Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), bệnh tim mạch đứng đầu tử vong do các bệnh không lây nhiễm (NCDs) và được mệnh danh là “sát thủ số một toàn cầu” vì vậy WHO cùng các đối tácđã đưa ra một sáng kiến mới "Global Hearts" nhằm giải quyết bệnh tim mạch bao gồm cả các cơn nhồi máu cơ tim và đột quỵ-nguyên nhân tử vong hàng đầu thế giới.
Bệnh tim mạch-“sát thủ số một toàn cầu”
WHO ước tính 5 bệnh không lây nhiễm (NCDs) phổ biến nhất hiện nay bao gồm tim mạch, ung thư, đái tháo đường, phổi mạn tính và tâm thần có thể gây thiệt hại 47.000 tỷ đô la (USD), trong dó hơn 17 triệu người chết mỗi năm vì bệnh tim mạch (cardiovascular disease_CVD). Phần lớn số người mắc bệnh tim mạch bị phơi nhiễm với các thói quen không lành mạnh (unhealthy behaviours) như hút thuốc lá, ăn thực phẩm chứa quá nhiều muối và hoạt động thể chất không đầy đủ; nhiều người có thể được cứu sống nếu tiếp cận tốt hơn tới kiểm soát huyết áp cao (chịu trách nhiệm phần lớn số ca tử vong hằng năm liên quan đến bệnh tim mạch), cholesterol máu cao và tình trạng bệnh lý khác làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim và đột quỵ.
Tại Việt Nam, theo Bộ Y tế (MOH) trong khi tỷ lệ mắc các bệnh truyền nhiễm đang có xu hướng giảm thì tỷ lệ mắc NCDs ngày càng gia tăng trong vòng 30 năm qua tại các cơ sở điều trị từ 40%(năm 1986) lên 71% (năm 2010) gấp hơn 3 lần các bệnh lây nhiễmchiếm trên 2/3 gánh nặng bệnh tật và tử vong trên toàn quốc, trong đó bệnh tim mạch là nguyên nhân tử vong hàng đầu cướp đi mạng sống hàng trăm ngàn người mỗi năm. Hội tim mạch Việt Nam cảnh báo đến năm 2017 cả nước sẽ có 1/5 dân số mắc bệnh tim mạch và tăng huyết áp, đặc biệt là tỷ lệ tăng huyết áp ở những người trên 25 tuổi chiếm 25,1% dân số.
Sáng kiến mới giải quyết bệnh tim mạch của WHO
Sáng kiến mới có tên gọi Global Hearts của WHO là một phần nỗ lực mới nhằm mở rộng quy mô phòng chống và kiểm soát CVD, đặc biệt là ở các nước đang phát triển. Sáng kiến này được hợp tác giữa WHO, Trung tâm kiểm soát và phòng chống dịch bệnh Hoa Kỳ (US CDC) cùng các đối tác khác bao gồm Hiệp hội tim mạch thế giới (World Heart Federation), Tổ chức phòng chống đột quỵ thế giới (World Stroke Organization), Hiệp hội cao huyết áp quốc tế (International Society of Hypertension) và Liên minh phòng chống cao huyết áp thế giới (World Hypertension League). Tổng giám đốc WHO, TS. Margaret Chan cho rằng Sáng kiến Global Hearts có thể cứu sống hàng triệu người qua việc đẩy mạnh các biện pháp dự phòng CVD đã được chứng minh trong cộng đồng cũng như các quốc gia bao gồm cả tăng thuế thuốc lá, giảm muối trong thực phẩm, phát hiện và điều trị những người có nguy cơ cao, tăng cường dịch vụ chăm sóc sức khỏe ban đầu. Hoa Kỳ sử dụng các biện pháp này đã làm giảm > 40% tử vong do CVD và Phần Lan đã giảm 80% tử vong CVD ở nam giới. "Đây là một sáng kiến công bằng nhằm mở rộng các biện pháp đã được áp dụng và mang lại hiệu quả ấn tượng cho cộng đồng giàu có cũng như những người sống ở các nước có nguồn lực hạn chế hoặc có mức thu nhập thấp", Tổng giám đốc WHO phát biểu: "Hơn 3/4 số ca tử vong do nhồi máu cơ tim và đột quỵ xảy ra ở các nước có mức thu nhập thấp và thu nhập trung bình, những người nghèo và cộng đồng hoàn cảnh khó khăn nên được tiếp cận các can thiệp này có thể cứu được nhiều sinh mạng, trong khi các can thiệp hiệu quả và không tốn kém". Sáng kiến Global Hearts bao gồm 3 gói kỹ thuật:
SHAKE: Gói kỹ thuật lựa chọn chính sáchmới dựa vào bằng chứng và các ví dụ thực tiễn hỗ trợ các chính phủ làm giảm lượng tiêu thụ muối thấp hơn trong dân số,nếu đượcthự hiện đầy đủ ở các nước, SHAKE có thể cứu sống hàng triệu sinh mạng mỗi năm và làm giảm đáng kể gánh nặng NCDsảnh hưởng đến hệ thống y tế (SHAKE: a new set of evidence-backed policy options and examples to support governments to lower population salt consumption. If fully implemented in every country, SHAKE could save millions of lives per year and dramatically reduce the burden of NCDs on health systems).
HEARTS: Gói kỹ thuật này cung cấp cho các quốc gia công cụ kết hợp thực hành tốt nhất trong quản lý bệnh tim mạch ở cấp độ chăm sóc sức khỏe ban đầu nhằm làm giảm thiểu các yếu tố nguy cơ tim mạch như tăng huyết áp và cholesterol máu cao. Mục đích của HEARTS nhằm ngăn chặn các cơn nhồi máu cơ tim và đột quỵ thông qua tiếp cận công bằng tới các dịch vụ chăm sóc có chất lượng, toàn diện đã được tiêu chuẩn hóa (HEARTS: This technical package gives countries the tools to incorporate cardiovascular disease management best practices at the primary health care level to reduce cardiovascular risk factors such as high blood pressure and high blood cholesterol. HEARTS aims to prevent heart attacks and strokes through equitable access to ongoing, standardized and quality care).
MPOWER: Thuốc lá giết chết khoảng 6 triệu người mỗi năm. Gói kỹ thuật MPOWER bao gồm 6 biện pháp hiệu quả, thiết thực và chi phí thấp có tính khả thi nhằm hỗ trợ các quốc gia thực hiện quy định cụ thể Công ước khung của WHO về kiểm soát thuốc lá (WHO FCTC). Sự thúc đẩy mới này sẽ giúp tăng cường nỗ lực của nhiều nước đã thực hiện gói MPOWER của các can thiệp để kiểm soát thuốc lá hiệu quả (MPOWER: Tobacco kills around 6 million people every year. MPOWER is a set of six practical, affordable and achievable measures to help countries implement specific provisions of the WHO Framework Convention on Tobacco Control. This new push will help scale up efforts by many countries that are already implementing the MPOWER package of demand-reduction interventions for effective tobacco control).
Dựa trên các gói kỹ thuật Global Hearts; WHO, US CDC và các đối tác sẽ cung cấp cho các chính phủ sự hỗ trợ kỹ thuật cần thiết để thực hiện và mở rộng các biện pháp can thiệp nhằm làm giảm nguy cơ tăng huyết áp, ngăn ngừa các cơn nhồi máu cơ tim và đột quỵ với các hoạt động cụ thể bao gồm xây dựng mô hình điểm tại 12 quốc gia (establishing demonstration sites in 12 countries); phát triển các kế hoạch kiểm soát thuốc lá và giảm tiêu thụ muối (developing salt reduction and tobacco control plans); phát triển các phương thức quản lý đơn giản và tiêu chuẩn hóa (developing simplified and standardized management protocols); cải thiện tiếp cận thuốc và công nghệ (improving access to medicines and technologies); nâng cao năng lực cho các đơn vị y tế và nhà cung cấp dịch vụ khác (building the capacities of health and other providers); giám sát tiến độ thực hiện (monitoring the progress of implementation).
WHO cảnh báo gánh nặng hàng đầu của NCDs là bệnh tim mạch
TS. Douglas Bettcher, Giám đốc WHO về phòng chống NCDs cho biết: "Giảm nhu cầu sử dụng các sản phẩm thuốc lá và hàm lượng muối trong thực phẩm có thể giúp hàng triệu người tránh được tử vong do các bệnh tim mạch, đồng thời tiết kiệm chi phí lớn cho các chính phủ có nguồn lực hạn chế tránh các chi phí chăm sóc y tế không cần thiết". TS. Etienne Krug, Giám đốc WHO về quản lý NCDs cho biết thêm: "Sáng kiến Global Hearts là cách tiếp cận toàn diện để giải quyết gánh nặng về bệnh tim mạch nhằm giúp các quốc mở rộng quy mô các biện pháp thử nghiệm, chi phí hợp lý và đáp ứng các dịch vụ sức khỏe của họ tốt hơn để có thể phát hiện và điều trị cho những người có nguy cơ hoặc bị bệnh tim mạch". Sáng kiến Global Hearts bước đầu sẽ được triển khai tại Barbados, Colombia, Ethiopia, Ấn Độ, Cộng hòa Hồi giáo Iran, Jordan, Nepal, Nigeria, Philippines, Tajikistan, Thái Lan và Uganda sau đó sẽ được mở rộng cho tất cả các nước có nhu cầu tham gia.