 |
| Sốt rét giết chết 303.000 trẻ dưới 5 tuổi ở châu Phi vào năm 2015 |
Cứ hai phút có một đứa trẻ chết vì sốt rét và hiện tại muỗi đang trở nên đề kháng với thuốc diệt côn trùng
Viện Wellcome Trust Sanger ở Hinxton đã tiến hành chuỗi trình tự DNA của muỗi nhằm giúp giải quyết mối tai họa toàn cầu. Gần một nửa dân số thế giới có nguy cơ sốt rét - một căn bệnh đã giết chết 445.000 người vào năm 2016.Trong số này, có khoảng 285.000 trẻ em châu Phi không sống được đến ngày sinh nhật lần thứ 5 của mình: và cứ mỗi hai phút sốt rét giết chết một đứa trẻ. Việc sử dụng thuốc diệt côn trùng như phun tồn lưu và tẩm màn ngủ đã giúp làm giảm số người chết khủng khiếp này trên lục địa kể từ đầu thế kỷ này - nhưng hiện nay muỗi đang phát triển một sự đề kháng đe dọa khả năng kiểm soát sốt rét.Đáp lại, các nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Wellcome Trust Sanger ở Hinxton đang làm việc với các đối tác trên khắp thế giới để thực hiện nghiên cứu di truyền lớn nhất từ trước đến giờ về côn trùng. Họ đã tìm thấy sự đa dạng phi thường - có 52 triệu sự khác biệt nhỏ trong bộ gen của muỗi- cùng với sự tiến hóa nhanh chóng của một số gen có liên quan đến tính kháng thuốc trừ sâu.Giáo sư Martin Donnelly, người đang cộng tác với chương trình sốt rét của Viện Sanger và là tác giả của nghiên cứu mới của Trường Đại học Y học Nhiệt đới Liverpool, nói: "Chúng ta biết rằng quần thể muỗi đang phát triển nhanh chóng kháng lại thuốc diệt côn trùng. Đây là mối đe dọa nghiêm trọng cho tương lai trong việc kiểm soát sốt rét ở châu Phi. 
Quần thể muỗi đang phát triển nhanh chóng kháng lại thuốc diệt côn trùng. Đây là mối đe dọa nghiêm trọng cho tương lai trong việc kiểm soát sốt rét ở châu Phi.
"Chúng ta có thể thấy rằng một loạt các gen liên quan đến khả năng kháng hóa chất đang được lựa chọn rất mạnh, khẳng định rằng chúng đóng một vai trò quan trọng trong sự tiến hóa về sự đề kháng với hóa chất một cách tự nhiên trong các quần thể muỗi. Nghiên cứu nhấn mạnh đến những thách thức nghiêm trọng đối với nỗ lực của cộng đồng trong việc kiểm soát muỗi, xử lý và hạn chế sự đề kháng với hóa chất. Khoảng 200 triệu người mắc bệnh sốt rét trên toàn cầu mỗi năm. Phần lớn các ca tử vong do sốt rét ở vùng Sahara, châu Phi.
Một bản đồ các quốc gia bị ảnh hưởng bởi sốt rét, tính đến tháng 3 năm 2015,Hình: Petaholmes.
Vào năm 2014, Viện Wellcome Trust Sanger đã thành lập dự án về 1.000 bộ gen của Anopheles gambiae, được hỗ trợ bởi một Hiệp hội quốc tế gồm 20 tổ chức nghiên cứu.Kể từ đó, các nhà nghiên cứu đã tiến hành chuỗi trình tự DNA của 765 con muỗi hoang dã, lấy từ 15 địa điểm trên 8 quốc gia châu Phi. Họ đã tạo ra nguồn dữ liệu lớn nhất về biến đổi di truyền tự nhiên cho bất kỳ loài côn trùng nào và sau đó kiểm tra từng bộ gen của muỗi. Tiến sĩ Mara Lawniczak, nghiên cứu viên của Viện Sanger - chịu trách nhiệm của một bài báo mới về những phát hiện của dự án đã được công bố trên tạp chí Nature, cho biết: "Sự đa dạng của bộ gen muỗi lớn hơn chúng ta tưởng. Mức độ biến đổi gen cao như thế này sẽ làm cho các quần thể muỗi nhanh chóng phát triển để đáp ứng với những nỗ lực của chúng ta trong việc kiểm soát chúng, cho dù đó là với thuốc trừ sâu hay bất kỳ biện pháp phòng chống nào khác, bao gồm cả gen di truyền”. Biện pháp về gen bao gồm việc sử dụng các công cụ gen Crispr/Cas nhằm làm muôi vô sinh hay không thể mang ký sinh trùng sốt rét. Tuy nhiên, để làm được điều này, đòi hỏi một sự giao phối với gen mục tiêu.
Chu kỳ lan truyền bệnh sốt rét
Nghiên cứu cho thấy sự thay đổi có nghĩa là phương pháp tiếp cận không có khả năng hoạt động trên hầu hết các gen muỗi - nhưng dữ liệu nhấn mạnh đến những mục tiêu ít biến đổi hơn có thể phù hợp hơn cho các phương pháp di truyền gen.Sự biến đổi di truyền được phát hiện trong bộ gen của muỗi Anopheles spp. cho phép loài này tiến hóa nhanh chóng và phát triển tính đề kháng với hóa chất diệt. Các nhà nghiên cứu đã rất ngạc nhiên khi khám phá ra nhiều biến thể di truyền chưa biết trước đây trong những gen đó mà có thể gây kháng hóa chất. Họ phát hiện những biến thể này đang xuất hiện một cách độc lập ở các khu vực khác nhau của châu Phi và đáng lo lắng vì đang lan rộng khắp lục địa do sự di chuyển của muỗi. Theo Alistair Miles, Viện Sanger và Đại học Oxford, Alistair Miles - tác giả chính của báo cáo, cho biết: "Dữ liệu chúng tôi tạo ra là nguồn tài nguyên duy nhất để nghiên cứu xem các quần thể muỗi phản ứng như thế nào với những nỗ lực kiểm soát hiện tại của chúng ta và nhằm thiết kế các công nghệ và chiến lược tốt hơn trong việc kiểm soát muỗi trong tương lai. Cần nhiều dữ liệu hơn để lấp các lỗ hỏng về địa lý và nghiên cứu xem các quần thể muỗi thay đổi theo thời gian và đáp ứng các can thiệp kiểm soát đặc biệt như thế nào. Các triệu chứng của bệnh sốt rét Tuy nhiên, nghiên cứu này cho thấy một con đường rõ ràng để xây dựng một nguồn thông tin tình báo mới và rất cần thiết để hỗ trợ cho chiến dịch loại trừ bệnh sốt rét ở châu Phi.Công việc này liên quan đến các nhà khoa học ở các trung tâm tại Hoa Kỳ, Italy, Nga, Hà Lan, Pháp, Bồ Đào Nha và Gabon.Nghiên cứu đã được hỗ trợ tài chính bởi Wellcome Trust, Hội đồng Nghiên cứu Y khoa Anh Quốc, Bộ Phát triển Quốc tế, Quỹ cho Viện Y tế Quốc gia, Quỹ Bill & Melinda Gates và Viện Các Bệnh Dị ứng và Nhiễm trùng Quốc gia. Ký sinh trùng đơn bào gây ra sự khốn khổ cho con người Ký sinh trùng sốt rét - một vi sinh vật đơn bào được gọi là Plasmodium spp. lây truyền thông qua vết cắn của những con muỗi Anopheles hút máu.Ngay khi chích từ nước bọt của muỗi vào trong máu của một người, ký sinh trùng -các thoa trùng đi thẳng đến gan.Trong vòng 30 phút các thoa trùng đã xâm nhập tế bào gan, nơi đó chúng phát triển thành những mảnh hoa thị (tư dưỡng) và nhanh chóng nhân lên, tạo ra hàng ngàn mảnh thể hoa thị.Chúng thường ở trong tế bào gan trong vòng 10 ngày mặc dù một số thể của ký sinh trùng có thể nằm ngủ trong gan trong nhiều tháng hoặc thậm chí nhiều năm trước khi được kích hoạt lại. Khi vỡ ra từ gan, các mảnh merozoites xâm nhập hồng cầu và nhân lên nhiều. Sau 48 giờ, sự nhân lên của chúng sẽ làm cho các tế bào hồng cầu vỡ ra, giải phóng nhiều merozoit hơn vào máu, do đó gây nhiễm cho nhiều hồng cầu hơn. Hơn 10 ngày, một số merozoit phát triển thành thể hữu tính của ký sinh trùng, được gọi là các giao bào. Khi một con muỗi khác hút máu từ một người bị nhiễm bệnh, chúng lấy các giao bào vào trong chúng ở đó giao bào trưởng thành, sinh sản và tạo ra một nghìn các thoa trùng mới. Hàng tỷ USD giải quyết mối họa sốt rét-nhưng ít hiệu quả trong việc ngăn chặn sự đề kháng Các biện pháp dự phòng đã giúp giảm một nửa gánh nặng bệnh sốt rét ở châu Phi kể từ năm 2000 và cứu được 6 triệu mạng sống. Những nỗ lực gia tăng trong năm 2005, khi Tổng thống Mỹ George W Bush đưa ra một sáng kiến sốt rét để giải quyết cuộc khủng hoảng và Tổng thống Barack Obama tăng gấp đôi ngân sách cho việc này khi ông lên nắm quyền - đầu tư 5,8 tỷ đô la trong hai nhiệm kỳ của ông, trả kinh phí cho việc phun tồn lưu trong nhà đối với hàng chục triệu căn nhà và mua màn tẩm hóa chất diệt, thuốc sốt rét và các test chẩn đoán nhanh. Tuy nhiên, một bài báo đăng trên tạp chí Lancet vào năm 2015 do giáo sư Janet Hemingway của Trường Đại học Y học Nhiệt đới Liverpool và một số tác giả khác cảnh báo rằng những nỗ lực này không kèm theo "kế hoạch đảm bảo tính bền vững của các phương pháp dựa trên các loại hóa chất này”. Bài báo bổ sung thêm: "Pyrethroids là lớp hóa chất diệt côn trùng duy nhất do Tổ chức Y tế thế giới khuyến cáo dùng để sử dụng trên màn tẩm hóa chất tồn lưu lâu dài. "Trong hơn một thập kỷ, các vectơ muỗi sốt rét đã được hướng tới với một liệu pháp “đơn trị”. "Không thể phủ nhận, sự đề kháng đã được chọn lọc và ở một số nơi của châu Phi, pyrethroids không còn hiệu quả giết muỗi. Nếu không có loại hóa chất mới nào để thay thế các pyrethroids được dự kiến trong một thập kỷ thì mối đe dọa đề kháng sẽ làm chêch hướng phòng chống sốt rét đã trở thành một vấn đề cấp bách và không thể bỏ qua nếu không sẽ gây ra một nguy cơ thảm hoạ sức khoẻ công cộng toàn cầu. Trong khoảng thời gian từ 2010 đến 2015, 60 trong số 78 quốc gia theo dõi báo cáo về khả năng đề kháng của muỗi đối với ít nhất một loại hóa chất diệt được sử dụng trên màn và phun tồn lưu trong nhà và 49 quốc gia có báo cáo về sự đề kháng với hai hoặc nhiều lớp hóa chất. Tổ chức Y tế thế giới kêu gọi phát triển các màn ngủ sử dụng hai loại hóa chất diệt khác nhau như một sự ưu tiên để giúp làm giảm sự lan rộng của sự đề kháng và nói rằng một số "sản phẩm hứa hẹn" cho cả phun tồn lưu và sử dụng trên màn ngủ đang trong quá trình thử nghiệm. Dữ liệu thực tế •429.000: ước tính số người chết vì bệnh sốt rét vào năm 2015; •303,000: Số trẻ dưới 5 tuổi ở châu Phi chết vì bệnh sốt rét trong năm 2015, chiếm hơn 2/3 số ca tử vong; •216 triệu: ước tính số ca sốt rét vào năm 2016, tăng 5 triệu ca so với năm trước; •91: Số quốc gia báo cáo số ca sốt rét năm 2016; •Chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời giúp cứu được mạng sống và ngăn ngừa lây truyền thêm; •Màn tẩm hóa chất diệt có hiệu quả trong vòng 2-3 năm và có thể được sử dụng để bảo vệ người dễ bị tổn thương nhất như trẻ em và phụ nữ có thai; •Từ năm 2010-15, việc sử dụng màn ngủ ở vùng cận Sahara Châu Phi tăng tới 80%; •Việc phun thuốc trong nhà có hiệu quả trong vòng 3 đến 6 tháng và mang lại hiệu quả tốt nhất khi 80% nhà ở trong một khu vực được phun; •5: Số trẻ em sẽ chết vì bệnh sốt rét trong khoảng thời gian bạn đọc bài báo này.
|
TRANG CHỦ
