|
Sự phong phú và đa dạng của loài sán lá gan nhỏ ở khu vực miền Trung-Tây Nguyên
Bệnh sán lá gan nhỏ là một bệnh ký sinh trùng gây ảnh hưởng đến sức khoẻ con người. Nguyên nhân gây ra bệnh là do ăn phải cá nước ngọt có chứa ấu trùng sán lá gan nhỏ chưa được nấu chín. Trên thế giới bệnh sán lá gan nhỏ hiện đang ảnh hưởng trực tiếp ít nhất 23 triệu người và là mối đe doạ đến sức khoẻ của hàng trăm triệu người khác. Theo thống kê của Tổ chức Y tế thế giới có khoảng 3 triệu người Thái Lan, Lào, Cămpuchia, nhiễm sán lá gan nhỏ Opisthorchis viverrini (O.viverrini), trên 19 triệu người Trung Quốc, Hàn Quốc, Đài Loan, Nhật Bản và phía Bắc Việt Nam nhiễm Clonorchis sinensis (C.sinensis), 1,5 triệu người ở Liên Xô cũ, Nam Au, Trung Au và đông Au nhiễm Opisthorchis felineus(O.felineus). Tại Việt Nam, loài sán lá gan nhỏ C.sinensis ở người được Grall phát hiện và thông báo năm 1887 và một số tác giả khác xác định sự phân bố. Bệnh lưu hành cao ở vùng đồng bằng Bắc bộ nhưHải Phòng, Hà Nội, có nơi tỷ lệ nhiễm tới 70%, tỷ lệ nhiễm trung bình ở người lớn là 40%, ở trẻ em là 8%. Ở miền Nam Dai V.Q đã thông báo 291 trường hợp nhiễm C.sinensis ở Sài Gòn (1969) và cho rằng những người này có nguồn gốc từ miền Bắc di cư vào năm 1954. Từ năm 1976 đến 2002, Viện Sốt rét-KST-CT Trung ương đã xác định bệnh Clonorchiasis lưu hành chủ yếu ở miền Bắc với ít nhất 12 tỉnh, tỷ lệ nhiễm trung bình 19% (Kiều Tùng Lâm và CS, 1992), có nơi tỷ lệ nhiễm tới 37% như Nam Định, có nơi phân bố trên toàn tỉnh như Hoà Bình ( Nguyễn Văn Đề và cộng sự, 1996, 1998, 2002, 2003)
 | Hình ảnh ăn gỏi cá giếc sống của người dân An Mỹ (Phú Yên) |
Riêng đối với khu vực miền Trung-Tây Nguyên từ trước đến năm 1992 chưa có một nghiên cứu và công bố nào về bệnh sán lá gan nhỏ. Năm 1992, Nguyễn Văn Chương và CS của Viện Sốt rét-KST-CT Quy Nhơn đã tiến hành điều tra phát hiện ổ bệnh sán lá gan nhỏ tại xã An Mỹ, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên. Tại đây đã phát hiện ra một loài sán lá gan nhỏ mới ở Việt Nam là Opisthorchis viverrini, tỷ lệ nhiễm bệnh là 36,5%. Như vậy lần đầu tiên ở Việt Nam, loài sán lá gan nhỏ O.viverrini được phát hiện tại miền Trung Việt Nam, loài ốc trung gian truyền bệnh là Melania tubeculata. Từ năm 1995, Viện Sốt rét-KST-CT Quy Nhơn tiếp tục điều tra mở rộng ra các xã lân cận của huyện Tuy An: An Chấn, An Hoà cho thấy tỷ lệ nhiễm từ 12-15%. Từ đó đến nay Khoa Ký sinh trùng của Viện Sốt rét-KST-CT Quy Nhơn tiếp tục điều tra phát hiện thêm sự lưu hành của bệnh sán lá gan nhỏ ở Bình Định, Quảng Ngãi, Quảng Nam, Đak Lak, Kon Tum. Tỷ lệ nhiễm ở các tỉnh này khá thấp dao động từ 2-5%; tuy nhiên tỷ lệ nhiễm ở 3 xã của huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định khá cao từ 15-20% (xã Mỹ Thọ, Mỹ Chánh và Mỹ Thành). Loài sán lá gan nhỏ ở các tỉnh này được xác định bằng hình thái học và sinh học phân tử đều là O.viverrini. Trong nhiều năm qua Viện đã tiến hành nhiều chương trình và dự án phòng chống bệnh này ở một số tỉnh nhiễm cao như Phú Yên, Bình Định. Năm2006, Khoa Ký sinh trùng của Viện Sốt rét-KST-CT Quy Nhơn tiếp tục điều tra phát hiện ra ổ bệnh sán lá gan nhỏ tại xã Thuận Hạnh, huyện Đak Song, tỉnh Đak Nông với 42/405 ca dương tính (tỷ lệ 10,37%). Điều đặc biệt ở đây là loài sán lá gan nhỏ sau khi điều trị và đãi phân thu được là loài Clonorchis sinensis. Sau khi điều tra phỏng vấn người dân cho thấy đa số người dân nhiễm sán đều từtỉnh Ninh Bình, Nam Định vào di cư làm ăn tại địa phương đã gần 20 năm. Tập quán đào ao thả cá và ăn gỏi cá ở vùng này giống như người dân ở các tỉnh miền Bắc. Theo nhận định ban đầu chúng tôi nhận định đây có thể là nguồn bệnh từ miền Bắc mang vào nên loài sán vẫn là C.sinensis.
 |  | | O.viverrini | C.sinensis |
Như vậy khu vực miền Trung- Tây nguyên đã lưu hành ít nhất là 2 loài sán lá gan nhỏ Opisthorchis viverrini và Clonorchis sinensis. Ngoài 2 loài sán này ra còn loài nào khác nữa không? hoặc có sự lai giữa 2 loài và vật chủ trung gian ở đây ra sao là câu hỏi sẽ được trả lời trong thời gian tới.
|
TRANG CHỦ
