Tiếp theo Phần 1

Khuyến nghị mới của WHO liên quan đến chiến lược “Phản ứng” trong bối cảnh loại trừ là gì?

Khi lây truyền bệnh sốt rét giảm và tiến tới mức 0, các ca bệnh có xu hướng khu trú về mặt địa lý (trong các khu vực nhỏ như hộ gia đình và khu lân cận) hoặc về mặt xã hội, giữa những người phơi nhiễm với căn bệnh này tại cùng một thời điểm và địa điểm (chẳng hạn như thông qua một nghề nghiệp chung hoặc đi du lịch chung đến các vùng lưu hànhsốt rét). Nếu các cụm ổ bệnh này có thể được xác định và nhắm mục tiêu bằng các biện pháp can thiệp hiệu quả thì việc lây truyềnsốt rét ở cấp cộng đồng có thể giảm.

Các chiến lược “Phản ứng” được kích hoạt “để phản ứng lại” với việc sau khi xác định một trường hợp sốt rétđược xác nhận. Chúng bao gồm: quản lý điều trị phản ứng (Reactive drug administration), phát hiện và điều trị ca bệnh phản ứng (Reactive case detection and treatment), và phun tồn lưutrong nhàphản ứng (Reactive indoor residual spraying). Sự thành công của 3 biện pháp can thiệp này phụ thuộc vào hệ thống giám sát mạnh mẽ có khả năng phát hiện được các trường hợp nghi ngờ sốt rét và điều tra tất cả các trường hợp được xác nhận tại nơi nghi ngờ mắc của họ.

Khi được sử dụng, những biện pháp can thiệp này phải là một trong các thành phần của chương trình nhằm loại trừ hoặc đề phòng sốt rét quay trở lại, bao gồm cả giám sát tăng cường, như được mô tả trong Khung hành động loại trừ bệnh sốt rét. Vì các trường hợp sốt rét có thể được xác định ở các khu vực đã loại trừ sốt rét nên các chiến lược ứng phó cũng phù hợp với các khu vực đang nỗ lực ngăn chặn sốt rét quay trở lại.

Hình 2

Khuyến nghị có điều kiện cho chiến lược quản lý điều trị phản ứng (RDA).

RDA là việc cung cấp thuốcsốt rét cho mọi cá nhân sống cùng hoặc gần người được xác nhận mắc sốt rét hoặc cho mọi người có khả năng bị phơi nhiễm với bệnh sốt rét tại cùng một thời điểm và địa điểm. Mục đích của chiến lược này là điều trị tất cả các bệnh nhiễm trùng hiện có và ngăn ngừa các bệnh nhiễm trùng mới trong một khoảng thời gian.

Các biện pháp can thiệp mang tính phản ứng nên nhắm vào vị trí có khả năng lây nhiễm của ca bệnh đầu tiên. Vị trí có khả năng lây nhiễm được xác định thông qua điều tra ca bệnh, sử dụng ngày khởi phát triệu chứng và kiến thức về thời kỳ ủ bệnh của các loài ký sinh trùng cụ thể để xác định vị trí của người đó trong thời gian có khả năng bị nhiễm trùng. Nếu vị trí có khả năng lây nhiễm là nơi cư trú, RDA có thể được áp dụng cho ít nhất hộ gia đình của trường hợp bệnh được xác nhận, nhưng cũng có thể mở rộng sang hàng xóm vủa ca chỉ điểm. Nếu sự lây nhiễm được xác định từ nơi khác, RDA có thể được sử dụng cho những cá nhân có thể có mức độ phơi nhiễm tương tự như trường hợp chỉ điểm, chẳng hạn như những người bạn đồng hành và đồng nghiệp đi cùng họ trong cùng thời điểm.

Dựa trên các bằng chứng sẵn có, WHO đã đưa ra khuyến nghị có điều kiện ủng hộ RDA. Tuy nhiên, khuyến nghị lưu ý rằng các chương trình RDA yêu cầu nhiều người khỏe mạnh, không có triệu chứng uống thuốc khi họ không cảm thấy ốm, do đó có khả năng xảy ra phản ứng phụ. Sự tham gia của cộng đồng là yếu tố then chốt quyết định sự thành công của RDA, nhằm cải thiện tỷ lệ tham gia và tuân thủ toàn bộ quá trình điều trị bằng thuốc.Ở mức tối thiểu, chiến lược RDA triển khai một loại thuốc sốt rét nhắm vào ký sinh trùng sốt rét vô tính ở giai đoạn máu (ví dụ: ACT hoặc chloroquine). Các biện pháp can thiệp của RDA có thể bao gồm các loại thuốc bổ sung nhắm vào thể ngủ trong gan (ví dụ: primaquine để điều trị tận gốc P. vivax) hoặc giao bào trong máu (ví dụ: primaquine liều thấp, đơn lẻ để điều trị P. falciparum).

Khuyến nghị có điều kiện cho chiến lược phát hiện và điều trị ca bệnh phản ứng nhằm giảm lây truyền bệnh sốt rét (RACDT).

Hình 3

Hình 4

RACDT là một chiến lược phát hiện ca bệnh chủ động để có thể cải thiện tính kịp thời và phạm vi điều trị bệnh sốt rét. Chiến lược này bao gồm việc xét nghiệm mọi cá nhân sống cùng hoặc gần người mắc bệnh sốt rét đã được xác nhận hoặc mọi người có khả năng bị phơi nhiễm với bệnh sốt rét tại cùng một thời điểm và địa điểm. Chỉ những người có kết quả xét nghiệm dương tính vớisốt rét mới được dùng thuốcsốt rét đầy đủ. Chỉ cung cấp thuốc cho những người được biết là bị mắc sốt rét có thể cải thiện việc tuân thủ điều trị và sự chấp nhận của người dân đối với biện pháp can thiệp này, đồng thời giảm nguy cơ phản ứng bất lợi và làm cạn kiệt lượng thuốc dự trữ.

Tương tự như RDA, chiến lược RACDT cũng sẽ xác định nơi nghi ngờ mắc từ trường hợp chỉ điểm, sau đó sẽ có những chỉ định pham vi can thiệp phù hợp. Nếu vị trí có khả năng lây nhiễm là nơi cư trú, RACDT có thể được tiến hành ít nhất là trong gia đình của người có trường hợp được xác nhận, nhưng cũng có thể mở rộng sang hàng xóm. Phạm vi can thiệp nên được xác định dựa trên sự hiểu biết về dịch tễ học bệnh sốt rét trong khu vực. Nếu lây nhiễm đầu tiên được nhập khẩu từ nơi khác, RACDT nên được tiến hành giữa những cá nhân có thể có cùng mức phơi nhiễm với trường hợp chỉ điểm, chẳng hạn như những người đi du lịch và đồng nghiệp đi cùng họ trong cùng thời điểm.

Khuyến cáo có điều kiện của WHO ủng hộ biện pháp can thiệp này, lưu ý rằng RACDT sẽ không có bất kỳ ảnh hưởng nào đến việc truyền bệnh sốt rét cho đến khi một khu vực gần loại trừ. Tuy nhiên, khi một quốc gia sắp ngừng lan truyền, RACDT trở thành một thành phần thiết yếu trong nỗ lực giám sát bệnh sốt rét bằng cách cải thiện độ nhạy của giám sát thông qua phát hiện ca bệnh chủ động ở những khu vực có nhiều khả năng có thêm ca bệnh và bằng cách theo dõi tiến trình loại trừ bệnh sốt rét.

Hình 5

Khuyến nghị có điều kiện cho chiến lược phun chất tồn lưu trong nhà phản ứng (IRS).

Phun tồn lưu trong nhà (IRS) là việc áp dụng hoat chất diệt côn trùng lên các bề mặt bên trong ngôi nhà hoặc nơi ở(tức là tường, trần nhà, cửa sổ và cửa ra vào)để diệt muỗi đậu trên các bề mặt đó và giảm lây truyền bệnh sốt rét. IRS thường được tiến hành theo kiểu chiến dịch trên một khu vực địa lý rộng lớn hoặc khu vực có nguy cơ cao hơn trước khi bắt đầu mùa truyền bệnh sốt rét (tức là chủ động phun thuốc). Ngược lại, IRS phản ứng là việc sử dụng IRS tại nhà của một trường hợp được xác nhận mắc sốt rétcũng như tại các nhà lân cận vào cùng một thời điểm.Nếu vị trí có khả năng lây nhiễm là nơi cư trú, IRS phản ứng nên được triển khai đến nơi ở của trường hợp chỉ điểm và mở rộng sang các ngôi nhà lân cận. Nếu lây nhiễm từ nơi khác, IRS phản ứng tại nơi cư trú của trường hợp chỉ điểmvẫn có thể có tác dụngtrong việc giảm lây truyền tiếp theo. Quy mô bán kính triển khai IRS phản ứng phải được xác định dựa trên hành vi và phạm vi bay của muỗi truyền bệnh của địa phương.

Một tổng qua hệ thống cho thấy: trong thử nghiệm vượt trội, IRS phản ứng làm giảm tỷ lệ lưu hành bệnh sốt rét tới 68% (tỷ lệ rủi ro [RR]: 0,32; khoảng tin cậy 95%: 0,13-0,80; độ chắc chắn của bằng chứng: CAO) so với không thực hiện IRS phản ứng. Không có sự khác biệt được ghi nhận đối với bệnh sốt rét lâm sàng (RR: 0,65; KTC 95%: 0,38-1,11; độ chắc chắn của bằng chứng: TRUNG BÌNH). Trong nghiên cứu về mức độ không hơn kém, sự khác biệt trung bình về tỷ lệ mắc giữa IRS phản ứng và IRS chủ động là 0,10 trường hợp bổ sung trên 1.000 người-năm, nằm trong giới hạn không hơn kém được xác định trước (KTC 95%: -0,38 đến 0,58; độ chắc chắn của bằng chứng: TRUNG BÌNH). Bằng chứng chỉ ra rằng IRS phản ứng có thể là một công cụ hiệu quả về mặt chi phí để phòng ngừa bệnh sốt rét ở các cơ sở loại trừ bệnh sốt rét.WHO đã đưa ra khuyến nghị có điều kiện ủng hộ biện pháp can thiệp này nhằm ngăn ngừa hoặc giảm sự lây truyền bệnh sốt rét ở các khu vực sắp loại trừ hoặc đã loại trừ.

1.Gimnig JE, Steinhardt LC, Awolola TS, Impoinvil D, Zohdy S, Lindblade KA. Reducing Malaria Transmission through Reactive Indoor Residual Spraying: A Systematic Review. Am J Trop Med Hyg. 2023 Dec 20:tpmd220745. doi: 10.4269/ajtmh.22-0745. Epub ahead of print. PMID: 38118168.

2.Steinhardt LC, Kc A, Tiffany A, Quincer EM, Loerinc L, Laramee N, Large A, Lindblade KA. Reactive Case Detection and Treatment and Reactive Drug Administration for Reducing Malaria Transmission: A Systematic Review and Meta-Analysis. Am J Trop Med Hyg. 2023 Dec 20:tpmd220720. doi: 10.4269/ajtmh.22-0720. Epub ahead of print. PMID: 38118166.

3.Suwannarong, K., Cotter, C., Ponlap, T.et al.Assessing the acceptability and feasibility of reactive drug administration for malaria elimination in aPlasmodium vivaxpredominant setting: a qualitative study in two provinces in Thailand.BMC Public Health23, 1346 (2023). https://doi.org/10.1186/s12889-023-15852-z.

4.WHO (2023), “WHO guidelines for malaria”

5.WHO (2023), "World malaria report 2022"

6.WHO (2023), "Malaria chemoprevention: preferred product characteristics"

7.WHO (2022), "WHO recommendations o­n malaria elimination".

8.WHO (2022), Guidelines for Malaria Vector Control (WHO/UCN/GMP/2022.01 Rev. 2).

Các nội dung khác »

---

• Phân tích nguyên nhân tử vong do sốt rét tại các vùng trọng điểm và giải pháp khắc phục ở tỉnh Đắc Lắc (05/07/2005)