Cập nhật nhiễm cúm A(H7N9) ở Trung Quốc
Theo báo cáo từ cơ quan y Trung Quốc và Tổ chức Y tế thế giới (WHO), có thêm bốn trường hợp nhiễm cúm A (H7N9). Bốn bệnh nhân sống tại tỉnh Giang Tô, miền đông Trung Quốc. Cho đến nay vẫn các điều tra dịch tễ vẫn chưa cho thấy các liên quan giữa các trường hợp bệnh. Các bệnh nhân đã nhiễm bệnh bao gồm hai phụ nữ 45 tuổi và 48 tuổi khởi phát bệnh vào ngày 19/3, một nam giới 83 tuổi khởi bệnh vào ngày 20/3, một phụ nữ 32 tuổi khởi bệnh ngày 21/3. Tất cả những bệnh nhân trên đang ở trong tình trạng nguy kịch. Đến nay, có 7 trường hợp được xác nhận nhiễm virus cúm A (H7N9) ở Trung Quốc. Ba trường hợp được xác nhận trước đây đã được báo cáo trước đó từ Thượng Hải và tỉnh An Huy, trong đó có hai ca tử vong. Hơn 160 trường hợp tiếp xúc với 4 trường hợp ở tỉnh Giang Tô đang được giám sát chặt chẽ và chưa người nào có biểu hiện bệnh. Khảo sát hồi cứu đang được tiến hành ở 2 người tiếp xúc với bệnh nhân ở Thượng Hải. Cả 2 người này đều xuất hiện các triệu chứng của bệnh và 1 đã tử vong, 1 hồi phục. Cả 2 bệnh nhân đều không có kết quả xác định nhiễm cúm của phòng xét nghiệm.
WHO cho biết đang phối hợp chặt chẽ với chính quyền Trung Quốcvà các quốc gia khác tập trung vào nghiên cứu về cúm và để chẩn đoán, điều trị và phát triển vaccine. Hiện nay chưa có vaccine cho subtype của virus cúm này. Kết quả kiểm tra sơ bộ cho thấy rằng virus này dễ bị ức chế bởi Oseltamivir và Zanamivir. Cho đến nay vẫn chưa có bằng chứng lây truyền cúm A(H7N9) từ người sang người.
Hai người Trung Quốc đã chết do cúm A(H7N9)
Theo tin từ BBC, hai người đàn ông ở Thượng Hải đã chết sau khi nhiễm phải một chủng vi rút cúm gia cầm, chưa từng mắc ở người. Theo Tân Hoa Xã, một thanh niên 27 tuổi và một đàn ông 87 tuổi, cả hai đều mắc bệnh với chủng vi rút H7N9 vào tháng hai và chết vào tháng ba sau vài tuần mắc bệnh. Một phụ nữ 35 tuổi cũng mắc phải vi rút này, hiện nay bệnh rất nặng. Các quan chức Trung Quốc nói rằng, không biết chủng vi rút này lây lan thế nào, nhưng ba người này không lây nhiễm cho nhau hay bất kỳ tiếp xúc gần gũi nào. Trong khi hai nạn nhân đầu bị chết ở Thượng Hải, thì nạn nhân thứ ba được báo cáo là ở huyện Chừ Châu, tỉnh An Huy, một tỉnh ở phía đông Trung Quốc. Theo Uỷ ban Quốc gia về Y tế và Kế hoạch hoá gia đình thì cả ba trường hợp trên đều ốm yếu và có triệu chứng ho và sốt trước khi dẫn đến viêm phổi. Thứ bảy vừa qua, các chuyên gia của Uỷ ban này nói rằng, nguyên nhân được xác định là do chủng virus H7N9, một chủng cúm gia cầm chưa từng lây sang người.
Hiện tại không có vắc xin phòng chống vi rút này và họ đang kiểm tra khả năng lây nhiễm của vi rút này. Một chủng cúm gia cầm khác, H5N1 đã lấy đi sinh mạng của hơn 360 người và hàng chục triệu gia cầm từ năm 2003 đến nay.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) nói rằng hầu hết các vi rút cúm gia cầm không lây nhiễm sang người và đa số các trường hợp mắc H5N1 là do đã tiếp xúc với gia cầm đã mắc bệnh.
Trong 7 trường hợp mắc chủng cúm mới A/H7N9 tại Trung Quốc có đến 2 ca tử vong và 4 trường hợp đang ở tình trạng rất nguy kịch. Đây là những trường hợp nhiễm cúm A/H7N9 ở người đầu tiên và chủng cúm mới này được phát hiện, lưu hành tại Trung Quốc. Đến nay, các nhà khoa học vẫn chưa tìm ra nguồn gốc, cách thức nhiễm cúm H7N9 từ động vật sang người, lây nhiễm cúm từ động vật sang người theo con đường nào. Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa có bằng chứng về việc chủng vi rút cúm A/H7N9 lây truyền từ người sang người. Dù chưa có bằng chứng về sự lây truyền bệnh từ người sang người, nhưng nó là sự cảnh báo của sự biến chủng vi rút cúm gia cầm lây lan một cách đáng lo ngại nhất hiện nay. Vì tính biến dị, biến chủng của vi rút cúm ở gia cầm nói riêng và ở người nói chung.
Biểu hiện của nhiễm chủng cúm mới
Chủng cúm này có biểu hiện không khác gì những chủng cúm đang lưu hành tại Việt Nam. Người bệnh ho, sốt, hắt hơi, sổ mũi, nhức mỏi người và có thể kèm theo viêm kết mạc. Vì thế, để nhận biết dấu hiệu của nhiễm chủng cúm mới là rất khó khăn. Việc dựa vào các đặc điểm dịch tễ, ví như người bệnh có tiền sử tiếp xúc với gia cầm bệnh, ốm, trở về từ vùng dịch bệnh, đồng thời khẳng định kết quả thì phải dựa vào kết quả xét nghiệm mẫu bệnh phẩm.
Theo thông báo của Tổ chức Y tế thế giới, đến nay Trung Quốc đã phát hiện thêm 4 trường hợp nhiễm cúm A/H7N9 tại tỉnh Giang Tô, Trung Quốc. Cả 4 trường hợp nhiễm mới này đều đang trong tình trạng nguy kịch. Tới nay, Trung Quốc đã ghi nhận 7 trường hợp nhiễm vi rút cúm A/H7N9 ở người, trong đó 2 trường hợp tử vong. Tất cả 7 trường hợp trên đều có triệu chứng viêm đường hô hấp tiến tới viêm phổi và suy hô hấp. |
Khác biệt của virut cúm A/H7N9 ?
Theo thông báo của cơ quan đầu mối thực hiện Điều lệ Y tế quốc tế 2005 của Tổ chức Y tế Thế giới, ngày 29/3/2013 phát hiện 3 trường hợp nhiễm cúm A tại Trung Quốc (1 trường hợp từ tỉnh An Huy và 2 trường hợp từ Thượng Hải), trong đó có 2 trường hợp tử vong. Tất cả 3 trường hợp trên đều có triệu chứng viêm đường hô hấp tiến tới viêm phổi và suy hô hấp. Phòng Xét nghiệm CDC Trung Quốc xác định các trường hợp trên đều dương tính với cúm A/H7N9 có gen từ nguồn gốc gia cầm nhưng kết quả âm tính với cúm A/H3N2, A/H1N1 đại dịch, A/H5N1 và chủng mới của virus Corona. Đây là trường hợp đầu tiên cúm A/H7N9 gây bệnh nặng trên người và chưa có bằng chứng bệnh lây từ người sang người. Cùng sinh ra trong một dòng họ nổi tiếng virut cúm gia cầm, H7N9 mang một đặc tính và một đặc điểm riêng biệt, không giống với anh em nào trong đó. Nó bùng phát và đang đe dọa một biến thể mới.
 |
Tiêm vaccin phòng chống cúm gia cầm H5N1, nhưng chưa có vaccin phòng cúm A/H7N9.
Ảnh: Trần Minh |
Khác biệt trong tên gọi
Virut cúm H7N9 thực ra cũng là một trong các thành viên họ nhà virut cúm. Trong dòng họ nhà virut cúm A gia cầm, chúng ta có rất nhiều loại, mỗi một loại là một biến thể so với nguyên thể gốc. Chúng có cấu trúc y hệt nhau và thành phần cơ bản đó là: 1 vỏ, 1 lõi và 1 ARN nhân. Người ta vẫn gọi các virut cúm A gia cầm, trong đó có virut cúm H7N9 là virut có ARN đơn. Vì rằng trong cấu trúc di truyền của nó chỉ có sợi ARN đơn mà không có ADN như những tế bào khác. Khi đó, để nó sinh sản, nó cần tới một enzym sao mã ngược có trong tế bào chủ mà nó lựa chọn để ký sinh. Phân tử ARN này được chứa trong một protein bao ngoài để bảo vệ lõi di truyền. ARN này hoàn toàn không có tính năng tự sinh sản. Tính quan trọng của virut cúm A gia cầm là khả năng nhân bản và khả năng thâm nhập. Mà khả năng này lại hoàn toàn phụ thuộc vào lớp vỏ virut. Trên lớp vỏ virut có hai thành phần phân tử sinh học quan trọng, chúng ta gọi đó là kháng nguyên. Một được ký hiệu bởi chữ H và một được ký hiệu bởi chữ N. Chữ H là từ chữ Hemagglutinin, tức là có khả năng gắn kết với hồng cầu. Chữ N là từ chữ Neuraminidase, có khả năng phân cắt phân tử axit neuraminic (còn gọi là axit sialic). Chức năng của hai đại phân tử sinh học này khác nhau và cấu trúc khác nhau. H được đánh số từ 1-17, N được đánh số từ 1-9. Tên gọi H7N9 được xuất phát từ hai phân tử sinh học hoạt hóa có tính sinh miễn dịch là kháng nguyên này. Đây chính là điểm tạo nên sự khác biệt trong cấu trúc virut cúm A gia cầm loại H7N9.
Trong cấu trúc phân tử virut cúm H7N9, phân tử Hemagglutinin là loại phân tử số 7. Hemagglutinin bình thường là một protein có hình gai nhú trên bề mặt virut. Chúng có chức năng giúp virut bám dính vào tế bào vật chủ. Chúng có cấu trúc là 3 dưới đơn vị, mỗi dưới đơn vị có hai chuỗi protein nhỏ, một loại có tính năng giúp virut bám vào màng với phân tử glycoprotein, một loại giúp virut cắm sâu vào màng. Loại H7 có biến đổi cấu trúc không gian khác với các loại khác, khác một số cấu trúc hóa học và có tính năng ưa với tế bào kết mạc gia cầm như gà, có cả người. Tất nhiên, chúng vẫn có ái tính với tế bào đường hô hấp trên. Trong khi đó, H1-H3 lại có ái tính mạnh với tế bào đường hô hấp trên của người và H5 có ái tính mạnh với tế bào đường ruột của chim. Tính năng bám dính và xâm nhập của H7 kém xa so với H1-H3, thi thoảng mới có tính sinh bệnh cao cho vật chủ. Đây là sự khác biệt thứ nhất của H7N9.
Neuraminidase trong virut H7N9 là loại N9. Bản chất Neuraminidase có cấu trúc là dưới 4 đơn vị sắp xếp dưới dạng hình vuông, mỗi dưới đơn vị nằm một góc phần tư của hình vuông. Mỗi dưới đơn vị có cấu trúc là 2 chuỗi protein riêng biệt trong đó có một protein hình gai nhú và một protein là trung tâm hoạt động của enzym. Phân tử này có tác dụng giúp virut thoát khỏi tế bào chủ sau khi đã được nhân bản. Hay nói một các khác, nó giúp virut giải phóng khỏi tế bào chủ bằng cách cắt cầu nối của axit neuraminic với phân tử glycoprotein trên màng tế bào và tách virut khỏi tế bào. N9 có cấu trúc sinh học không gian khác với các loại khác, khác ở một số phân tử hóa học và tính năng phân cắt virut khỏi tế bào chủ.
Loại N9 có khả năng kép, Neuraminidase có tính năng như của phân tử sinh học Hemagglutinin, tức là chúng không những có khả năng lan tràn mạnh mà khả năng thâm nhập cũng rất mạnh. Khi phân tử sinh học Hemagglutinin bị ức chế bởi thuốc thì ngay lập tức phân tử sinh học Neuraminidase sẽ hoạt động thay thế và giúp virut xâm nhập vào tế bào. Đây là điểm khác biệt thứ 2. Tuy nhiên, cụ thể khả năng này trong phân tử virut H7N9 đến đâu thì người ta chưa kiểm định được do biến thể này mới xuất hiện.
Khác biệt trong tính sinh bệnh
Virut H7N9 có tính sinh bệnh với con người thấp hơn các virut chủng H1-H3. Chúng chủ yếu có tính sinh bệnh với gia cầm nuôi trong nhà, H7N9 được xếp vào hàng có tính sinh bệnh yếu trong họ hàng nhà virut cúm A gia cầm, mặc dù đôi khi chúng có được tính sinh bệnh mạnh khi có điều kiện thuận lợi. Tuy có tính sinh bệnh chủ yếu với gia cầm, nhưng trong một số trường hợp, virut này có khả năng gây bệnh trên người. Chúng đặc biệt có ái tính với tế bào kết mạc ở mắt và tế bào đường hô hấp trên. Người bệnh có biểu hiện bệnh bao gồm các triệu chứng viêm kết mạc, viêm đường hô hấp trên và viêm phổi. Viêm kết mạc là hiện tượng ngứa mắt, cộm mắt, đỏ mắt, chảy nước mắt. Triệu chứng viêm đường hô hấp trên cũng giống như các loại virut khác như sốt, đau mỏi cơ, ho, khó thở, khò khè, khàn tiếng, viêm phổi... Virut này bùng phát ghi nhận đầu tiên ở Trung Quốc năm 2013. Và chưa có bằng chứng chứng minh khả năng lây từ người sang người hay từ động vật sang người như thế nào? Và cũng chưa xác định được mức độ gây bệnh của loại virut này là mạnh hay yếu vì chưa có thử nghiệm nào với loại virut biến thể mới nhất này. Chỉ biết có một số trường hợp bệnh nhân mắc bệnh tại Trung Quốc đã tử vong do H7N9.
Virut này có đặc điểm dễ nhạy cảm với điều trị, nhưng dễ kháng lại thuốc do có tính năng xâm nhập kép. H7N9 dễ mẫn cảm với các thuốc điều trị bao gồm các thuốc ức chế neuraminidase như oseltamivir, zanamivir và peramivir. Chúng rất dễ mẫn cảm với các chất kháng khuẩn như dung dịch natri hypochlorit 1%, cồn 700, glutaraldehyde, formalin và iot. Loại virut này dễ bị bất hoạt bởi nhiệt độ 56 - 60ºC trong 60 phút. Chúng có khả năng sinh tồn ở nước ao hồ và ở nước 220C chừng 4 tuần, còn ở nước 00C, chúng có thể tồn tại và sinh bệnh tới 30 ngày sau.
Việc phòng chống cúm H7N9 tương tự với các loại cúm khác. Vệ sinh và giết mổ gia cầm an toàn là cách phòng bệnh tốt nhất. Nên nhớ, đây có thể là một loại cúm có tính sinh bệnh yếu nhưng chúng lại hoàn toàn có thể có tính sinh bệnh cao nhờ vào những điều kiện cụ thể của môi trường. Do đó, luôn cần tính phòng ngừa lên trên hết.
Tiếp tục giám sát chặt chẽ các ca bệnh
Trước thông tin 2 ca tử vong tại Trung Quốc do virut cúm gia cầm H7N9, chiều 2/4, phóng viên báo Sức khỏe & Ðời sống đã liên lạc với đại diện Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam để hỏi về vấn đề cúm H7N9 tại Trung Quốc. Ðại diện WHO cho biết, sẽ liên lạc với chuyên gia liên quan và có phản hồi trong thời gian sớm nhất. Chúng tôi sẽ tiếp tục thông tin đến độc giả khi có hồi âm của WHO.
 |
Giới chức Hồng Kông (Trung Quốc) tăng cường các biện pháp phòng chống lây lan
H7N9 tại các cửa khẩu. |