Từ 30/11 đến 11/12/2015, Hội nghị các bên về biến đổi khí hậu lần thứ 21 (COP21) của Liên Hợp Quốc (UN) diễn ra tại Pari (Pháp) trong khi vài thập kỷ nay thế giới luôn phải chứng kiến những tác động do biến đổi khí hậu đến sức khỏe con người, đặc biệt là các bệnh dịch mới nổi hoặc tái xuất hiện. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cũng như Bộ Y tế (MoH) các quốc gia thành viên của UN đều mong chờ hội nghị này sẽ là “cơ hội vàng” làm giảm đáng kể những tác độngcủa biến đổi khí hậu đến sức khỏe con người hiện tại cũng như tương lai.
Theo WHO, biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến các yếu tố xã hội và môi trường, sức khỏe như không khí sạch, nước uống an toàn, đủ lương thực và nơi trú ẩn an toàn. Từ năm 2030 và năm 2050, biến đổi khí hậu dự kiến sẽ gây ra thêm khoảng 250.000 người chết mỗi năm, suy dinh dưỡng, sốt rét, tiêu chảy và căng thẳng do nắng nóng. Các chi phí thiệt hại trực tiếp cho sức khỏe (không bao gồm chi phí trong các lĩnh vực y tế xác định như nông nghiệp, nước và vệ sinh môi trường) ước tính khoảng US$ 2-4 tỷ/năm vào năm 2030, những khu vực có cơ sở hạ tầng y tế yếu kém-chủ yếu là ở các nước đang phát triển có khả năng thấp nhất có thể để đối phó nếu không cần sự trợ giúp để chuẩn bị và đáp ứng. Giảm lượng khí thải nhà kính thông qua vận chuyển, thực phẩm và năng lượng sử dụng lựa chọn tốt hơn có thể dẫn đến cải thiện sức khỏe, đặc biệt là thông qua việc giảm ô nhiễm không khí.
Khái niệm về biến đổi khí hậu với sức khoẻ con người
Biến đổi khí hậu
Thống kê của WHO cho biết trong 50 năm qua các hoạt động của con người, đặc biệt là việc đốt các nhiên liệu hóa thạch đã thải đủ số lượng carbon dioxide và các khí nhà kính khác làm tăng thêm nhiệt trong khí quyển và ảnh hưởng đến khí hậu toàn cầu. Trong 100 năm qua, thế giới đã nóng lên khoảng 0.750C. Mỗi thập kỷ trong 3 thập kỷ qua đã liên tục ấm hơn so với bất kỳ thập kỷ trước 18,50C. Mực nước biển đang tăng lên, các sông băng đang tan chảy và lượng nước mưa đang thay đổi, các sự kiện thời tiết cực đoan đang trở nên mạnh hơn và thường xuyên.
Bệnh dịch ở một số quốc gia kém phát triển gia tăng do tác động của biến đổi khí hậu
Tác động của biến đổi khí hậu đối với sức khỏe là gì?
Mặc dù hiện tượng ấm lên toàn cầu có thể mang lại một số lợi ích cục bộ như các trường hợp tử vong mùa đông ít hơn ở vùng khí hậu ôn đới và tăng sản xuất lương thực trong khu vực nhất định, tuy nhiên về tổng thể những ảnh hưởng tiêu cực của biến đổi khí hậu đến sức khỏe có thể sẽ là áp đảo. Biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến các yếu tố xã hội và môi trường của sức khỏe như không khí sạch, nước uống an toàn, đủ lương thực và nơi trú ẩn an toàn.
Nhiệt độ cực đoan
Nhiệt độ không khí cao ảnh hưởng trực tiếp cho trường hợp tử vong do bệnh tim mạch và hô hấp, đặc biệt là người cao tuổi. Trong đợt nắng nóng của mùa hè năm 2003 tại châu Âu là một ví dụ, hơn 70 000 trường hợp tử vong đã được ghi nhận. Nhiệt độ cao cũng làm tăng nồng độ ozone và các chất ô nhiễm khác trong không khí mà làm trầm trọng thêm bệnh tim mạch và hô hấp. Phấn hoa và mức độ dị ứng khác cũng cao hơn ở nhiệt độ cao có thể kích hoạt hen suyễn, ảnh hưởng đến khoảng 300 triệu người, WHO cho rằng nhiệt độ liên tục tăng sẽ làm gia tăng gánh nặng này.
Sơ đồ ô nhiễm môi trường nước
Thiên tai và thay đổi lượng mưa
Trên toàn cầu, số lượng báo cáo thiên tai liên quan đến thời tiết đã tăng gấp ba kể từ năm 1960. Mỗi năm, những thiên tai đã làm hơn 60.000 trường hợp tử vong, chủ yếu là ở các nước đang phát triển. Mực nước biển dâng cùng các sự kiện thời tiết ngày càng cực đoan sẽ phá hủy nhà cửa, cơ sở y tế và các dịch vụ thiết yếu khác. Hơn một nửa dân số thế giới sống trong phạm vi 60 km của biển, mọi người có thể bị buộc phải di chuyển do đó làm tăng nguy cơ của một loạt các ảnh hưởng sức khỏe, rối loạn tâm thần và các bệnh truyền nhiễm. Sự thay đổi lượng mưa có khả năng ảnh hưởng đến việc cung cấp nước ngọt, thiếu nước an toàn cùng với vấn đề vệ sinh làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiêu chảy, mỗi năm giết chết gần 600.000 trẻ em ở độ tuổi dưới 5 tuổi. Trong trường hợp cực đoan hơn, thiếu nước dẫn đến hạn hán và nạn đói, dự báo đến 2090 thay đổi khí hậu có thể mở rộng các khu vực bị ảnh hưởng bởi hạn hán, tăng gấp đôi tần số của hạn hán khắc nghiệt và tăng thời gian trung bình lên 6 lần. Lũ lụt cũng đang gia tăng về tần suất và cường độ gây ô nhiễm nguồn cung cấp nước ngọt, tăng nguy cơ bệnh từ nước và tạo ra khu vực sinh sản cho các loài côn trùng mang bệnh như muỗi. Chúng cũng gây ra chết đuối và chấn thương thể chất, nhà cửa thiệt hại và làm gián đoạn việc cung cấp dịch vụ y tế và sức khỏe. Nhiệt độ tăng và lượng mưa thay đổi có thể sẽ giảm sản xuất các loại lương thực trong nhiều khu vực nghèo nhất lên đến 50% vào năm 2020 ở một số nước châu Phi làm tăng tỷ lệ suy dinh dưỡng mà hiện đang gây ra 3,1 triệu ca tử vong mỗi năm.
Mô hình bệnh tật
Điều kiện khí hậu ảnh hưởng lớn đến các bệnh lây truyền qua đường nước và các bệnh lây truyền do côn trùng, ốc sên, động vật máu lạnh khác. Biến đổi khí hậu có thể sẽ kéo dài mùa truyền bệnh do sinh vật quan trọng và thay đổi phạm vi địa lý của chúng. Sốt rét ảnh hưởng mạnh bởi khí hậu, truyền bởi muỗi Anopheles giết chết gần 800.000 người mỗi năm-chủ yếu là trẻ em châu Phi dưới 5 tuổi. Các vector muỗi Aedes sốt xuất huyết cũng rất nhạy cảm với điều kiện khí hậu, nghiên cứu cho rằng biến đổi khí hậu có thể thêm 2 tỷ người phơi nhiễm để truyền bệnh sốt xuất huyết vào năm 2080.
Đo lường ảnh hưởng tới sức khoẻ
Đo lường những tác động sức khoẻ do biến đổi khí hậu chỉ có thể là ước lượng, tuy nhiên đánh giá của WHO giả định rằng tăng trưởng kinh tế và cải thiện y tế vẫn được tiếp tục thì thay đổi khí hậu sẽ gây ra thêm khoảng 250.000 người chết mỗi năm từ năm 2030 đến năm 2050; 38.000 người cao tuổi chết vì nhiệt độ cực đoan, 48.000 do tiêu chảy, 60.000 do sốt rét và 95.000 do suy dinh dưỡng ở trẻ em.
Ai có nguy cơ?
Tất cả dân sẽ bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu nhưng một số người sẽ dễ tổn thương hơn một số người khác, người dân sống ở các đảo quốc đang phát triển và các vùng ven biển khác, các thành phố lớn và các khu vực miền núi và vùng cực là đặc biệt dễ bị tổn thương. Trẻ em, đặc biệt là trẻ em sống ở các nước nghèo là một trong những đối tượng dễ bị tổn thương về sức khoẻ nhất, những ảnh hưởng sức khỏe cũng được dự kiến sẽ nghiêm trọng hơn cho người cao tuổi và người khuyết tật bệnh, những khu vực có cơ sở hạ tầng y tế yếu kém-chủ yếu là ở các nước đang phát triển sẽ ít có khả năng thích nghi nhất nếu không có sự chuẩn bị và đáp ứng.
Tác động của biến đổi khí hậu tới sức khoẻ và dịch bệnh
Tác động sức khỏe
Theo Ủy ban liên chính phủ về biến đổi khí hậu (IPCC), các hiện tượng của biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng về phạm vi và mức độ. Các quốc gia thành viên của UN tham dự COP21 đều thừa nhận hiện tượng thời tiết cực đoan xảy ra trên toàn cầu là do biến đổi khí hậu và xu hướng này sẽ tiếp tục diễn biến theo chiều hướng ngày càng bất lợi cho con người; tác động tiêu cực đến đời sống, kinh tế, xã hội liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến sức khỏe con người, đặc biệt là ảnh hưởng đến các yếu tố đảm bảo sức khỏe như nước, không khí, lương thực và nơi cư trú. WHO ước tính, hàng năm có hàng triệu người tử vong do những nguyên nhân như ô nhiễm không khí đô thị (1,2 triệu người), bệnh tiêu chảy (2,2 triệu người), thiếu dinh dưỡng (3,5 triệu) và số lượng lớn thương vong do hơn 60.000 thiên tai diễn ra trên khắp thế giới. Theo báo cáo của UN, sự ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đến sức khỏe sẽ tác động đến các khu vực và đối tượng trên khắp toàn cầu nhưng những khu vực chịu ảnh hưởng nhiều nhất là vùng duyên hải chịu ảnh hưởng mực nước biển dâng và bị xâm nhập mặn và các đô thị ở các nước đang phát triển; những đối tượng bị ảnh hưởng nhiều nhất đến sức khỏe là người già, trẻ em, phụ nữ và người nghèo. Các đợt nóng hay lạnh bất thường sẽ gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe, nhiệt độ tăng làm tăng nguy cơ đối với người già, người mắc bệnh tim mạch và thần kinh do chịu tác động trực tiếp của sóng nhiệt. WHO ước tính có khoảng hơn 70.000 người bị thiệt mạng do đợt nóng kỷ lục năm 2003 tại châu Âu và hiện tượng tương tự sẽ xảy ra thường xuyên hơn vào nửa sau của thế kỷ 21, nhiệt độ cao cũng là nguyên nhân làm nồng độ ozon và một số chất ô nhiễm khác trong không khí tăng cao càng làm gia tăng tỷ lệ bệnh tim mạch và hô hấp.
Đại dịch kinh hoàng Ebola ở Tây Phi đã qua đi nhưng luôn là nỗi ám ảnh toàn cầu
Nguy cơ dịch bệnh
WHO cho biết về mặt dịch tễ học, trái đất nóng lên làm tăng tốc độ sinh trưởng và phát triển nhiều loại vi khuẩn và côn trùng, vật chủ mang bệnh làm tăng số người mắc bệnh nhiễm khuẩn dễ lây lan; lũ lụt ngập úng tạo điều kiện thuận lợi cho các véc tơ truyền bệnh sinh sản và gia tăng một số bệnh nhiệt đới như sốt rét, sốt xuất huyết và các bệnh đường ruột. Cùng với đó, hạn hán làm thiếu nước sạch cho sinh hoạt, hạn chế vệ sinh là điều kiện thuận lợi cho các bệnh dịch dễ phát triển, trong khi sức đề kháng của cơ thể giảm đi. Nhiệt độ tăng, lượng mưa thay đổi, độ ẩm tăng là điều kiện lý tưởng cho các loài côn trùng mang mầm bệnh gia tăng cùng nhiều loại dịch bệnh nguy hiểm lan truyền qua đường nước và thức ăn. WHO ước tính, các bệnh ký sinh hiện nay là nguyên nhân gây chết khoảng 1,1 triệu người/năm và dịch bệnh tiêu chảy gây chết khoảng 2,2 triệu người/năm. Các nghiên cứu cho thấy, biến đổi khí hậu có thể làm gia tăng số lượng người có nguy cơ mắc bệnh sốt rét ở châu Phi là 170 triệu người vào năm 2030 và ở quy mô toàn cầu số lượng người có nguy cơ mắc bệnh sốt xuất huyết là 2 tỷ người vào năm 2080. Bên cạnh nguy cơ gia tăng các mầm bệnh và gia tăng số người mắc bệnh ở các đối tượng nhạy cảm do thời tiết cực đoan gây ra thì yếu kém về cơ sở hạ tầng y tế, thiếu hụt nước sạch sẽ làm hạn chế khả năng phòng chống và kiểm soát dịch bệnh. Bên cạnh đó, khí hậu ấm lên cũng mang lại lợi ích cho một số cộng đồng như làm giảm tỷ lệ bệnh và tỷ lệ chết vào mùa đông, sản lượng lương thực gia tăng, đặc biệt là ở những khu vực phía Bắc bán cầu. Tuy nhiên, các báo cáo của WHO và IPCC đều cho rằng những thiệt hại do biến đổi khí hậu gây ra vẫn lớn hơn những lợi ích mà nó có thể mang lại. Trước những thách thức nêu trên, một kế hoạch hành động ứng phó với biến đổi khí hậu riêng cho ngành y tế các quốc gia thành viên sẽ là nội dung quan trọng tại COP21.
Dịch bệnh sốt xuất huyết gia tăng đột biến toàn cầu do biến đổi khí hậu
Ô nhiễm không khí
WHO ước tính khoảng 3,5 triệu người chết mỗi năm do ô nhiễm không khí trong nhà và 3,3 triệu người chết do ô nhiễm không khí ngoài trời và cho rằng ô nhiễm không khí đã trở thành một trong những mối đe dọa sức khỏe lớn nhất mà con người phải đối mặt vào thời điểm hiện tại.
Xử lý ổ dịch do vector truyền sau khi bão lũ đi qua
WHO: 4 cách giảm thiểu hiểm họa về sức khỏe từ các chất gây ô nhiễm khí hậu
Ngày 22/10/2015. Geneva. Báo cáo mới của WHO xác định 4 cách để giảm thiểu các hiểm họa về sức khỏe từ các chất gây ô nhiễm khí hậu (New report identifies four ways to reduce health risks from climate pollutants). Một báo cáo mới của WHO nhấn mạnh nhu cầu cấp bách của việc giảm thiểu khí thải các-bon đen, ô-zôn và mê-tan cũng như là đi-ô-xít các-bon do tất cả đều gây ra biến đổi khí hậu. Các-bon đen, ô-zôn và mê-tan thường được mô tả là các chất gây ô nhiễm khí hậu ngắn hạn (short-lived climate pollutants _SLCPs) không chỉ gây ra ra một tác động ấm lên toàn cầu mạnh mẽ mà còn là nguyên nhân lớn gây ra hơn 7 triệu ca chết yểu hàng năm do ô nhiễm không khí. Báo cáo về “Giảm thiểu những hiểm họa sức khỏe toàn cầu thông qua làm giảm nhẹ sự ảnh hưởng của các chất gây ô nhiễm khí hậu ngắn hạn” được giới thiệu với công chúng từ sự cộng tác với Liên minh khí hậu và không khí sạch nhằm giảm các chất gây ô nhiễm khí hậu ngắn hạn tiết lộ rằng các biện pháp can thiệp nhằm giảm SLCPs có thể giảm thiểu bệnh tật và tử vong và góp phần vào an ninh lương thực, cải thiện chế độ ăn uống và tăng cường hoạt động thể chất. TS. Flavia Bustreo, Trợ lý Tổng giám đốc WHO cho biết: “Hàng ngày, những chất gây ô nhiễm này đe dọa sức khỏe của nam giới, phụ nữ và trẻ em. Lần đầu tiên, báo cáo này khuyến nghị các hành động mà các quốc gia, các bộ y tế và môi trường, và các thành phố có thể tiến hành ngay bây giờ để giảm thiểu khí thải, bảo vệ sức khỏe và tránh bệnh tật và các ca chết yểu, những nguyên nhân thường gây thiệt hại lớn nhất cho những đối tượng dễ bị ảnh hưởng nhất”. Báo cáo này dựa vào một đánh giá năm 2011 bởi Chương trình khí hậu UN và Tổ chức Khí tượng học thế giới (WMO) ước tính rằng nếu triển khai toàn cầu 16 biện pháp giảm thiểu SLCP sẽ có thể ngăn chặn trung bình 2,4 triệu ca chết yểu hàng năm tính đến 2030. Những ước tính mới có thể nâng con số này lên 3,5 triệu sinh mạng được cứu hàng năm đến 2030 và từ 3 đến 5 triệu sinh mạng mỗi năm đến 2050. Những dự đoán mới nhất này tính đến dữ liệu mới nhất của WHO về những ca tử vong có liên quan đến ô nhiễm không khí cũng như là một số biện pháp SLCP mới. Helena Molin Valdés, lãnh đạo của Liên minh khí hậu và không khí sạch thuộc Chương trình môi trường UN cho biết: “Hành động nhanh chóng để cắt giảm các-bon đen, mê-tan và các chất tiền thân ô-zôn (Ozone precursors) là rất cần thiết hiện nay, chúng tôi biết rằng bắt đầu giảm thiểu các chấy gây ô nhiễm này càng sớm thì sẽ càng sớm làm dịu áp lực lên sức khỏe con người và khí hậu”.
Các hành động hàng đầu mang lại lợi ích cho sức khỏe và khí hậu (Top actions for health and climate benefits)
WHO đã xếp loại hơn 20 biện pháp có sẵn và giá cả hợp lý để làm giảm bớt các chất gây ô nhiễm khí hậu ngắn hạn bao gồm các tiêu chuẩn khí thải phương tiện, thu gom khí bãi rác, chuyển đổi từ nhiên liệu hóa thạch sang nhiên liệu tái tạo được, giảm thiểu sự lãng phí nguồn nước và cải thiện nhiên liệu nấu nướng hộ gia đình, để đánh giá biện pháp nào có tiềm năng lớn nhất giúp cải thiện sức khỏe, giảm thiểu khí thải SLCP và ngăn ngừa biến đổi khí hậu. 4 biện pháp can thiệp được xếp từ trung bình đến cao trong tất cả 3 loại bao gồm giảm thiểu khí thải xe cộ bằng cách tiến hành các tiêu chuẩn hiệu suất và khí thải cao hơn có thể giảm thiểu các-bon đen và các chất cũng gây ô nhiễm khác từ nhiên liệu hóa thạch, cải thiện chất lượng không khí và giảm thiểu gánh nặng bệnh tật có thể quy cho do ô nhiễm không khí ngoài trời. Các chính sách và khoản đầu tư dành ưu tiên cho việc vận tải nhanh chuyên dụng như là xe buýt và tàu và khuyến khích các hệ thống đi bộ và đạp xe an toàn có thể thúc đẩy nhiều lợi ích, bao gồm: di chuyển vận động an toàn hơn và giảm thiểu các hiểm họa y tế từ ô nhiễm không khí và tiếng ồn, thiếu hoạt động thể chất, và các chấn thương tai nạn giao thông. Cung cấp các biện pháp thay thế lò sưởi và nhiên liệu hiệu quả hơn và sạch hơn cho gần 2,8 triệu hộ gia đình thu nhập thấp trên toàn thế giới phụ thuộc chủ yếu vào gỗ, phân thú vậtvà các loại nhiên liệu hóa thạch khác để sưởi ấm và nấu nướng, có thể giảm thiểu các bệnh liên quan đến ô nhiễm không khí và giảm thiểu các hiểm họa y tế và thời gian đầu tư vào thu thập nhiên liệu. Khuyến khích nhóm dân số thu nhập cao và trung bình gia tăng việc tiêu thụ các loại thực phẩm có gốc thực vật giàu dinh dưỡng có thể giảm thiểu bệnh tim và một số loại ung thư, và làm chậm khí thải mê-tan có liên quan đến một số thực phẩm có nguồn gốc động vật. Maria Neira, Giám đốc WHO, Cục Y tế công cộng, các yếu tố y tế quyết định môi trường và xã hội cho sức khỏe cho biết: “Các lợi ích sức khỏe có thể đạt được từ những chiến lược này còn to lớn hơn rất nhiều so với từng biết đến trước đó và chúng có thể được hưởng thụ ngay lập tức và cục bộ. Các ban ngành môi trường và y tế giờ đây có thể dành ưu tiên cho các biện pháp để đáp ứng cả hai mục tiêu của họ- ngăn chặn biến đổi khí hậu và đảm bảo sức khỏe tốt”.
Ngăn chặn các tác động bất lợi do biến đổi khí hậu với con người
Con đường phía trước (The way forward)
Việc phát hành báo cáo này là một bước đi quan trọng trong nỗ lực đang xúc tiến của WHO trong việc ngăn chặn các bệnh và các ca tử vong liên quan đến ô nhiễm không khí và hướng tới đạt được mục tiêu y tế toàn cầu mới. Chỉ tiêu 3.9 hướng đến “Giảm thiểu bền vững số ca tử vong và ca bệnh do các hóa chất độc hại và ô nhiễm và nhiễm độc đất, nước và không khí tính đến 2030”. Trong tháng 5/2015, Hội đồng Y tế thế giới (WHA) đã thông qua một nghị quyết nhằm xử lý các tác động y tế của ô nhiễm không khí nhấn mạnh nhu cầu cần một sự hợp tác mạnh mẽ giữa các ban ngành khác nhau và sự tích hợp các mối lo ngại y tế vào các chính sách có liên quan đến ô nhiễm không khí quốc gia, khu vực và địa phương. WHO đang thí điểm một số các biện pháp tiếp cận này trong chương trình sáng kiến sức khỏe thành thị mà tổ chức này đang chỉ đạo cùng với Liên minh khí hậu và không khí sạch, Na-uy và các đối tác khác. Chương trình hành động này sẽ được giới thiệu tại 4 thành phố vào năm 2016, là một phần của chương trình này việc phân tích lợi ích kinh phí của các biện pháp chính được khuyến nghị ở đây sẽ được đánh giá sâu hơn. Bằng chứng từ các nghiên cứu trước đây của WHO về phương tiện có lợi cho sức khỏe cũng chỉ ra rằng việc chuyển đổi sang phương tiện công cộng và giới thiệu các mạng lưới đi bộ và đạp xe an toàn tương đối tiết kiệm chi phí khi so sánh với sự mất mát sinh mạng và chi phí điều trị những người bị bệnh do ô nhiễm không khí, các chấn thương tai nạn giao thông và các bệnh liên quan đến thiếu hoạt động thể chất.
Ghi chú từ biên tập viên
Việc xem xét phạm vi cung cấp các đánh giá được biểu thị dựa trên 3 tiêu chí như sự chắc chắn cao của việc tạo ra một lợi ích khí hậu lớn có liên quan đến SLCP, nghĩa là biện pháp can thiệp phải tập turng vào một hoạt động là nguồn chính của khí thải SLCP và phải có bằng chứng tốt rằng việc giảm thiểu những khí thải này có một hiệu ứng làm mát. Việc có khả năng cao tạo ra một lợi ích về sức khỏe lớn, nghĩa là nó phải giảm thiểu sự tiếp xúc của người dân tới các nhân tố nguy cơ có liên quan đến các gánh nặng bệnh tật đáng kể, ví dụ về các nhân tố nguy cơ bao gồm: ô nhiễm không khí trong nhà và ngoài trời, ít hoạt động thể chất, các chấn thương tai nạn giao thông và các nhân tố nguy cơ có liên quan đến sự nạp vào hoa quả và rau xanh không đầy đủ. Tiềm năng giảm thiểu đi-ô-xít các-bon và do đó ngăn chặn biến đổi khí hậu lâu dài. Báo cáo này xuất hiện trước khi WHO phát hành các mô tả sơ lược đầu tiên về sức khỏe và biến đổi khí hậu quốc gia, một số tài liệu của các mô tả này sẽ được phát hành trước Hội nghị khí hậu Paris 2015 (COP21). Liên minh khí hậu và không khí sạch là một nhóm cộng tác các chính phủ, các tổ chức liên chính phủ, các công ty, các viện khoa học và xã hội dân sự toàn cầu nhằm cm kết hành động quy mô lớn, rõ ràng nhằm giảm thiểu SLCP (bao gồm mê-tan, các-bon đen và nhiều loại hydrofluorocarbons). Liên minh làm việc thông qua các chương trình hợp tác nhằm nâng cao nhận thức, huy động các nguồn lực và dẫn đầu các hành động thay đổi trong các ban ngành phát thải khí thải then chốt.
Giảm thiểu nguy cơ về sức khỏe toàn cầu thông qua làm giảm nhẹ sự ảnh hưởng của các chất gây ô nhiễm khí hậu ngắn hạn (Reducing global health risks through mitigation of short-lived climate pollutants)
Báo cáo phạm vi cho các nhà hoạch định chính sách (Scoping report for policymakers)
Chi tiết phát hành: Số trang: 148; Ngày phát hành: 2015; Ngôn ngữ: tiếng Anh; ISBN: 978 92 4 156508 0;
Tải xuống Reducing global health risks through mitigation of short-lived climate pollutants
pdf, 5Mb
Khái quát (Overview)
Các chất gây ô nhiễm khí hậu ngắn hạn (SLCPs) bao gồm các-bon đen, mê-tan và ô-zôn, là những phần tử quan trọng gây ra biến đổi khí hậu cũng như là tỷ lệ lớn các ca bệnh và tử vong có liên quan đến ô nhiễm không khí cướp đi sinh mạng 7 triệu người mỗi năm. Việc giảm thiểu sự phát thải SLCPs, những chất gây ra tác động ấm lên mạnh mẽ nhưng chỉ tồn tại trong khí quyển trong một thời gian từ vài ngày tới khoảng 1 thập kỷ, có thể giúp mang lại các lợi ích kinh tế theo 3 cách chính là trực tiếp giảm ô nhiễm không khí và các vấn đề y tế có liên quan; gián tiếp giảm các tác động của ô-zôn và các-bon đen đối với thời tiết cực đoan và sản xuất nông nghiệp (ảnh hưởng an ninh lương thực); các lợi ích y tế khác không có liên quan đến ô nhiễm không khí nhưng có thể tích lũy từ những hành động giảm bớt SLCPs đáng kể như cải thiện chếđộ ăn uống hoặc nhiều cơ hội hơn cho việc đi lại vận động an toàn và hoạt động thể chất. Báo cáo này xem xét nhiều chiến lược và chính sách cho các hành động bao phủ các ban ngành như là quy hoạch đô thị, phương tiện, năng lượng tại hộ gia đình và thiết kế xây dựng, sản xuất và tiêu thụ thực phẩm, sản xuất năng lượng, công nghiệp và quản lý rác thải. Giảm thiểu phát thải SLCPs có thể mang lại lợi ích trong tương lai gần cho các biện pháp mang lại sức khỏe đặc biệt thu hút các nhà hoạch định chính sách, cũng như là làm chậm bước đi của biến đổi khí hậu trong vòng vài thập kỷ tiếp theo.
Ứng phó của Việt Nam trước tác động của biến đổi khí hậu với sức khỏe
Theo Bộ Tài nguyên & môi trường (MONRE), Việt Nam là một trong những nước thuộc khu vực châu Á-Thái Bình Dương chịu nhiều ảnh hưởng trực tiếp của biến đổi khí hậu toàn cầu. Theo Bộ Y tế (MOH), hậu quả của biến đổi khí hậu như sóng nhiệt/nóng, bão, lũ lụt, hạn hán làm gia tăng dịch bệnh truyền qua vật chủ trung gian như sốt rét, sốt xuất huyết, viêm não, các bệnh đường ruột và một số bệnh khác có thể dẫn đến tử vong. Bộ Y tế cũng chỉ rõ tình trạng biến đổi khí hậu đã và đang tác động nghiêm trọng đến sức khỏe người dân, diễn biến của một số bệnh truyền nhiễm gây dịch mới nổi và tái nổi ngày càng gia tăng, khó kiểm soát với hàng triệu người mắc bệnh và hàng nghìn trường hợp tử vong hàng năm. Nắm vững các khu vực thường xuyên chịu tác động của biến đổi khí hậu, các lĩnh vực nhạy cảm, dễ bị tổn thươn, từ đó đề ra các giải pháp ứng phó phù hợp nhằm giảm thiểu những tác động bất lợi của biến đổi khí hậu và hạn chế sự lây lan dịch bệnh trong cộng đồng.
Trước thách thức biến đổi khí hậu với sức khỏe con người, Bộ Y tế đã xây dựng kế hoạch ứng phó với biến đổi khí hậu cho mỗi giai đoạn 5 năm nhằm hạn chế sự phát sinh bệnh dịch sau thảm họa thiên nhiên. Các hoạt động ứng phó tập trung và xây dựng bản đồ xác định các khu vực dễ bị ảnh hưởng do biến đổi khí hậu, thiết lập hệ thống giám sát, phát hiện và cảnh báo sớm các bệnh truyền nhiễm gây dịch, đặc biệt các bệnh tái xuất hiện và mới nổi. Tổ chức các hoạt động truyền thông về biến đổi khí hậu và các biện pháp ứng phó chuyển tải có hiệu quả các thông điệp bảo vệ sức khỏe và thích ứng với biến đổi khí hậu tới cộng đồng; điều tra nghiên cứu, đánh giá thực trạng tác động của biến đổi khí hậu tới sức khỏe người dân, các bệnh tật chính liên quan đến biến đổi khí hậu, các khu vực dễ bị tổn thương để có các giải pháp ứng phó kịp thời; thử nghiệm, áp dụng, xây dựng các mô hình bảo vệ sức khỏe cộng đồng trước tác động của biến đổi khí hậu; ứng dụng công nghệ thông tin trong việc quản lý dữ liệu về sức khỏe, mô hình bệnh tật liên quan đến biến đổi khí hậu, ứng dụng kết quả nghiên cứu khoa học sẵn sàng ứng phó với thảm họa thiên tai, đặc biệt chú trọng vào các nhóm dễ bị tổn thương như phụ nữ, trẻ em, người già, người nghèo, dân tộc thiểu số.