Hiện nay một số bệnh do muỗi truyền khá phổ biến như bệnh sốt rét do muỗi đòn xóc Anopheles; bệnh sốt xuất huyết do muỗi vằn Aedes đã được đề cập nhiều. Riêng loại muỗi Culex sống gần người ít được quan tâm. Vậy bạn biết gì về muỗi Culex và nó có khả năng truyền bệnh không?
Đặc điểm chung của loài muỗi Culex
Muỗi Culex có khoảng 550 loài đã được xác định, chủ yếu chúng hoạt động ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Một số loài là trung gian truyền bệnh quan trọng của bệnh giun chỉ bạch huyết Wuchereria bancrofti và các bệnh do arbovirus như bệnh viêm não Nhật Bản. Ở một số vùng, muỗi Culex mặc dù không có vài trò truyền bệnh nhưng chúng đã gây một mối phiền hà lớn trong sinh hoạt hàng ngày của con người.
Muỗi Culex đẻ trứng thành từng bè 100 trứng hoặc nhiều hơn ở trên mặt nước. Bè trứng muỗi nổi sau khoảng từ 2 đến 3 ngày sẽ nở thành bọ gậy. Muỗi có tập tính đẻ trứng ở nhiều nơi có nguồn nước chứa yên lặng, những nơi chứa nước nhân tạo, cống rãnh cho đến các thảm nước thường xuyên có diện tích rộng lớn.
Các loài muỗi Culex chính có vai trò truyền bệnh
Muỗi Culex quinquefasciatus:
Loài muỗi này khá phổ biến, chúng gây nhiều phiền hà trong sinh hoạt của con người, đồng thời cũng là trung gian truyền bệnh giun chỉ bạch huyết Wuchereria bancrofti. Muỗi thích đẻ trứng ở những nơi nước bẩn, có nhiều chất hữu cơ như chất thải, phân, cây mục... Ở nhiều nước đang phát triển, muỗi Culex quinquefasciatus hiện diện và hoạt động phổ biến tại các đô thị phát triển nhanh, nơi có hệ thống thoát nước và vệ sinh không được bảo đảm.
Hình thể muỗi có màu nâu đậm hoặc nâu nhạt, chân và cánh không có khoang đen trắng. Chúng được phát hiện nhiều ở trong nhà, chuồng gia súc; đặc biệt trong nhà ở những vùng đông dân cư, nhà cửa lụp xụp, ẩm thấp, tối tăm; điều kiện vệ sinh kém, quanh nhà có nhiều cống rãnh bẩn.
 |  |
Muỗi Culex quinquefasciatus có màu nâu đậm hoặc nâu
nhạt, chân và cánh không có khoang đen trắng.
(nguồn:http://www.arbovirus.health.nsw.gov.au) | Một bệnh nhân mắc bệnh bệnh giun chỉ bạch huyết |
Muỗi thường chích đốt máu vào ban đêm và rất thích hút máu người, ít hút máu súc vật. Ban ngày, chúng trú đậu nghỉ ở trong góc nhà, gầm giường, gầm tủ... Muỗi cái trưởng thành đẻ trứng ở những nơi nước bẩn, cống rãnh; trứng kết lại thành bè nổi trên mặt nước.
Muỗi Culex quinquefasciatus phát triển quanh năm nhưng cao điểm vào mùa xuân-hè. Ở Hà Nội, loài muỗi này sinh sôi nảy nở và hoạt động mạnh nhất từ tháng 3 đến tháng 5. Chúng có sức chịu đựng cao với các loại hóa chất diệt côn trùng. Vì vậy để phòng, chống muỗi phải cải tạo điều kiện môi trường sống, vệ sinh nhà cửa sạch sẽ, thường xuyên khơi thông cống rãnh để triệt phá nơi trú ẩn và sinh sản của muỗi truyền bệnh.
Ngoài ra, có khoảng 40 loài muỗi thuộc 4 chi muỗi Anopheles, Aedes, Culex và Mansonia cũng đã phát hiện là loài muỗi truyền bệnh giun chỉ bạch huyết. Ở Việt Nam loài muỗi Culex quinquefasciatus (tên cũ là Culex fatigans) và một số loài thuộc chi muỗi Mansonia được xác định có vai trò truyền bệnh chính.
Muỗi Culex tritaeniorhynchus:
Muỗi Culex tritaeniorhynchus đã được xác định là trung gian truyền bệnh viêm não Nhật Bản ở châu Á. Muỗi này có tập tính thích đẻ trứng ở các thủy vực có nước trong, thường được phát hiện nhiều ở những ruộng lúa nước, mương rãnh... Hình thể muỗi có màu nâu đen, phát hiện nhiều ở vùng nông thôn, làng mạc đông dân cư, có nhiều ao, hồ... Muỗi thường đẻ trứng ở những ao nước, ruộng lúa; trứng dính thành bè nổi trên mặt mước.
Muỗi cái trưởng thành chích đốt máu vào ban đêm ở trong nhà, kể cả ngoài nhà. Chúng thích hút máu chim, máu lợn nhiều hơn máu người và thường trú ẩn ở các bụi rậm hoặc chuồng gia súc, nhất là chuồng lợn.
 |  |
Culex tritaeniorhynchus có màu nâu đen
(nguồn:http://www.arbovirus.health.nsw.gov.au) | Chúng thích hút máu chim, máu lợn nhiều hơn máu người
(ảnh sưu tầm)
|
Muỗi Culex tritaeniorhynchus phát triển vào mùa nóng, ẩm. Ở Hà Nội, chúng hoạt động mạnh từ tháng 5 đến tháng 11, cao nhất là các tháng 8, 9. Muỗi được xác định là trung gian truyền bệnh viêm não Nhật Bản, trẻ em là đối tượng rất dễ bị mắc bệnh; khi khỏi bệnh nó có thể để lại những di chứng khá nặng nề.
Ngoài ra, một số loài muỗi khác như Culex bitaeniorhynchus, Culex gelidus, Culex vishnui... cũng có vai trò khả năng truyền bệnh viêm não Nhật Bản. Ở Việt Nam, muỗi Culex tritaeniorhynchus được xác định là loài trung gian truyền bệnh chính.