Vào ngày 10 tháng 11 năm 2011, tỉnh Attapeu nhận được báo cáo từ các bệnh viện tỉnh và bệnh việc quân đội cho biết có sự gia tăng số ca sốt rét và số ca tử vong do sốt rét tại 5 quận huyện (districts) trong suốt thời gian từ tháng 9 -11 năm 2011. Trung tâm Sốt rét - KST - CT (The Center for Malariaology, Parasitology and Entomology_CMPE) và Bộ Y tế đã thông báo và gởi 2 đoàn đến Attapeu từ 22.11 đến 1.12.2011 để xác định dịch đã báo cáo và huy động nguồn lực y tế trong tỉnh. Một nhóm thực hiện bởi Thứ trưởng Bộ Y tế, Bộ Y tế và Tổ chức Y tế thế giới từ ngày 4 - 7.01.2012 xác định các điểm hành động đặc biệt chủ yếu, kể cả can thiệp các biện pháp ngắn hạn và lâu dài.
Từ ngày 1 tháng 10 năm 2011 đến 31 tháng 12 năm 2011 (3 tháng), tổng số 11.833 người được xét nghiệm, trong đó có đến 3.091 người được xác định là sốt rét (26.12%) từ tất cả cơ sở y tế , kể cả y tế thôn bản tại Attapeu. Mãi đến 31 tháng 1 năm 2012, có 8 ca tử vong do sốt rét được báo cáo từ phía nam tỉnh Attapeu. Dịch sốt rét hay sự bùng nổ sốt rét (outbreak of malaria) do sự góp phần của một số dự án đang phát triển và triển khai tại tỉnh, chủ yếu tập trung vào huyện Phuvong và Sanamxay. Tại Phuvong, đất được san bằng để làm đập thủy điện Nam Kong 2 và 3 gần hoàn thành, công trình đậpngăn nước thủy điện này bắt đầu đi vào hoạt động vào năm 2013.
Sự nổi lên và tăng cường các hoạt động đốn gỗ có liên quan đến san bằng đất, trước hết là đi lấy nhóm gỗ hồng sắc (‘Mai Khayung’_rosewood, có chất lượng cao và quý dùng đóng đồ đạt gia đình) đã lôi cuốn dân địa phương cũng như các dân từ các tỉnh khác đến Attapeu.
Khoảng 10.000 hectars đất được cấp hay phân phối để trồng cao su trong tỉnh chủ yếu từ sự đầu tư của người Việt Nam, và điều này cũng đã dẫn đến một lượng lớn dân địa phương từ các vùng cao nguyên xuống đồng bằng, đặc biệt ở Sanamxay để làm việc trồng cao su và mía.
Khoảng 25% bệnh nhân sốt rét nhập vào bệnh viện tỉnh và huyện từ các tỉnh khác hay các quốc gia láng giềng. Tại huyện Phuvong, từ tháng 10 - 12 năm 2011, có 68% số ca không phải là dân tại chỗ đến từ Việt Nam. Khoảng 10% số ca đó là trẻ em dưới 5 tuổi.
Tỉnh Attapeu và các huyện bị ảnh hưởng đã thực hiện một s ố các biện pháp sớm nhằm vào can thiệp vấn đề này với sự hỗ trợ bổ sung ngân sách điều tra dịch, thuốc men và hóa chất diệt muỗi từ CMPE. Các hoạt động giáo dục chăm sóc sức khỏe ban đầu đã được hỗ trợ bởi UNFPA. Một ngân sách phòng chống dịch rõ ràng cấp cho 6 tháng (từ tháng 1 - 6 năm 2012) đã được tài trợ bởi Cơ quan cứu trợ nhân đạo châu Âu (ECHO_European Commission Humanitarian Office) thông qua Tổ chức phi chính phủ NGOs, Chương trình hành vì sức khỏe và đói nghèo (Health Poverty Action). Một chương trình hành động phác thảo đối với chính quyền tỉnh tập trung vào các cơ quan không phải y tế có liên quan như nông lâm nghiệp, lao động, năng lượng và khai thác mỏ, quặng và các tổ chức chính quyền quân đội và công an) để cùng tập trung vào hành động.
Các hỗ trợ ngay tức thời giờ đây là cần thiết để tập trung tăng cường vào phòng chống sốt rét tại Attapeu. Sau năm 2012, các biện pháp hỗ trợ cho các hoạt động phòng chống khác tại Attapeu cũng cần quan tâm tiếp tục để làm rõ và ngăn ngừa và làm nhẹ đi khả năng xuất hiện các vụ dịch như thế xảy ra trong các tỉnh có sốt rét lưu hành láng giềng/ gần bên của Savanakhet, Saravane, Sekong và Champassack - nơi có nhiều dự án quy mô lớn phát triển và triển khai. Các hướng dẫn mang tính thực hành cũng nên tiến hành phát triển dự án nhưng cùng tham gia vào hành động đẩy mạnh nâng cao sức khỏe, bao gồm phòng bệnh và phòng chống sốt rét, HIV/AIDS, các bệnh truyền nhiễm và các bệnh không lây nhiễm khác. Liên quan đến chính phủ Lào và sự hỗ trợ tiếp tục là rất cần thiết để đảm bảo cho chính quyền tỉnh và nhà chức trách tham gia vào hành động, cùng nhau giải quyết các khó khăn, trở ngại với các nhà làm dự án (nông, lâm nghiệp, năng lượng và khai khoáng, giáo dục, lao động và quân đội, công an,…) để thiết lập ngay một chương trình hành động với các biện pháp can thiệp trước mắt, tức thời và lâu dài để ngăn chặn sự xảy ra bệnh dịch.
Về lâu dài, chính phủ Lào nên tiếp tục chủ động đưa ra các điều luật và luật định, chế tài rõ ràng với các nhà đầu tư để có những hoạt động chăm sóc, nâng cao sức khỏe trong tất cả dự án đang triển khai.
Một số nguyên nhân được biết qua điều tra về tình hình sốt rét tại tỉnh cho thấy:
- Khai thác gỗ bất hợp pháp – chủ yếu do các nhóm thương gia Trung Quốc và nhóm Lào-Việt, họ đã trả cho dân làng một số tiền để đi vào rừng và lấy các loại gỗ có giá trị/ gỗ quý. Trong khi đó các loại gỗ quý lại nằm trong rừng sâu, phải mất 3 ngày đường đi bộ, gần biên giới Campuchia;
- San bằng đất đai cho các công trình đập thủy lợi (xem hình trên), đó là các đập Nam Kong 1, 2, 3 và 4. Các công trình này cũng giáp với biên giới Campuchia;
Từ lâu không có báo cáo nào của Campuchia đến các cơ sở ở Attepeu, nhưng có người Việt Nam, dân địa phương và dân di cư từ các tỉnh khác của Lào vào đây. Điều này vấn đang diễn ra. Tình hình hiện tại rất khó phòng chống cho Attepeu do các hoạt động bất hợp pháp và nhóm dân di biến động ở khu vực này.