Theo Joanna Carpenter 04/02/2011 trên một bài báo đã được đăng tải trong tạp chí Science hôm nay, các nhà khoa học đã phát hiện ra một loài vector phụ mới đã trở thành loài truyền bệnh sốt rét chủ yếu sống ngoài nhà, tránh được các biện pháp phòng chống vector trong nhà.
Những năm qua, nhờ các biện pháp phòng chống vector hiệu quả cao được áp dụng rộng rãi như màn tẩm hoá chất và phun tồn lưu trong nhà, các chỉ số bệnh sốt rét đã giảm đáng kể tại nhiều nước châu Phi. Tuy nhiên, các nghiên cứu tại Bukina Faso cho biết rằng có khoảng gần 1/2 số lượng muỗi SR đã không vào nhà và do đó không chịu tác động của các biện pháp phòng chống vector trong nhà như phun tồn lưu trong nhà hay nằm màn nữa. Phát hiện này xảy ra khi một nhà nghiên cứu về SR bày tỏ lo ngại rằng việc sử dụng màn tẩm hoá chất rộng rãi và gia tăng đã khiển một số loại vector có tập tính trú đậu và đốt máu trong nhà chuyển sang tập tính đốt máu ngoài nhà.
Trong nghiên cứu tại Bukina Faso, các nhà nghiên cứu đã thu thập bọ gậy tại các ao hồ gần nhà và dùng biện pháp phân tích di truyền để xác định loại vector phụ mới phát sinh và có kiểu di truyền gần gũi với loài vector chính tại châu Phi là Anopheles gambiae s.s. Loài phụ này trước đây được thu thập cả trong và ngoài nhà. Nghiên cứu cũng phát hiện muỗi trưởng thành được nuôi tại labô của loài vector này rất nhạy với cơ chế gây nhiễm ký sinh trùng sốt rét. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu chưa biết liệu loài vector này đã đốt người chưa: “Chúng tôi cố gắng thu thập chúng ở ngoài nhà để xác định chúng đã đốt máu người hay chưa.” Nghiên cứu viên tại Đại học Minnesota Hoa Kỳ, Michelle Riehle, đồng tác giả cho SciDev. Net. biết.
Nghiên cứu này cũng đã bổ sung vào những nghi ngờ đang nổi cộm hiện nay đó là liệu các biện pháp phòng chống vector hiện nay có còn phù hợp nữa hay không. Cụ thể, Goegre Christophiles, chuyên gia về cơ chế nhiễm bệnh và miễn dịch học tại cơ quan nghiên cứu Imperial College tại London gần đây đã đăng tải hai bài viết mô tả loài vector SR chính A.gambia s.s trú ẩntrong nhà đã phát triển thành hai nhánh phụ. Ông cho hay: “Các loài vector sốt rét đang tiến hoá rất nhanh….có lẽ là do những áp lực từ phía con người. Chúng ta cũng đã biết điều này đã từng xảy ra đối với biện pháp phòng chống vector bằng hoá chất và hiện nay rất có thể sẽ xảy ra đối với biện pháp sử dụng màn tẩm. Chúng ta càng sử dụng nhiều màn tẩm tại châu Phi, chúng ta càng đẩy muỗi trú ẩn và đốt máu người ngoài nhà.”
Giáo sư côn trùng học Steve Lindsay tại khoa Y tế công cộng, Trường Y khoa Vệ sinh và Nhiệt đới London (Anh) cho biết: “Chúng ta đã có những biện pháp phòng chống vô cùng hiệu quả với A.gambiae s.s., nhưng tất cả những biện pháp chúng ta đã thực hiện là chống lại khi chúng vào nhà đốt máu. Cũng thừa nhận là chúng ta chưa có biện pháp phòng chống vector hiệu quả nào đối với vector trú đậu và đốt máu ngoài nhà. …Còn việc thực hiện các phiện chống muỗi đốt bằng kem xua đã là khó khăn rồi.” Còn Christophiles thì cho biêt thêm: “Dường như chúng ta chỉ dựa vào từng loài muỗi tại nơi sinh cảnh phù hợp của chúng rồi áp dụng các biện pháp phù hợp. Cho nên việc áp dụng màn tẩm chỉ có thể hiệu quả ở một nơi nào đó, còn ở những nơi khác thì không…. Tuy nhiên, các biện pháp nhằm ngăn chặn việc lan truyền (cụ thể là làm gián đoạn vòng đời của ký sinh trùng truyền từ muỗi sang người và ngược lại) có thể là một biện pháp tổng thể nhất nhằm ngăn chận sự lan truyền của bệnh sốt rét”
Các loại vaccine và thuốc SR nhằm ngăn chận sự lan truyền có thể được chỉ định sử dụng cho mọi người để nhằm đảm bảo những bệnh nhân do muỗi đốt sẽ không còn là cơ thể cảm thụ lan truyền bệnh sốt rét nữa.