Theo Tổ chức khí tượng học quốc tế (World Meteorological Organization_WMO), hiện tượng El Nino có thể được coi là một trong những hiện tượng thời tiết cực đoan trong năm 2015 được ghi nhận do làm nóng các đại dương và tác động trực tiếp đến khí hậu toàn cầu như làm tăng mưa bão lớn ở khu vực tây Thái Bình Dương.
Thế giới đang phải hứng chịu những hiện tượng thời tiết cực đoan do El Nino trong năm 2015
Theo đó, châu Á là nơi gánh chịu hậu quả nặng nề nhất của hiện tượng thời tiết cực đoan này với những đợt nắng nóng chết người ở India, Pakistan, hạn hán lan rộng ở Cambodia, Indonesia và Việt Nam cũng như tình trạng khan hiếm nước trầm trọng ở Thailand. Các nhà khoa học dự đoán nhiệt độ mặt biển là yếu tố chủ yếu đánh giá sức mạnh của El Nino, khi có khả năng tăng trên 20C so với mức trung bình trong năm nay ở trung tâm Thái Bình Dương. WMO cảnh báo hiện tượng El Nino có thể đạt tới đỉnh điểm từ tháng 10/2015 đến 1/2016 và là một trong những hiện tượng thời tiết bất thường nhất từng được ghi nhận trên thế giới.
Thế giới đang phải chứng kiến những hiện tượng thời tiết bất thường do El Nino
Hiện tượng khí hậu cực đoan do El Nino
Ngày 1/9/2015. BBC News-Hiện tượng khí hậu El Nino hiện nay ‘nằm trong số những hiện tượng mạnh nhất’ (Current El Nino climate event 'among the strongest'). WMO cho rằng hiện tượng thời tiết El Nino hiện nay có thể là một trong những trường hợp mạnh nhất được ghi nhận, hiện tượng này xuất hiện khi các vùng biển của Thái Bình Dương trở nên ấm khác thường và làm biến dạng các mô hình thời tiết trên toàn thế giới. Các nhà nghiên cứu cho biết các khu vực của Thái Bình Dương dường như ấm lên 2 độ C so với thông thường, hiện tượng thời tiết cực đoan do El Nino đang tăng cường và sẽ đạt đỉnh vào cuối năm nay.
Theo WMO, hiện tượng El Nino mạnh nhất được ghi nhận là vào năm 1997-1998 nhưng đã có những hiện tượng vượt đáng kể trên mức bình thường vào các năm 1972-1973 và lặp lại 10 năm sau vào 1982-1983. Các nhà khoa học cho biết hiện tượng diễn ra hiện nay đang đẩy nhiệt độ ở các khu vực của Thái Bình Dương lên tới các mức chưa từng thấy kể từ cuối thập niên 1990, WMO tuyên bố hiện tượng El Nino này đang dồn sức mạnh: “Các mô hình và quan điểm chuyên gia cho thấy rằng nhiệt độ bề mặt nước ở vùng biển nhiệt đới đông và trung Thái Bình Dương có thể vượt quá 2 độ C so với trung bình, khả năng đặt hiện tượng El Nino này vào một trong số bốn hiện tượng mạnh nhất kể từ năm 1950” và tổ chức này cho rằng các mô hình mây phủ và lượng mưa gần đường đổi ngày quốc tế (International Date Line_IDL) đã phát triển trong suốt quý hai năm nay và được duy trì ổn định, những mô hình này được coi là thiết yếu trong việc kích hoạt các tác động khí hậu toàn cầu của El Nino và những tác động này nhiều khả năng có thể cảm nhận được trong vòng 6 đến 8 tháng tiếp theo.
Ba cơn bão cấp 4 (thang bão Saffir-Simpson) lần đầu tiên xuất hiện cùng lúc trên Thái Bình Dương
Maxx Dilley từ WMO cho biết: “So với hiện tượng El Nino lớn gần đây nhất vào năm 1997-1998 có nhiều thông tin sẵn có hơn, có các mô hình tốt hơn và được chuẩn bị nhiều hơn, đó là một trường hợp thử nghiệm cho các hệ thống cảnh báo sớm và các hệ thống thông tin khí hậu của các thành viên WMO và chúng tôi đang hy vọng rằng điều đó sẽ trợ giúp một vài nước bị ảnh hưởng”. Hiện tượng này có thể thay đổi các mô hình thời tiết cố định tại nhiều khu vực khác nhau trên thế giới, gây ra hạn hán nghiêm trọng tới một số khu vực châu Á trong khi cùng lúc gây ra lũ lụt nặng nề cho một số khu vực Bắc Mỹ, nó có thể làm gia tăng lũ lụt tại vùng Sừng châu Phi trong khi khiến cho vùng Nam châu Phi khô hạn hơn. Các hiện tượng này có thể dẫn đến sự suy giảm các hiện tượng bão tại vùng biển Đại Tây Dương và Vịnh Mexico và làm gia tăng bão tố tại đông Thái Bình Dương, hiện tượng El Nino này cũng ảnh hưởng tới gió mùa Nam Á.
Cơn bão Jimena trên Thái Bình Dương được cho là tăng cường năng lượng có sẵn cho El Nino
Chuyên gia El Nino Rupa Kumar Kolli của WMO nói: “Chúng ta đang chứng kiến gió mùa Ấn Độ hiện nay gần như dưới mức thông thường 12%, chỉ còn lại 1 tháng của mùa gió mùa của mùa hè khiến khó bù lại được, đó là loại thông tin cảnh báo sớm mà chúng ta có thể rút ra từ tín hiện El Nino giúp các nhà hoạch định chính sách chuẩn bị”. Hiện nay, Thái Bình Dương đang chứng kiến sự gia tăng của hoạt động bão, với ba cơn bão nhiệt đới mạnh cấp 4 xoáy quanh quần đảo Hawaii. Các nhà nghiên cứu cho biết rằng những cơn bão này có thể gây cản trở các cơn gió mậu dịch hướng đông phổ biến dọc đường xích đạo, sự cản trở này khiến tạo ra nhiều nhiệt hơn ở khu vực phía đông Thái Bình Dương, đổ thêm năng lượng cho các điều kiện bão. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu đã cảnh báo rằng quy mô của tác động, đặc biệt là ở phía bắc bán cầu, rất khó đọc ra vì còn có một hiệu ứng ấm lên Bắc Cực quan sát được ở vùng nước chảy xiết Đại Tây Dương David Carlson, giám đốc Chương trình Nghiên cứu khí hậu thế giới (World Climate Research Programme) trả lời với các hãng thông tấn rằng: “Sự thật là chúng tôi không biết những gì sẽ xảy ra, liệu hai mô hình này sẽ hỗ trợ tăng cường cho nhau? hay chúng sẽ triệt tiêu nhau? hay chúng sẽ diễn ra theo trình tự? hay chúng sẽ mang tính địa phương? Chúng tôi thực sự không biết”.
Khi so sánh các dữ liệu mới thu thập về El Nino 2015 với El Nino 1997-1998, một trong ba đợt dữ dội nhất gần đây (cùng với hai giai đoạn 1982-1983 và 1972-1973) làm cho nhiệt độ nước Thái Bình Dương tăng kỷ lục 3,50C thì các nhà nghiên cứu đã thấy sự giống nhau kỳ lạ giữa chúng.
Chuyên gia Matt Rehme thuộc Cơ quan quản lý đại dương và khí hậu quốc gia Mỹ (NOAA), tác giả đoạn clip mô phỏng so sánh giữa 2 đợt El Nino nói trên cho biết: "Tôi hơi sốc khi thấy El Nino 2015 trông gần giống hiện tượng này năm 1997 như thế nào, dù rằng hiện vẫn còn quá sớm để nói El Nino hiện tại có đạt mức kỷ lục cách đây 8 năm hay không". Các chuyên gia cho rằng, ngay cả nếu El Nino 2015 được ghi nhận là dữ dội nhất từ trước tới nay thì cũng không có gì đảm bảo các ảnh hưởng của nó đối với khí hậu toàn cầu sẽ giống như giai đoạn 1997-1998.
‘Bước đi chậm chạp’ trước thềm đàm phán khí hậu tại Pari
Ngày 4/9/2015. BBC News- ‘Bước đi chậm chạp’ trước thềm đàm phán khí hậu Liên Hiệp Quốc ('Snail's pace' row over progress at UN climate talks).
‘Chậm như sên’ (snail's pace)
Các quan chức Liên Hiệp Quốc (UN) đã phản ứng gay gắt với những chỉ trích từ Tổng Thư ký của họ cho rằng các đàm phán khí hậu đang tiến triển “chậm như sên” (snail's pace). Ông Ban Ki-moon lo ngại rằng các cuộc đàm phán đang tiến triển quá chậm chạp để có thể đi đến một thỏa thuận toàn cầu mới vào tháng 12 năm nay, những quan điểm của ông cũng được nhiều đại biểu lặp lại trong cuộc họp gần đây nhất tại Đức nhưng một trong những người được giao nhiệm vụ soạn thảo một văn bản mới nói rằng ngay cả đang đi với tốc độ của một loài nhuyễn thể thì dự thảo thỏa thuận vẫn sẽ sẵn sàng cho Paris và ám chỉ văn phòng cao ngất tại New York của Ông Ban, Ahmed Djoghlaf cho rằng thật khó cho ai đó đang sống tận trên tầng 38 biết được điều gì đang xảy ra ở dưới tầng hầm.
Trong khi các nhà đàm phán khí hậu đang gặp nhau tại Đức,Tổng thống Obama lại đang nhấn mạnh vấn đề tại một sông băng ở Alaska
“Tôi nghĩ rằng về mặt chính trị chúng ta hiện đang ở trong một tình huống mà mọi người đều muốn một thỏa thuận, vì vậy chúng ta sẽ đạt được nó, nhưng bản chất của thỏa thuận thì hoàn toàn vẫn còn đang thảo luận bàn bạc”. GS. Michael Jacobs, nguyên cố vấn khí hậu chính phủ Anh |
Ông Djoghlaf đã phát biểu ở đây tại Bonn nơi ông và người đồng nghiệp đồng chủ trì các cuộc đàm phán của ông là Dan Reijsnyder lại được giao nhiệm vụ thảo ra một thỏa thuận sẵn sàng cho các nước đàm phán tại thủ đô của Pháp vào cuối năm nay. Nỗ lực đầu tiên của họ được hoàn thành vào tháng 6 là việc biên soạn hầu hết tất cả các quan điểm phát triển trong vòng 3 năm qua, nó kềnh càng tới tận 83 trang.
Được chia thành 3 phần, phần đầu tiên là dự thảo của một thỏa thuận bắt buộc pháp lý mà sẽ định rõ và đặt một mục tiêu dài hạn để đối phó với biến đổi khí hậu; phần thứ hai là cái được gọi là “quyết định của COP”, một công cụ kém uy lực hơn nên sẽ thiếu hiệu lực pháp lý; phần thứ ba và là phần lớn nhất của tài liệu gốc bao gồm từng chi tiết về những vấn đề mà không ai có thể nhất trí. Hiện giờ, sau một tuần tiến triển chậm chạp tại Bonn, các đại biểu từ nhiều nước cho biết họ cần một phiên bản khác, ngắn gọn hơn của văn bản này và đã yêu cầu các vị đồng chủ tọa cố gắng lần nữa. Amjad Abdulla từ Maldives và là nhà đàm phán chính cho các quốc đảo nhỏ, trả lời với BBC News: “Thật là quá thất vọng với những bước đi chậm chạp mà chúng ta đã đạt được từ phiên họp này, tôi nghĩ đã đến lúc các đồng chủ tọa nên chuẩn bị cơ sở để thương lượng để chúng ta có thể thực sự khởi động các cuộc đàm phán vào tháng 10 năm nay”.
Các nhà lãnh đạo thế giới đang chuẩn bị cho đàm phán khí hậu tại Pari tháng 12/2015
Nấu ăn kiểu Pháp (French cooking)
Cùng với đó, những người khác còn chỉ trích gay gắt hơn về tiến độ chuẩn bị này, Matthias Soderberg, từ Liên minh các nhà vận động ACT cho biết: “Ý thức về sự cấp bách đặt ra trong bối cảnh chỉ còn vài tháng trước hội nghị Paris vào tháng 12 không đơn giản là ở đó” nhưng các vị đồng chủ tọa đã bác bỏ những phàn nàn này giống như Thư ký điều hành UN Christiana Figueres. Bà trả lời các phóng viên: “Nó không hẳn là về tiến độ, câu hỏi là: có phải chúng ta vẫn đang đi theo hướng tiến bộ? hầu như là hoàn toàn đúng. Tất cả mọi thành phần đều ở trên bàn đàm phán? hầu như hoàn toàn có. Và mọi người vẫn đồng ý tới đích đến cuối cùng? hầu như hoàn toàn đồng ý. Muốn biết tốt hay dở thì phải qua thử thách và kết quả của thử thách sẽ biết được sau hội nghị Paris”. Vẫn có những bất đồng lớn giữa các nước về một số quan điểm quan trọng để hình thành bản chất của thỏa thuận mới mà trong số đó là tương lai cho các nhiên liệu hóa thạch, một số nước đang phát triển và nhiều nhóm môi trường mong muốn thỏa thuận có một kết thúc vững chắc đối với than, dầu và khí đốt, nhiều quốc gia khác không đồng ý và muốn một mục tiêu đa dạng hơn.
Thư ký điều hành Liên Hiệp Quốc Christiana Figueres (trái) đang nếm một loại kem mới tại Bonn được làm ra nhằm thúc đẩy năng lượng xanh
Lựa chọn dễ dàng (Easy pickings)
Dù có vài tiến triển đối với vấn đề quan trọng về mất mát và thiệt hại thì vẫn có những bất đồng lớn về tiền bạc và quan niệm phân biệt, tức là sự chia sẻ gánh nặng mà mỗi nước đảm nhận, đã có những quan ngại trong hội trường của trung tâm hội nghị rằng các trì hoãn và yêu cầu có những văn bản mới, đơn giản hơn sẽ dẫn đến một thỏa thuận mà chỉ đạt được những mục tiêu dễ trước mắt và không thể nhiều hơn. GS. Michael Jacobs, cố vấn khí hậu cho nguyên Thủ tướng Anh Gordon Brown cho biết: “Tôi nghĩ rằng về mặt chính trị chúng ta hiện đang ở trong một tình huống mà mọi người đều muốn một thỏa thuận, vì vậy chúng ta sẽ đạt được nó, nhưng bản chất của thỏa thuận thì hoàn toàn vẫn còn đang được thảo luận. Công chúng thế giới sẽ đòi hỏi một thỏa thuận đủ tốt và đó vẫn là vấn đề mà những nhà đàm phán này đang phải đối mặt”.
Gợi ý thỏa hiệp về vấn đề chủ chốt (Hints of compromise on key issue)
Ngày 4/9/2015. BBC News-Đàm phán khí hậu UN: Gợi ý thỏa hiệp về vấn đề chủ chốt (UN climate talks: Hints of compromise on key issue). Người ta cho rằng các quốc gia giàu tại đàm phán khí hậu UN sẽ ‘đứng mũi chịu sào’ (to be edging towards) cho một thỏa hiệp về vấn đề gai góc đó là mất mát và thiệt hại, các nước nghèo hơn muốn khoản bồi thường cho các hiện tượng thời tiết cực đoan mà họ cho rằng có liên quan đến lượng khí thải các-bon quy mô lớn nhưng Hoa Kỳ và Châu Âu đã từ lâu bác bỏ ý kiến này vì lo ngại một trách nhiệm pháp lý vĩnh viễn tiêu tốn hàng tỷ đô-la. Tuy nhiên, một đề xuất được làm rõ từ Hoa Kỳ đưa ra hôm thứ sáu được một số đại biểu coi là một “bước tiến” (step forward). Mất mát và thiệt hại ngày càng trở thành một vấn đề nghiêm trọng đối với các nước đang phát triển, họ chỉ rõ các hiện tượng như Siêu bão Hải Yến (Typhoon Haiyan) là một ví dụ của thiệt hại kinh khủng mà các hiện tượng thời tiết cực đoan có thể tàn phá những vùng dễ tổn thương nhất và lập luận rằng thế giới đang chứng kiến tần suất càng cao những hiện tượng này và dù gì đi nữa chúng được gây ra bởi khí thải các-bon đi-ô-xít mà những nước giàu chịu trách nhiệm chính.
Các nước đang phát triển cho rằng Siêu bão Hải Yến là một ví dụ thiệt hại gây ra bởi các sự kiện thời tiết cực đoan
“Ít nhất mọi người đang cảm thấy và nhận ra con voi trong căn phòng, họ không giấu diếm nó dưới thảm nữa”.
Harjeet Singh, Quỹ Action Aid |
Vấn đề này đã thu hút sự chú ý lớn tại các cuộc đàm phán này trong những năm gần đây và gần như làm dừng tiến trình Liên Hiệp Quốc tại Ba Lan vào năm 2013. Các bên cuối cùng đã đồng ý thành lập cái gọi là Cơ Chế Warsaw được dành ra 2 năm để phát triển một kế hoạch làm thế nào để đối phó với vấn đề này. Nhiều quốc gia nghèo hơn cảm thấy họ đã bị đánh lạc hướng khỏi những thứ mà họ xem là quan trọng đối với chính sự sống còn của họ, họ chỉ rõ các báo cáo từ những công ty bảo hiểm nói rằng những mất mát có liên quan đến những hiện tượng thời tiết đã tăng từ khoảng 50 tỷ đô-la một năm trong thập niên 1980 tới khoảng 200 tỷ đô-la hiện nay. Tại Bonn, các nước đang phát triển đã đề xuất rằng mất mát và thiệt hại nên là vấn đề trung tâm của một thỏa thuận toàn cầu mới, họ cũng muốn có một cơ sở giúp giải quyết vấn đề người dân phải di tản do thời tiết cực đoan. Theo các nhà quan sát, trái ngược với thái độ cứng rắn trước đây của mình, Hoa Kỳ đã tham gia thảo luận về những quan điểm này với một tinh thần xây dựng và tích cực. Julie-Anne Richards từ nhóm chiến dịch Climate Justice cho biết: “Tại cuộc họp này chúng tôi đã thấy những động thái tích cực mà tôi nghĩ sẽ mang lại cho chúng tôi hy vọng rằng mất mát và thiệt hại có thể được chấm dứt thành công và chúng tôi có thể đồng ý một thỏa thuận khí hậu thành công tại Paris”.
Siêu bão Haiyan đã phá hủy hoàn toàn một thành phố của Philippines
Phản ứng chào đón (Welcome response)
Người ta cho rằng đề xuất từ Hoa Kỳ đã thừa nhận rằng Cơ chế Warsaw nên được mở rộng và thực hiện thường xuyên. Họ cũng sẽ “đáp ứng với những mối quan tâm của các nước đang phát triển” (respond to the concerns of developing countries). Có khả năng là sự hỗ trợ cho các biện pháp khác đối với mất mát và hư hại gồm có các hệ thống cảnh báo sớm. Nhưng một quan chức hiểu biết về đề xuất này nhấn mạnh rằng Cơ chế Warsaw chắc chắn không phải là về trách nhiệm hoặc bồi thường. Dù vậy, đề xuất được làm rõ này đã được nhiều nhà quan sát chào đón. Harjeet Singh từ Quỹ Action Aid nói: “Đó là một bước tiến lớn” (It is a big step forward), ông cho rằng các quốc gia đang phát triển đã được cho biết rằng mất mát và thiệt hại giờ đây sẽ xuất hiện trong các kết quả đầu ra sẽ được thỏa thuận ở Paris, điều mà ông coi là một sự tiến bộ. Ông Singh giải thích: “Ít nhất mọi người đang cảm thấy và nhận ra con voi trong căn phòng, họ không giấu diếm nó dưới thảm nữa”. Một số nhà đàm phán đã thừa nhận sự thay đổi này nhưng vẫn còn miễn cưỡng khi phát biểu công khai chính thức, những người khác cho rằng người ta đang đề cập vấn đề này tại Bonn nhằm thử và đạt được tiến bộ đối với nó trước hội nghị Paris, nơi mà nhiều người tin rằng nó có thể trở thành một chướng ngại vật khổng lồ. Các nước đang phát triển muốn nhìn thấy nhiều tiền hơn nữa chi vào vấn đề này, họ đang tranh luận về việc thành lập một “cơ sở phối hợp di tản biến đổi khí hậu” (a climate change displacement coordination facility) nhằm giải quyết cho những người mất nhà cửa do thời tiết cực đoan.
Theo Julie-Anne Richards, tình hình hiện tại mà những người di cư ở Địa Trung Hải đang trải qua càng làm củng cố quyết tâm của các nước nghèo phải đảm bảo rằng một thỏa thuận về những người dân di tản do biến đổi khí hậu sẽ trở thành một phần của bất kỳ thỏa thuận mới nào. Cô trả lời với BBC News: “Ngay bây giờ nếu bạn là một quốc gia nằm ở vùng thấp (ở mức mặt biển) bạn nên nhìn vào người dân Địa Trung Hải và không nên quá tự tin rằng tương lai của bạn được đảm bảo trừ khi bạn có thể làm cho điều gì đó nằm chắc trong thỏa thuận Paris thừa nhận rằng những nước dễ bị tổn thương đang sắp phải đối mặt với những tác động tồi tệ nhất, chúng ta cần phải lên kế hoạch một cách có tổ chức tốt cho vấn đề đó-đó là những gì cơ sở di tản khí hậu sẽ làm”.