Aspirin là một trong những loại thuốc hiệu quả nhất dùng để hạ nhiệt, giảm đau và các vấn đề sức khỏe khác. Nhưng Aspirin không nên dùng cho một vài trường hợp.
Từ lâu con người đã biết đến sự hữu dụng của Aspirin trong giảm đau và hạ sốt, nhưng đó chưa phải là tất cả những gì loại thuốc này có thể làm được. Ngày nay vai trò quan trọng trong điều trị của Aspirin là thật sự đáng kể. Với một liều lượng vừa phải đã có thể phòng tránh được những cơn đau tim hay đột quỵ. Gần đây, các nhà nghiên cứu đã thông báo Aspirin có thể giúp bệnh nhân mắc một số loại bệnh ung thư kéo dài sự sống của họ
Cùng lúc đó, các bác sĩ cũng cảnh báo rằng axit có trong Aspirin có thể làm chảy máu ở dạ dày và ruột
Tuy nhiên, trong một nghiên cứu mới đây của các nhà khoa học Anh cho thấy, đã có một liệu pháp mới đầy triển vọng để làm giảm nguy cơ gây chảy máu. Đó là dùng một loại thuốc khác với một liều lượng thấp của Aspirin có thể giải quyết ổn thỏa vấn đề này. Nếu phương pháp này thành công, nó sẽ giúp ích cho hàng ngàn bệnh nhân, những người đang tìm cách ngăn chặn các yếu tố đe dọa đến tính mạng của họ.
 |
Sản phẩm Aspirin đầu tiên (1899)
còn ở dạng bột. |
Nhưng làm thế nào mà Aspirin trở nên hữu ích đến vậy? Ngược lịch sử về hai nghìn năm trước với cây liễu (Willow tree). Nhà Y học cổ đại Hy Lạp là Hippocrates đã cho bệnh nhân của ông nhai vỏ và lá của cây liễu.
Trong cây liễu có một chất hóa học gọi là salicin. Năm 1800, các nhà nghiên cứu đã tìm ra cách để tạo ra axit salicilic từ chất hóa học trên. Năm 1897, Felix Hoffmann, một nhà hóa học thuộc Friedrich Bayer và Công ty tại Đức (Farbenfabriken vorm. Friedr. Bayer & Co.) đã tạo ra Acetyl salicylic acid.
Không lâu sau đó, Acetyl salicylic acid trở thành hoạt chất chính trong một dược phẩm với tên gọi Aspirin. Trong từ Aspirin, chữ “a” được lấy từ chữ cái đầu tiên của hoạt chất acetyl salicylic. Chữ “spir” là bốn ký tự đầu tiên của từ spirea - một loại thực vật thuộc họ hoa hồng, là loại cây cũng có khả năng tạo ra salicin. Còn “in”, đơn giản đây chỉ là một cách thông thường để kết thúc tên gọi của một loại dược phẩm.
Vào năm 1982, một nhà khoa học người Anh đã giành được giải Nobel Y học cho nghiên cứu cơ chế tác dụng của Aspirin. John Vane đã phát hiện ra rằng Aspirin có thể ức chế cơ thể tạo ra các chất tự nhiên gọi chung là prostaglandin.
 |
Cấu trúc phân tử của Acetyl salicylic acid |
Các prostaglandin có nhiều ảnh hưởng đến cơ thể. Một số gây ra các cơn đau, gây hư hại các mô hoặc làm sưng, viêm (căng, trương) các tổn thương… Một số khác lại có khả năng bảo vệ các niêm mạc dạ dày và ruột non.
Một số prostaglandin cũng có những tác động tích cực đến tim, thận và các mạch máu, giúp chúng hoạt động tốt hơn. Nhưng vấn đề là Aspirin đều có ảnh hưởng lên tất cả các prostaglandin, dù chúng có lợi hay có hại đối với cơ thể.
 |
Ngày nay Aspirin đựoc bào chế dưói dạng viên với hình thức đẹp và hiện đại |
Các nhà khoa học đã biết đến lợi ích của Aspirin trong việc ức chế hoạt động của một loại enzym mà đã sản sinh ra một loại prostaglandin gây ra các cơn đau và sưng tấy trên cơ thể. Và vì vậy Aspirin đã có tác dụng làm giảm đau và viêm tại các mô bị tổn thương. Nhưng bên cạnh đó, Aspirin cũng gây ra các tác dụng không mong muốn cho dạ dày và ruột non, trường hợp nặng có thể gây ra tình trạng xuất huyết dạ dày.
 |
Một quảng cáo Aspirin của Graffiti BBDO, Bucharest, Romania. |
Ngày nay, Aspirin đang phải cạnh tranh với các loại dược phẩm khác trong giảm đau và hạ sốt. Các loại dược phẩm này có chứa acetaminophen, một hoạt chất chính trong các sản phẩm dạng Tylenol. Cũng như Ibuprofen, Aspirin là loại thuốc giảm đau, kháng viêm không steroid (Non-steroidal anti-inflammatory drug – NSAID)
Nhiều người dùng Aspirin để làm giảm nguy cơ đau tim hoặc đột quỵ được gây ra bởi các cục máu đông. Các cục máu đông này có thể làm tắc nghẽn sự lưu thông máu đến tim và não, sau cùng gây ra các cơn đau tim và đột quỵ Các nhà nghiên cứu cho biết Aspirin có khả năng ngăn chặn các tế bào máu gọi là tiểu cầu dính lại với nhau tạo ra các cục máu đông.
Lawrence Craven, một bác sĩ tại California, đã lần đầu tiên nhận ra ảnh hưởng này của Aspirin từ 60 năm về trước. Ông đã quan sát thấy có sự chảy máu một cách bất thường ở các trẻ em được cho dùng những dược phẩm dạng Aspirin để làm giảm đau sau các ca phẫu thuật thông thường.
Lawrence Craven tin rằng sự chảy máu đã xảy ra do Aspirin ngăn không cho các tiểu cầu dính lại để bảo vệ thành mạch một khi bị tổn thương. Ông ấy đã nghĩ ngay đến ảnh hưởng và cũng là tác dụng này của Aspirin trong việc ngăn ngừa các cơn đau tim và đột quỵ được gây ra bởi các cục máu đông.
Bác sĩ Lawrence Craven đã tiến hành xem xét hồ sơ bệnh án của tám nghìn người dùng Aspirin và ông đã nhận thấy rằng không một trường hợp đau tim nào xảy ra trong số người này. Cẩn thận hơn, ông đã mời một số nhà khoa học khác cùng nghiên cứu ý tưởng này của ông. Có thể coi đây là một nghiên cứu đầu tiên trước khi các cuộc nghiên cứu sâu hơn về Aspirin được diễn ra.
Bác sĩ Charles Hennekens thuộc Trường Y khoa Harvard dẫn đầu một trong những cuộc nghiên cứu. Vào năm 1983, ông tiến hành khảo sát hơn 22 nghìn bác sĩ nam có sức khỏe và trên 40 tuổi. Một nữa trong số đó được cho uống một viên Aspirin mỗi ngày, nữa còn lại dùng giả dược.
5 năm sau, Hennekens thông báo rằng số người được dùng Aspirin đã giảm các nguy cơ gây đau tim. Nhưng bên cạnh đó nguy cơ xuất huyết não của số bác sĩ này lại tăng cao.
 |
Nên cùng Aspirin mỗi ngày với những người có nguy cơ cao về tim mạch |
Mới gần đây, một nhóm các chuyên gia đã kiểm tra các nghiên cứu về Aspirin theo yêu đề nghị của các nhân viên y tế Liên bang ở Hoa Kỳ. Các chuyên gia này nói, những người có nguy cơ cao về đau tim nên dùng một liều thấp Aspirin mỗi ngày.
Aspirin có thể giúp nhiều người vượt qua được các cơn đau tim gây ra bởi sự tắc nghẽn trong mạch máu. Asprin có thể làm “mỏng” máu và vì thế nó dễ dàng đi qua được các khối tắc nghẽn. Nhưng các chuyên gia tim mạch cũng cảnh báo rằng mọi người nên nhờ tới sự trợ giúp khẩn cấp ngay lập tức khi các vấn đề tim mạch trở nên phức tạp. Trong trường hợp này Aspirin không thích hợp cho việc điều trị.
Các nghiên cứu cũng cho biết Aspirin có thể giúp phòng tránh ung thư và bảo vệ cuộc sống. Những người đàn ông thường dùng các chất chống viêm không steroid để điều trị thì có khả năng mắc rất thấp bệnh ung thư tuyến tiền liệt - đây là một tuyến trong hệ thống sinh sản nam.
Những bác sĩ tại bệnh viện Mayo, Minnesota, muốn tìm hiểu xem các thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs) đã tác động như thế nào đến sự tăng kích thước của tuyến tiền liệt nhưng không phải ung thư (U xơ tiền liệt tuyến - BPH). Và vì vậy họ đã theo dõi sức khỏe của 2.500 người đàn ông trong 12 năm, một phần ba những người này được uống các thuốc chống viêm không steroid mỗi ngày.
Các bác sĩ nói rằng các thuốc này có thể đã làm giảm hoặc làm ngừng sự phát triển của tuyến tiền liệt bị tăng kích thước (Phì đại lành tính tuyến tiền liệt/BPH).Họ nói nguy cơ phì đại tiền liệt tuyến là 50% và 15% các vấn đề ở bàng quang trong những người dùng các chất chống viêm không steroid, tất cả thấp hơn những người đàn ông khác không dùng các chất này.
Một nghiên cứu khác nhận thấy rằng Aspirin ngăn chặn sự hình thành các mạch máu nuôi dưỡng các khối u ung thư. Các chuyên gia tại Đại học Newcastle, Anh Quốc, đã quan sát được một quá trình sinh học làm tăng số lượng các mạch máu bao quanh khối u.
 |
Dùng một lượng nhỏ Aspirin hằng ngày rất tốt cho nam giới sau 35 tuổi
(Ảnh minh họa) |
Các chuyên gia nhận thấy Aspirin đã tác động đến các tế bào được tìm thấy ở bề mặt bên trong của mạch máu. Họ thấy một lượng nhỏ Aspirin đã triệt tiêu được các tế bào mà đã hình thành nên các mạch dẫn máu.Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng Aspirin có thể ngăn chặn bệnh ung thư dạ dày, ung thư ruột kết. Đầu năm nay, một nghiên cứu cho thấy những người phát hiện mắc các loại ung thư trên dùng Aspirin thì có nguy cơ tử vong là 30% sau 11 năm, thấp hơn những người khác cũng trong tình trạng tương tự mà không dùng asprin.
tuy nhiên, Aspirin không phải là thần dược, nó có thể gây ra một số vấn đề rắc rối. Ví dụ như chảy máu, không thể phối hợp với các loại thuốc khác, yếu cơ, thiếu máu tán huyết, khó thở và đôi khi là sốc phản vệ.
Mọi người cũng không nên lạm dụng Aspirin. Cẩn thận với những người có các rối loạn về đông máu, chảy máu, suy gan, suy thận… phụ nữ có thai trong 3 tháng cuối của thai kỳ tránh dùng Aspirin.
Các nghiên cứu cũng cho thấy mối liên quan giữa Aspirin và Hội chứng Reye ở trẻ em. Các bác sĩ nhi khoa đề nghị không nên cho trẻ và người dưới 19 tuổi dùng các dược phẩm có chứa Salicylatic khi bị ốm hoặc dùng để hạ sốt.
Trung tâm kiểm soát dịch bệnh Hoa Kỳ cũng cảnh báo về việc dùng Aspirin, đặc biệt trong thời kỳ lan truyền của bệnh cúm. Trong quá khứ, có nhiều trẻ em đã tử vong hoặc đã chịu những tổn thương vĩnh viễn từ Hội chứng Reye trong thời gian bệnh cúm bùng phát dữ dội.
Số người mắc các bệnh loét dạ dày hoặc hay chảy máu ở ruột thường dùng Aspirin có thể yên tâm khi mới đây một nghiên cứu y học của Anh được đăng trên Tạp chí Lancet, công bố đã về một loại thuốc có tên Famotidine, cũng gọi là Pepcid. Nghiên cứu cho thấy Famotidine kết hợp với một liều thấp Aspirin có thể ngăn chặn sự phát triển của vết loét, điều mà gây phá vỡ các mô dẫn đến chảy máu.
Cho đến nay, các chuyên gia y tế vẫn khuyên mọi người không nên dùng Aspirin để phòng bệnh mà không được sự hướng dẫn của bác sĩ.