Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO) bệnh tim do thiếu máu cục bộ, đột quỵ, nhiễm trùng đường hô hấp dưới, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, bệnh tiêu chảy và HIV/AIDS vẫn còn là nguyên nhân chính hàng đầu gây tử vong trong thập kỷ qua.
Bệnh lao không còn nằm trong số 10 nguyên nhân tử vong hàng đầu, nhưng vẫn là một trong “top 15 căn bệnh nguy hiểm, giết chết 1 triệu người trong năm 2011 trên phạm vi toàn cầu. Bệnh mạn tính làm gia tăng số trường hợp tử vong trên toàn thế giới. Ung thư phổi (cùng với bệnh ung thư khí quản và phế quản) gia tăng từ 1,2 triệu (2,2%) ca tử vong (vào năm 2000) lên đến 1,5 triệu (2,7%) ca tử vong (năm 2011). Tương tự, bệnh tiểu đường tăng từ 1 triệu (1,9%) ca tử vong (năm 2000) lên đến 1,4 triệu (2,6%) ca tử vong (năm 2011),….
10 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu liên quan đến nhóm thu nhập (2011)
Thu nhập thấp
Thu nhập trung bình thấp
Thu nhập trên trung bình
Thu nhập cao
Nguyên nhân chính gây tử vong qua một số câu hỏi?
Có bao nhiêu người chết mỗi năm?
Trong năm 2011, tổ chức Y tế thế giới ước tính có 55 triệu người chết trên toàn cầu.
Bệnh nào giết nhiều người nhất: các bệnh truyền nhiễm hay bệnh không lây?
Bệnh không lây nhiễm (Noncommunicable diseases_NCDs) nguyên nhân gây ra 2/3 tất cả các trường hợp tử vong trên toàn cầu trong năm 2011, tăng từ 60% trong năm 2000. Bốn bệnh không lây nhiễm chính là bệnh tim mạch, ung thư, tiểu đường và bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính. Lây truyền, điều kiện của mẹ, thời kỳ mang thai và điều kiện dinh dưỡng chịu trách nhiệm chung cho ¼ số ca tử vong còn lại. Bệnh tim mạch là nguyên nhân gây ra nhiều ca tử vong trên toàn thế giới với 17 triệu ca tử vong trong năm 2011 và 3 trong 10 trường hợp tử vong. Trong số này, 7 triệu người chết vì bệnh tim thiếu máu cục bộ và 6,2 triệu ca chết vì đột quỵ.
Hầu hết trường hợp tử vong do NCD xảy ra trong nước có thu nhập cao?
Về số người chết, cho thấy khoảng 26 triệu (gần 80 %) trong số 36 triệu ca tử vong do NCDs toàn cầu trong năm 2011 xảy ra ở các nước có thu nhập thấp và thu nhập trung bình. Về tỷ lệ tử vong do NCDs, các nước có thu nhập cao có tỷ lệ cao nhất - 87% của tất cả các ca tử vong do NCDs. Tiếp theo là nước có thu nhập trên mức trung bình (81%). Tỷ lệ thấp hơn ở các nước có thu nhập thấp (36%) và các nước có thu nhập trung bình thấp (56%).
TCYTTG cho biết, hút thuốc lá là nguyên nhân tử vong hàng đầu.
Sử dụng thuốc lá là nguyên nhân chính của nhiều căn bệnh gây chết người hàng đầu thế giới - bao gồm cả bệnh tim mạch, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính và ung thư phổi. Tổng số ca tử vong nguyên nhân do sử dụng thuốc lá khoảng 1 trong 10 người trưởng thành trên toàn thế giới. Hút thuốc thường là nguyên nhân tiềm ẩn của các bệnh và chịu trách nhiệm cho nhiều ca tử vong. Vậy thì, các trường hợp không sử dụng thuốc lá ảnh hưởng đến các nguyên nhân tử vong?
Khác biệt chính giữa các nước giàu - nghèo liên quan đến nguyên nhân gây tử vong là gì?
Ở các nước có thu nhập cao, 7 trong 10 trường hợp tử vong là những người từ 70 tuổi trở lên. Số người chết chủ yếu là do bị bệnh mãn tính gồm bệnh tim mạch, ung thư, mất trí nhớ, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính hoặc bệnh tiểu đường. Nhiễm trùng đường hô hấp dưới vẫn còn là nguyên nhân lây nhiễm hàng đầu của các ca tử vong. Chỉ có 1 trong số 100 trường hợp tử vong là trẻ em dưới 15 tuổi. Ở các nước có thu nhập thấp, gần 4 trong 10 trường hợp tử vong là trẻ em dưới 15 tuổi, và chỉ có 2 trong 10 trường hợp tử vong là những người từ 70 tuổi trở lên. Những người chết chủ yếu là vì các bệnh truyền nhiễm gồm bệnh nhiễm trùng đường hô hấp dưới, nhiễm HIV/AIDS, các bệnh tiêu chảy, sốt rét và bệnh lao - chiếm gần 1/3 tất cả các ca tử vong xảy ra ở các nước này. Các biến chứng do sinh non, và ngạt sinh và chấn thương khi sinh là một trong những nguyên nhân tử vong hàng đầu, cướp đi mạng sống của nhiều trẻ em.
Trong thập kỷ qua tình hình đã thay đổi như thế nào?
Bệnh tim do thiếu máu cục bộ, đột quỵ, bệnh nhiễm trùng đường hô hấp dưới, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, tiêu chảy và nhiễm HIV/AIDS vẫn còn những nguyên nhân hàng đầu gây ra nhiều ca tử vong nhất trong thập kỷ qua. Bệnh không lây nhiễm (NCDs) chịu trách nhiệm cho hai phần ba (36 triệu USD) trong tất cả các trường hợp tử vong trên toàn cầu trong năm 2011, tăng từ 60% (31 triệu USD) vào năm 2000. Chi riêng bệnh tim mạch nguyên nhân gây ra gần 2 triệu người chết trong năm 2011 so với năm 2000. Bệnh lao dù không còn nằm trong số 10 nguyên nhân tử vong hàng đầu trong năm 2011 nhưng vẫn còn nằm trong số 15 nguyên nhân hàng đầu và bệnh lao giết chết một triệu người trong năm 2011. Mẹ tử vong đã giảm từ 420.000 ca tử vong trong năm 2000 xuống còn 280.000 trong năm 2011, nhưng vẫn đang ở mức cao: gần 800 phụ nữ tử vong do các biến chứng của thai và sinh con mỗi ngày. Chấn thương tiếp tục giết chết 5 triệu người mỗi năm. Tai nạn giao thông đã cướp đi gần 3500 sinh mạng mỗi ngày trong năm 2011 - khoảng hơn 700 người chết do tai nạn giao thông trong năm 2000 vì vậy nó là một trong số 10 nguyên nhân hàng đầu gây tử vong trong năm 2011.
Bao nhiêu trẻ em chết mỗi năm và Tại sao?
Trong năm 2011, có khoảng 6,9 triệu trẻ em chết dưới 15 tuổi, hầu như tất cả (99%) của các ca tử vong xảy ra ở các nước có thu nhập thấp và trung bình. Những nguyên nhân chính gây tử vong ở trẻ em dưới 5 tuổi là bệnh viêm phổi, sinh non, sinh ngạt và chấn thương khi sinh và bệnh tiêu chảy. Bệnh sốt rét vẫn còn là một kẻ giết người chính trong tiểu vùng Sahara châu Phi, gây ra khoảng 14% trẻ em dưới 5 tuổi tử vong trong khu vực. Khoảng 43% các ca tử vong ở trẻ em dưới 5 tuổi trong năm 2011 đã xảy ra trong vòng 28 ngày sau khi sinh - giai đoạn sơ sinh. Nguyên nhân quan trọng nhất gây tử vong là do sinh non và chịu trách nhiệm cho 1/3 tất cả các trường hợp tử vong trong giai đoạn này.
Tổng quan về các trường hợp tử vong trên toàn cầu
Hãy tưởng tượng có 1000 người đại diện cho phụ nữ, nam giới và trẻ em từ khắp nơi trên thế giới đã tử vong trong năm 2011.
1000 người:
+ 141 người tử vong sẽ đến từ các nước có thu nhập thấp, 368 người tử vong từ các nước có thu nhập trung bình thấp, 322 người tử vong từ các quốc gia trên thu nhập trung bình và 169 người tử vong từ các quốc gia có thu nhập cao.
+ 153 trường hợp tử vong là trẻ em dưới 15 tuổi, 412 người tuổi từ 15 - 69 tuổi và 435 người lớn từ 70 tuổi trở lên.
10 nguyên nhân hàng đầu gây ra tử vong là gì?
Hơn một nửa (517 ca) các trường hợp tử vong trong 1000 người chết có thể nguyên nhân được gây ra bởi 10 điều kiện sau đây:
Tại sao chúng ta cần phải biết lý do các ca tử vong?
Tính toán có bao nhiêu người chết mỗi năm và tại sao họ chết là một trong những phương thức quan trọng nhất đi cùng với đánh giá bệnh tật và chân thương đang ảnh hưởng đến mọi người như thế nào, để đánh giá hiệu quả hệ thống y tế của một quốc gia. Thống kê nguyên nhân tử vong giúp các cơ quan y tế xác định tập trung cho các hoạt động y tế cộng đồng. Một quốc gia mà số tử vong do bệnh tim mạch và bệnh tiểu đường tăng nhanh chóng lên trong khoảng thời gian một vài năm. Chẳng hạn, có một sự quan tâm mạnh trong việc bắt đầu một chương trình quyết liệt để khuyến khích lối sống nhằm giúp ngăn ngừa những căn bệnh này. Tương tự, nếu một quốc gia nhận ra rằng nhiều trẻ em tử vong vì bệnh sốt rét, nhưng chỉ dành một phần nhỏ ngân sách y tế để điều trị hiệu quả, do vậy cần thiết phải tăng chi phí trong lĩnh vực này. Nước thu nhập cao có các hệ thống thích hợp để thu thập thông tin về nguyên nhân các trường hợp tử vong trong cộng đồng. Nhiều quốc gia có thu nhập thấp và trung bình không có hệ thống như vậy và số người tử vong do các nguyên nhân cụ thể phải ước tính từ dữ liệu không thích hợp và thường không thể đầy đủ. Cải tiến hệ thống thu thập dữ liệu chất lượng tốt về các ca tử vong là rất quan trọng để cải thiện sức khỏe và giảm tử vong, khi đó chúng ta mới có thể phòng ngừa được các bệnh ở các nước này.