Một nghiên cứu mới được xuất bản bởi các nhà khoa học thuộc Hội đồng Nghiên cứu Sinh học và Công nghệ sinh học cho thấy, bệnh sốt rét là một trong những bệnh nhiệt đới hàng đầu đã xuất hiện cách đây nhiều thiên niên kỷ, lâu hơn những gì chúng ta có thể biết về căn bệnh này. Nhóm các nhà khoa học quốc tế, đứng đầu là những nhà nghiên cứu tại Imperial College London (Anh Quốc) nhận thấy rằng căn bệnh nhiệt đới chết người này đã cùng tiến hóa song hành với con người từ cách đây khoảng 60 đến 80 nghìn năm. Nghiên cứu đã được đăng trên tạp chí Current Biology.
Các phát hiện và những kỹ thuật trong nghiên cứu này có thể sẽ rất quan trọng trong công cuộc kiểm soát nhằm làm giảm tỷ lệ mắc bệnh sốt rét. Vào thời điểm hiện nay, ước tính có khoảng 230 triệu ca mắc sốt rét làm chết 1 đến 3 triệu người mỗi năm và có khoảng 1,4 tỷ người trên toàn cầu có nguy cơ mắc sốt rét.
Tiến sĩ Francois Balloux đến từ Trung tâm Phân tích Dịch bệnh thuộc Imperial College London, là người trực tiếp chỉ đạo nhóm nghiên cứu cho biết, hầu hết những công việc ở thời điểm hiện nay là tìm hiểu xem cái cách mà bệnh sốt rét đã phát triển và lan rộng ở những vùng nhiệt đới cùng với sự phát triển của nông nghiệp tại các vùng này từ cách đây khoảng 10 thiên niên kỷ. Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy ký sinh trùng sốt rét đã tiến hóa cũng như lây lây lan sang con người và, sự bùng nổ của căn bệnh chết người này đã bắt đầu với việc con người bắt đầu di cư ra khỏi châu Phi, cách đây 60 đến 80 nghìn năm.
Các nhà khoa học đã tiến hành công việc với một cơ sở dữ liệu sốt rét to lớn được thu thập và phân tích từ nhiều nguồn trên thế giới. Với việc phân tích các chuỗi DNA, nhóm nghiên cứu có thể theo dõi được quá trình phát triển của bệnh sốt rét và ký sinh trùng gây bệnh sốt rét đã lan tràn qua các vùng nhiệt đới và xa hơn nửa, họ có thể tính toán được “tuổi” của ký sinh trùng gây nên căn bệnh chết người này. Các nhà khoa học đã phát hiện ra mối tương quan của sự mất đi các đặc tính đa dạng về di truyền trong những khoảng cách địa lý từ Tiểu vùng Sahara-châu Phi. Điều này cho thấy đây là những bằng chứng mạnh mẽ, phản ánh chính xác mối liên quan giữa sự tiến hóa của ký sinh trùng cùng với sự di cư của con người.
Tiến sĩ Balloux nhận định rằng, “trình tự gen của ký sinh trùng sốt rét cho thấy các vùng lây nhiễm địa lý tương ứng với những nghiên cứu về sự di cư của con người. Điều này có thể cho thấy thời điểm và hướng (địa lý) lây lan của ký sinh trùng trên trái đất. Sự hiểu biết này thật quan trọng vì nó cho biết được tỷ lệ, tác động của tử vong vì sốt rét đến cuộc sống của con người trải qua các thời kỳ và sự biến đổi trong di truyền của ký sinh trùng. Như đã biết, sự đa dạng trong di truyền là mối đe dọa chính đến hệ miễn dịch và làm tăng nguy cơ kháng thuốc của ký sinh trùng. Qua những điều có được từ nghiên cứu này, chúng ta có thêm những phương hướng mới trong chiến lược kiểm soát và ngăn ngừa sốt rét được hiệu quả hơn”.
Ngoài ra còn có những thông tin đáng chú ý khác trong nghiên cứu như:
- 35 quốc gia (30 tại Tiểu vùng Sahara-châu Phi và 5 thuộc châu Á) chiếm 98% số ca tử vong sốt rét trên toàn cầu.
- 89% số ca tử vong sốt rét trên toàn thế giới xảy ra ở châu Phi.
- Sốt rét là bệnh truyền nhiễm gây chết người đứng hàng thứ 5 trên thế giới (trước đó là các căn bệnh về đường hô hấp, HIV/AIDS, tiêu chảy và lao)
- Sốt rét là nguyên nhân thứ 2 gây tử vong ở châu Phi, chỉ sau HIV/AIDS.
- Trong số các chủng ký sinh trùng sốt rét gây bệnh cho người thì Plasmodium vivax và P. ovale là 2 chủng có giai đoạn bất hoạt trong gan với thời gian từ 2 năm đối với P. vivax cho đến 4 năm với P. ovale.