Trước thực trạng bệnh tăng huyết áp ngày càng gia tăng, công tác phòng chống tăng huyết áp đã được đưa vào một dự án thành phần trong Dự án Phòng chống các bệnh không lây nhiễm thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia y tế để tăng cường các hoạt động có liên quan. Để cảnh báo vấn đề này, khẩu hiệu hành động “tăng huyết áp là kẻ giết người thầm lặng” được xây dựng nhằm giúp cộng đồng người dân nâng cao sự hiểu biết, kiểm soát được bệnh và chủ động thực hiện các biện pháp phòng chống.
Các hiểu biết cần thiết về bệnh tăng huyết áp
Cộng đồng người dân cần có sự hiểu biết về bệnh tăng huyết áp và các yếu tố nguy cơ có thể làm tăng huyết áp để chủ động phòng ngừa.
Huyết áp mục tiêu là huyết áp tối ưu với chỉ số huyết áp tối đa hay huyết áp tâm thu bằng hoặc dưới 120 mmHg và chỉ số huyết tối thiểu hay huyết áp tâm thu bằng hoặc dưới 80 mmHg. Người bị tăng huyết áp, khi đã được điều trị thì chỉ số huyết áp tối đa cần phải đạt dưới 140 mmHg và chỉ số huyết áp tối thiểu cần phải đạt dưới 90 mm Hg. Đối với những trường hợp người bệnh bị bệnh tiểu đường hoặc bệnh thận mãn tính thì huyết áp mục tiêu cần phải đạt được với chỉ số huyết áp tối đa dưới 130 mmHg và chỉ số huyết áp tối thiểu dưới 80 mmHg.
Để chủ động phòng, chống bệnh tăng huyết áp; cần phải thực hiện lối sống lành mạnh như hàng ngày phải tập thể dục, đi bộ từ 30 đến 45 phút; nên ăn nhạt, tăng cường ăn rau xanh và hoa quả tươi; hạn chế ăn mỡ động vật và các loại thức ăn có chứa nhiều chất cholesterol; hạn chế uống rượu, bia; không hút thuốc lá, thuốc lào; có chế độ làm việc và nghỉ ngơi hợp lý...
Chủ động kiểm soát tăng huyết áp
Khi đã bị tăng huyết áp, người bệnh cần phải đến cơ sở y tế để được bác sĩ kiểm tra, tư vấn và hướng dẫn những vấn đề cần thiết.
Người bị tăng huyết áp cần phải khám lâm sàng toàn diện, đồng thời xét nghiệm máu để kiểm tra các thành phần lipid của máu như cholesterol, triglycerid, LDL-cholesterol, HDL-cholesterol; glucose máu, creatinin máu. Ngoài ra cũng cần xét nghiệm nước tiểu, làm điện tâm đồ, siêu âm tim, soi đáy mắt.
Các trường hợp tăng huyết áp có thể kiểm soát được bằng cách thực hiện lối sống lành mạnh, cần uống thuốc hạ huyết áp đầy đủ, thường xuyên theo chỉ định, hướng dẫn của bác sĩ vì người bệnh sẽ không bao giờ đạt được huyết áp mục tiêu nếu không uống thuốc đầy đủ và thường xuyên. Trong quá trình điều trị, người bệnh cần thông báo cho bác sĩ biết các tác dụng phụ của thuốc đang sử dụng. Đồng thời bệnh nhân có thể tự theo dõi huyết áp của mình mỗi ngày tại nhà sau khi được bác sĩ hướng dẫn sử dụng máy đo huyết áp.
Các loại thuốc điều trị tăng huyết áp
Hiện nay có rất nhiều loại thuốc được dùng để điều trị tăng huyết áp cũng như để điều trị phòng ngừa những biến chứng có thể xảy ra. Các nhóm thuốc chính là nhóm thuốc lợi tiểu, nhóm thuốc ức chế men chuyển, nhóm thuốc ức chế thụ thể angiotensin II, nhóm thuốc chẹn kênh calci, nhóm thuốc chẹn β giao cảm... Người bị tăng huyết áp có thể điều trị bằng một loại thuốc hay kết hợp nhiều loại thuốc với nhau tùy theo sự đáp ứng điều trị của mỗi người để đạt được huyết áp mục tiêu.
Những loại thuốc điều trị tăng huyết áp có khác nhau về giá cả cũng như các tác dụng phụ, vì vậy người bệnh bị tăng huyết áp nên đến cơ sở y tế để được bác sĩ khám bệnh, tư vấn, hướng dẫn và chỉ định việc sử dụng thuốc phù hợp.
Theo dõi huyết áp tại nhà
Người bệnh bị tăng huyết áp cần biết cách tự đo huyết áp tại nhà đúng theo hướng dẫn của bác sĩ điều trị. Cần mua trang bị một máy đo huyết áp điện tử tại nhà để sử dụng.
Phải ngồi nghỉ trước khi đo huyết áp ít nhất từ 5 đến 10 phút trong phòng yên tĩnh. Không dùng các chất kích thích như cà phê, hút thuốc lá, thuốc lào trước đó khoảng 2 giờ.
Khi đo huyết áp phải ở trong tư thế ngồi ghế tựa, thả lỏng toàn thân, cánh tay duỗi thẳng trên bàn, nếp khuỷu tay ngang mức với tim. Ngoài ra cũng có thể đo huyết áp ở các tư thế nằm hoặc ngồi.
Sử dụng huyết áp kế điện tử loại đo ở cánh tay có bề dài bao đo nằm trong băng quấn tối thiểu bằng 80%, bề rộng tối thiểu bằng 40% chu vi cánh tay. Dùng băng của máy đo quấn đủ chặt vào cánh tay với bờ dưới của bao đo ở trên nếp lằn khuỷu tay khoảng 2 cm.
Nên đo huyết áp ít nhất hai lần, mỗi lần cách nhau khoảng từ 1 đến 2 phút. Nếu số đo huyết áp giữa hai lần chênh lệch nhau trên 10 mmHg, cần phải đo lại lần thứ ba sau khi đã nghỉ trên 5 phút. Lần đo đầu tiên cần đo huyết áp ở cả hai cánh tay.
Người bệnh bị tăng huyết áp nên đo huyết áp mỗi ngày một lần và ghi chép vào sổ theo dõi huyết áp của mình để có số liệu cho bác sĩ điều trị tham khảo cụ thể khi cần thiết.
Kẻ giết người thầm lặng
Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trên toàn cầu hiện nay có đến hơn 1,5 tỷ người mắc phải căn bệnh tăng huyết áp. Tại Việt Nam, theo số liệu thống kê điều tra tăng huyết áp tại miền Bắc, sau 10 năm (1982-1992), tỷ lệ tăng huyết áp đã tăng hơn 10 lần (từ 1% lên tới 11,79% dân số) và 10 năm sau đó (2002), tỷ lệ này đã tăng lên đến 16,3%. Mới đây, theo số liệu của Dự án Quốc gia Phòng chống tăng huyết áp năm 2009-2010, qua kết quả khảo sát của Bộ Y tế cho thấy có hơn 1/4 số người mắc bệnh tăng huyết áp từ 25 tuổi trở lên. Hiện nay, bệnh tăng huyết áp và những biến chứng của nó gây nên đã trở thành những gánh nặng cho gia đình cũng như xã hội. Có thể nói bệnh tăng huyết áp là kẻ giết người thầm lặng hay là kẻ giết người dấu mặt. Vì vậy việc phòng, chống căn bệnh này cần được ngành y tế, cá nhân, gia đình và toàn xã hội đặc biệt quan tâm.