuốc giả vẫn không ngừng gia tăng. Người tiêu dùng vẫn phải gánh chịu nhiều thiệt thòi. Còn công tác phòng chống tệ nạn này vẫn như “bắt cóc bỏ đĩa”.
Doanh nghiệp vẫn ngậm bồ hòn làm ngọt
Ông Nguyễn Văn Thủy, Trưởng Phòng Điều tra chống buôn lậu, Cục Điều tra chống buôn lậu thuộc Tổng Cục hải quan thừa nhận để ngăn chặn triệt để nạn hàng giả là vô cùng khó, đặc biệt là trong lĩnh vực phòng chống nạn thuốc giả. Bởi đối tượng làm giả hoạt động ngày càng tinh vi, với sự hỗ trợ của máy móc hiện đại. Trong thời gian gần đây đối tượng làm thuốc giả tại Việt Nam thường nhập nguyên liệu từ nước ngoài (chủ yếu là Trung Quốc) rồi tự sản xuất, đóng gói bán ra thị trường.
Có loại thuốc bị làm giả giống đến mức ngay cả đơn vị sản xuất cũng bó tay không thể phân biệt bằng cách so sánh mẫu mã bên ngoài. Ngoài thuốc ngoại đắt tiền bị làm giả, hiện một số sản phẩm của những doanh nghiệp trong nước có uy tín cũng đã bị làm giả. Thế nhưng có đơn vị khi phát hiện sản phẩm của mình bị làm giả đã âm thầm tự giải quyết hoặc đành chịu chứ không dám công khai lên tiếng hoặc báo cáo nhờ tới cơ quan công án, bởi ngại…điều tiếng hoặc người tiêu dùng hiểu lầm, quay lưng với sản phẩm. Và thế là thuốc giả ung dung tung hoành có mặt khắp nơi, thậm chí len lỏi vào tận trong bệnh viện. Bên cạnh đó, theo ông Thuỷ, thuốc giả lộng hành còn do sự phối hợp lỏng lẻo giữa các cơ quan giám sát, thực thi và các doanh nghiệp sở hữu sản phẩm. Họ mới chỉ dừng lại ở khâu đăng ký nhãn hiệu, kiểu dáng ở Cục Sở hữu trí tuệ nhưng lại không trao đổi với các cơ quan kiểm soát, thực thi. Nên khi sản phẩm bị làm giả cũng không biết nhờ giúp đỡ từ đâu.
Đối với thuốc nhập khẩu cũng vậy. Vì thiếu cơ sở để phân biệt được hàng thật - hàng giả nên có khi cơ quan giám sát cũng “bó tay”, bởi trên nhãn thuốc giả nhập khẩu chẳng hạn, có đủ số visa, tem nhập khẩu, hình thức giống y hệt, chỉ phân biệt được khi có mẫu đối chứng hoặc phân tích chất lượng.
Quản lý chất lượng thuốc:Cần cả tiền kiểm và hậu kiểm
Nâng cao năng lực sản xuất thuốc trong nước, sắp xếp lại hệ thống lưu thông phân phối thuốc, đảm bảo thuốc có chất lượng, giá cả ổn định… Đây là những vấn đề được đặt ra tại hội nghị trực tuyến ngành dược toàn quốc được tổ chức ngày 23-6.
Thuốc nội nhưng nguyên liệu ngoại
Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Quốc Triệu nhấn mạnh, mặc dù trong thời gian qua, nền kinh tế thế giới và Việt Nam có những biến động mạnh nhưng chúng ta vẫn đảm bảo cung ứng đủ thuốc có chất lượng cao cho công tác chữa bệnh và phòng bệnh của nhân dân. Đáng chú ý là thuốc sản xuất trong nước tiếp tục có sự tăng trưởng, góp phần không nhỏ vào việc đảm bảo thuốc cho người dân.
Các doanh nghiệp trong nước đã khắc phục nhiều khó khăn trong đầu tư xây dựng các dây chuyền sản xuất thuốc theo nguyên tắc tiêu chuẩn “Thực hành tốt sản xuất thuốc” (GMP). Đến hết năm 2008, cả nước có 89 nhà máy đạt GMP. Trong năm 2008, tổng giá trị tiền sử dụng thuốc cả nước đã lên tới hơn 1,4 tỷ USD, đạt trung bình 16,45 USD/người/ năm. Trong đó giá trị thuốc sản xuất trong nước đã đạt trên 715 triệu USD, đáp ứng 50,18% nhu cầu thuốc sử dụng của người dân.
Mặc dù vậy, Thứ trưởng Cao Minh Quang cũng chỉ rõ, hiện thuốc trong nước vẫn chủ yếu là kháng sinh, hạ nhiệt, giảm đau, vitamin chiếm tỷ lệ rất cao, với hơn 4.500 số đăng ký trong tổng số 9.727 thuốc có số đăng ký. Hơn nữa, để phục vụ việc sản xuất thuốc trong nước, chúng ta vẫn phải nhập khẩu nguyên liệu từ nước ngoài và trong năm qua số tiền nhập nguyên liệu sản xuất thuốc đã lên tới hơn 163 triệu USD. Trong khi đó, giá trị thuốc xuất khẩu của Việt Nam, cũng như đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực dược phẩm đều giảm do ảnh hưởng của khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế thế giới.
Thuốc giả, thuốc kém chất lượng vẫn phức tạp
TS Trương Quốc Cường, Cục trưởng Cục Quản lý dược cho biết, mặc dù đã triển khai nhiều biện pháp quản lý và ngăn chặn thuốc giả, thuốc nhập lậu và thuốc không rõ nguồn gốc nhưng vấn đề này hiện vẫn rất phức tạp. Trong năm 2008, thuốc không đạt chất lượng chiếm tỷ lệ 2,94% so với lượng mẫu lấy kiểm tra trên toàn quốc. Trong đó, tỷ lệ thuốc kháng sinh kém chất lượng cao nhất. Tỷ lệ thuốc đông dược và dược liệu vi phạm chiếm 26,7% với các vi phạm về chỉ tiêu độ ẩm và độ nhiễm khuẩn. Riêng thuốc đông dược phần lớn được sản xuất chưa đạt GMP, phòng kiểm tra chất lượng chưa đáp ứng được yêu cầu nên tỷ lệ vi phạm rất cao: 22/49 mẫu thuốc sản xuất trong nước phải thu hồi.
Tính chung trong năm qua, Cục Quản lý dược đã đình chỉ lưu hành và thu hồi 93 lô thuốc. Đặc biệt, sự phát triển mạnh mẽ các hoạt động thông tin quảng cáo thuốc, với số lượng hồ sơ đăng ký quảng cáo tăng đến 123% so với năm 2007, thông tin quảng cáo thuốc nước ngoài tăng đến 136% kéo theo tình trạng vi phạm trong lĩnh vực này trở nên trầm trọng.
Theo Thứ trưởng Cao Minh Quang, tới đây Bộ Y tế sẽ thành lập hai trung tâm phân phối dược phẩm tại Hà Nội và TPHCM để ổn định thị trường dược phẩm và nâng cao chất lượng thuốc phục vụ người dân. Cùng đó, các đoàn kiểm tra sẽ đẩy mạnh cơ chế tiền kiểm và hậu kiểm đối với chất lượng thuốc, phòng chống thuốc giả, thuốc nhập lậu, thuốc không rõ nguồn gốc. Bộ Y tế sẽ kiểm tra đột xuất, cơ sở nào không đạt yêu cầu sẽ bị rút số đăng ký.
Phát biểu kết luận, Phó thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân yêu cầu, Bộ Y tế chấn chỉnh quy chế đấu thầu thuốc, việc quản lý quảng cáo thuốc. Rà soát chế tài xử phạt với hành vi vi phạm quảng cáo thuốc. Bên cạnh việc xử phạt về tài chính, có thể thêm hình thức đăng tên công khai những thuốc, nhà sản xuất thuốc đã quảng cáo sai trên lên trang web của ngành gây áp lực cho những người làm sai. Phó Thủ tướng cũng lưu ý ngành y tế sắp xếp lại hệ thống phân phối thuốc trong toàn quốc, thực hiện tốt lộ trình nhà thuốc GPP, trước tiên là nhà thuốc bệnh viện, nhà thuốc xung quanh bệnh viện để mở rộng ra toàn quốc. Bên cạnh đó, hoàn chỉnh dự án tổng thể về đào tạo nguồn nhân lực cũng như phát tiển ngành công nghiệp dược và cơ chế phân phối, quản lý, điều tiết để cung ứng đủ thuốc kịp thời, giá cả hợp lý; đặc biệt ngành dược và khối điều trị cùng phối hợp để tiến tới sử dụng thuốc an toàn, hợp lý.