Phòng chống và kiểm soát các bệnh do véc tơ truyền (vector-borne diseases) đang là vấn đề nan giải hiện nay ở các nước nhiệt đới và cận nhiệt đới, tuy nhiên cho đếnnay nhiều bệnh vẫn được coi là nhóm bệnh bị lãng quên (neglected diseases) nên các Viện nghiên cứuy học nhiệt đới quốc tế đều có mô hình tổ chức là Khoa các bệnh do véc tơ truyền.
Bệnh do véc tơ truyền gây nhiều ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cũng như tính mạng con người, theo ước tính của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) năm 2014 mỗi năm trên toàn cầu có hơn 1 tỷ ca mắc bệnh, chiếm trên 17% so với tất cả các bệnh truyền nhiễm và hơn 1 triệu ca tử vong từ các bệnh do véc tơ truyền như sốt xuất huyết dengue, sốt rét, sán máng, bệnh ngủ châu Phi, Leishmania, Chagas, Chikungunya, sốt vàng, viêm não Nhật Bản, giun chỉ bạch huyết, giun chỉ Châu Phi onchocerciasis, bệnh mù đường sông... Các véc tơ truyền bệnh phổ biến gồm muỗi, ve, mò, mạt, bọ chét, ruồi, bọ xít… do đó WHO lấy chủ đề “vết đốt nhỏ, nguy hại lớn” cho Ngày Sức khỏe thế giới năm 2014 phòng chống các bệnh do véc tơ truyền.
Các bệnh do véc-tơ truyền là những căn bệnh truyền nhiễm gây phức tạp nhất cho công tác phòng chống và kiểm soát, không chỉ khó khăn trong việc dự đoán tập quán của muỗi, ve và bọ chét mà phần lớn những loài vi-rus hoặc vi khuẩn do véc-tơ truyền đều tấn công các loài động vật cũng như con người, chẳng hạn như virus West Nile (WNV) thường thấy trên các loài chim là một minh chứng điển hình.
 |
| Phòng thí nghiệm CDC, Fort Collins, Colorado |
Một số căn bệnh do véc-tơ truyền gây ảnh hưởng tới rất nhiều người, bệnh Lyme hiện đang gây ra 30.000 ca mắc hàng năm tại Hoa Kỳ. Các bệnh do bọ ve truyền như là sốt đốm Rocky Mountain (rocky mountain spotted fever_RMSF), bệnh ehrlichiosis và bệnh biên trùng (anaplasmosis) là nguyên nhân gây ra hơn 4.000 ca tại Hoa Kỳ mỗi năm, trong đó có một số ca đã tử vong. Sốt xuất huyết cũng gây ra hàng triệu ca mắc toàn cầu, trong đó có trên 23.000 ca tại Puerto Rico trong năm 2010. Khoa các bệnh do véc-tơ truyền (Division of Vector-Borne Diseases_DVBD) sử dụng thông tin về số lượng các ca, và thời gian và địa điểm các ca đó xảy ra, nhằm hỗ trợ các cơ quan y tế và các đối tác khác giảm thiểu ca bệnh, cứu nhiều sinh mạng, giảm thiệt hại, và giảm thiểu ảnh hưởng tài chính đối với cộng đồng.
Chúng tôi cũng quan tâm đến những mối nguy cơ ít phổ biến nhưng cũng đầy chết chóc, đó là vi khuẩn Yersinia pestis gây bệnh dịch hạch từ xa xưa. Tâm điểm của những đợt bùng phát của bệnh dịch xảy ra ở miền tây nam Hoa Kỳ và nó cũng là một mối nguy cơ lớn đe dọa sức khỏe tại Châu Phi và Châu Á. Chúng tôi làm việc với các chính quyền để giúp Uganda cải thiện việc chẩn đoán, điều trị và phòng chống-đó cũng là việc rút ra các bài học để giúp chúng tôi phản ứng với nguy sử dụng dịch hạch làm khủng bố sinh học tại quê nhà. Chúng tôi đang tập trung chuẩn bị cho sự xuất hiện của virus chikungunva tại vùng Tây Bán Cầu. Chikungunya lây truyền qua những loài muỗi thường xuất hiện ở Nam Hoa Kỳ và khắp Châu Mỹ Latinh gây hơn 2 triệu ca mắc ở vùng Ấn Độ Dương trong năm 2005-2006. Một ca khách du lịch nhiễm bệnh trở về bắc Ý (northern Italy) đã gây ra thêm 200 ca mắc tại đây. Mặc dù có hàng chục khách du lịch bị mắc bệnh này quay trở về Hoa Kỳ nhưng chưa có báo cáo nào về việc lây lan tại địa phương và mối nguy cơ này đã rõ ràng, tuy nhiên CDC đang làm việc với Tổ chức Y tế liên châu Mỹ (Pan-American Health Organization) để phát triển các hướng dẫn để đối phó với virus chikungunya tại châu Mỹ.
 |
Công tác chẩn đoán trong phòng thí nghiệm
CDC/Fort Collins |
Các công tác của DVBD cực kỳ riêng biệt đó là phản ứng với những nguy cơ đang hiện hữu hoặc trong tương lai. Khoa này là sự kết hợp các chuyên ngành dịch tễ học (epidemiology), sinh thái học (ecology), chuyên môn về phòng thí nghiệm và dự phòng (laboratory and prevention expertise) để phản ứng với những thách thức do các bệnh do véc-tơ truyền gây ra. Chúng tôi làm việc chặt chẽ với các sở y tế địa phương và của nhà nước cũng như các đối tác trong giới học viện, công nghiệp và các cơ quan liên bang và đáp ứng lại các yêu cầu về trình độ chuyên môn của các đối tác trong các đợt dịch.
DVBD tiến hành giám sát, điều tra và nghiên cứu các bệnh virus, trùng rận, vi khuẩn do véc-tơ truyền để định nghĩa căn bệnh học của bệnh và phát triển các phương pháp và chiến lược hiệu quả chẩn đoán, phòng ngừa và kiểm soát. DVBD tiến hành các cuộc điều tra về sinh vật học, sinh thái học và kiểm soát các véc-tơ thuộc động vật chân khớp gây các bệnh virus, trùng rận và vi khuẩn như là nền tảng phát triển sự thay đổi những phương pháp mới hoặc đã hiện hữu để có sự phòng chống và kiểm soát hiệu quả hơn. DVBD tiến hành hoặc tham gia các nghiên cứu lâm sàng, thực địa và trong phòng thí nghiệm để phát triển, đánh giá và cải thiện các phương pháp, tài liệu, và các hoạt động điều trị trong phòng thí nghiệm để sử dụng cho việc chẩn đoán, phòng ngừa và điều trị các bệnh lây nhiễm do véc-tơ truyền.
 |
Ngôi nhà của hơn 200 nhà khoa học và cán bộ hỗ trợ DVBD
Fort Collins, Colorado |
DVBD cung cấp tư vấn về dịch bệnh và dịch tễ học khi có yêu cầu cho các sở y tế địa phương và của nhà nước, các cơ quan liên bang khác và các tổ chức y tế quốc tế và quốc gia. DVBD cung cấp các dịch vụ tham chiếu/chẩn đoán cho các bệnh virus, trùng rận, vi khuẩn do véc-tơ truyền cho các sở y tế địa phương và của nhà nước, các cơ quan liên bang khác và các tổ chức y tế quốc tế và quốc gia. DVBD tiến hành nghiên cứu và cộng tác về việc phát triển và đánh giá vắc-xin. DVBD cung cấp sự hỗ trợ về khoa học và kỹ thuật cho các đơn vị cấu thành CDC khi công việc đòi hỏi phải có các trang thiết bị chuyên môn hoặc chuyên dụng riêng mà các đơn vị này không có. DVBD cung cấp sự hỗ trợ và chuyên môn kỹ thuật trong trường đại học và ngoài trường đại học trong các hoạt động đào tạo chuyên nghiệp. DVBD phục vụ như là những trung tâm tham chiếu quốc gia và quốc tế được chỉ định cho các bệnh bệnh virus, trùng rận và vi khuẩn do véc-tơ truyền.