Loại trừ bệnh sốt rét bằng... đường
Lợi dụng sở thích đường của muỗi, người ta có thể loại trừ loài côn trùng này và nhổ tận gốc căn bệnh sốt rét mà chúng mang trong mình, các nhà khoa học Israel tuyên bố hôm qua.
Yosef Schlein và Gunter Muller từ Đại học Hebrew ở Jerusalem cho biết họ đã tiêu diệt gần như toàn bộ quần thể muỗi khỏi một ốc đảo ở miền nam Israel bằng cách phun một dung dịch đường trộn lẫn với thuốc trừ sâu Spinosad lên các cây keo.
"Những con muỗi bị thu hút bởi cây keo gấp khoảng 30 lần so với các loài cây khác", Schlein giải thích tại sao họ lại chọn loại cây đặc biệt này.
Cây keo cũng phổ biến ở châu Phi, nơi mà sốt rét đã gia tăng do những thay đổi của môi trường, do sự kháng thuốc và khả năng kháng cự của muỗi trước các loại thuốc diệt côn trùng thông dụng.
Trong những vùng không có nhiều cây keo, người ta có thể phun dung dịch đường pha Spinosad lên các loại hoa khác, các nhà nghiên cứu cho biết. Theo họ, phương pháp này an toàn hơn việc dùng các loại thuốc diệt trùng hoá học và vi sinh hiện nay để đối phó với muỗi, đồng thời rẻ tiền và dễ dàng hơn.
Dùng vi khuẩn để chống muỗi gây bệnh sốt xuất huyết
Con người có thể loại trừ bệnh sốt xuất huyết nhờ một loại vi khuẩn có khả năng làm giảm một nửa vòng đời của muỗi mang mầm bệnh.
Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm cấp tính do siêu vi trùng Dengue gây nên. Mỗi năm thế giới có hàng chục nghìn người mắc bệnh sốt xuất huyết, phần lớn ở các nước nhiệt đới có khí hậu nóng ẩm.
Visus gây bệnh xâm nhập cơ thể người khi muỗi vằn mang virus Dengue hút máu chúng ta. Từ trước tới nay phun thuốc trừ sâu là cách phổ biến nhất để diệt muỗi. Nhưng biện pháp này làm nảy sinh một số vấn đề, trong đó có việc muỗi phát triển khả năng kháng thuốc sâu.
Các nhà khoa học tại Đại học Queensland (Australia) phát hiện một chủng vi khuẩn có tên Wolbachia có khả năng làm giảm một nửa tuổi thọ của vật chủ mang nó. Trong khi đó, muỗi vằn mang virus gây sốt xuất huyết lại không có khả năng chống lại vi khuẩn Wilbachia.
Sau khi xâm nhập vào cơ thể muỗi cái, vi khuẩn Wolbachia có thể tấn công cả muỗi con. Vòng đời của muỗi ngắn lại đồng nghĩa với việc chúng sẽ chết sớm hơn. Một điểm thú vị nữa là: Vi khuẩn tạo ra nhiều thay đổi tinh vi đối với muỗi vằn đực để chúng chỉ có thể tạo ra thế hệ sau với muỗi cái nhiễm khuẩn.
Đúng như mong đợi của nhóm nghiên cứu, tuổi thọ của những con muỗi trong phòng thí nghiệm giảm một nửa (chỉ còn vài tuần) sau khi chúng bị vi khuẩn Wolbachia tấn công. Kết quả này có ý nghĩa lớn, bởi sau khi muỗi mang virus Dengue đốt người hoặc động vật, virus Dengue cần có một khoảng thời gian ủ bệnh kéo dài từ 1 đến 3 tuần.
Theo các chuyên gia, chỉ những con muỗi "già" mới có thể gây nguy hiểm cho người, nhưng vi khuẩn Wolbachia sẽ khiến chúng chết sớm hơn, nhờ đó mà giảm khả năng gây bệnh. Theo các nhà nghiên cứu, sử dụng vi khuẩn Wolbachia là biện pháp rẻ tiền nhất trong nỗ lực diệt trừ sốt xuất huyết, đặc biệt là ở các đô thị - nơi mà các biện pháp khác không mang lại hiệu quả mong muốn.
Tiến sĩ Andrew Read và tiến sĩ Matthew Thomas, hai chuyên gia về bệnh truyền nhiễm của Đại học Pennsylvania (Mỹ) cho rằng phát hiện của các nhà khoa học Australia rất đáng chú ý, nhưng họ cần phải vượt qua một số trở ngại. “Chưa ai có thể khẳng định vi khuẩn Wolbachia có thể tấn công tất cả muỗi mang mầm bệnh sốt xuất huyết. Ngoài ra, virus Dengue có thể đối phó bằng cách rút ngắn giai đoạn ủ bệnh”, hai nhà khoa học Mỹ phát biểu.
 |
Muỗi Culex là loài muỗi lây truyền những căn bệnh như viêm não Nhật Bản,
phù voi và virus Tây sông Nile. |
Bẫy muỗi không mùi
Nhóm nghiên cứu của Đại học California do nhà hóa học sinh thái Walter Leal đứng đầu vừa phát hiện một loại hóa chất dễ kiếm, rẻ tiền, có khả năng thu hút muỗi cái.
Leal cho biết những chiếc bẫy muỗi cái hiện nay có khả năng dụ những con muỗi cái mang trứng đã hút no máu và đang chuẩn bị đẻ nhưng loại bẫy này lại thường sử dụng một hỗn hợp các chất hóa học pha vào nước có mùi rất kinh khủng gây khó chịu cho người đặt bẫy và những người sống xung quanh.
Các nhà nghiên cứu trong nhóm Leal đã tiến hành một cuộc nghiên cứu thực địa tại Recife, Brazil, nơi có số lượng loài muỗi Culex rất lớn sinh sống. Theo lời Leal, kết quả của cuộc nghiên cứu cho thấy một hỗn hợp các hợp chất trymethylamine và nonanal "có tác dụng tương đương với loại chất nhử pha chế hiện nay, nhưng có ưu điểm là không gây ra mùi khó chịu".
Có hai loại bẫy muỗi thường được sử dụng: loại bẫy carbon dioxide phổ biến và loại bẫy muỗi cái mang trứng. Leal nói "loại bẫy muỗi cái quan trọng hơn vì loại bẫy này bắt những con muỗi đã hút no máu và do đó có tỷ lệ mang mầm bệnh cao".
Leal còn cho biết thêm rằng một ưu thế nữa của loại bẫy muỗi cái là khi bắt được một con muỗi cái, chúng ta đã loại trừ được hàng trăm con muỗi khác trong tương lai. "Mỗi con muỗi cái có khả năng đẻ được 200 trứng, và có thể để đến 5 lần. Như vậy mỗi lần ta bắt được 1 con muỗi cái, ta đã tiêu diệt được đến 500 con muỗi cái".
Leal nói rằng các hợp chất sử dụng trong cuộc nghiên cứu "rất đơn giản và rẻ tiền", và sẽ mang lại lợi ích lớn "không chỉ cho chúng ta, mà cả những quốc gia thuộc thế giới thứ ba đang gặp vấn đề với muỗi Culex".
 |
Những căn bệnh do muỗi truyền như sốt rét, sốt dengue
và sốt vàng da vẫn gây ra tỷ lệ tử vong đáng kể ở người
và vật nuôi tại nhiều nơi trên thế giới. (Ảnh: iStockphoto) |
Chất đuổi muỗi mới
Các nhà nghiên cứu Mỹ đã xác định được một số chất đuổi côn trùng mới đầy tiềm năng hiệu quả gấp 3 lần hóa chất đuổi muỗi DEET – thành phần linh hoạt trong hầu hết các chất đuổi côn trùng và ve.
Trong khi sắp có một chất đuổi muỗi được sản xuất trên thị trường thì các cuộc thử nghiệm trong phòng thí nghiệm đã tạo ra những kết quả “đầy kinh ngạc” với một số chất hóa học đuổi côn trùng có hiệu quả lâu trong vòng 73 ngày và nhiều chất được 40 đến 50 ngày.
Cuộc nghiên cứu được công bố trong ấn bản mới nhất của Biên bản Viện Hàn Lâm Khoa học Mỹ cho biết rằng điều này so với số lần trung bình của chất đuổi muỗi DEET là 17.5 ngày
Bài báo nghiên cứu cho biết chất đuổi muỗi DEET cho phép bảo vệ trên diện rộng với nhiều loại côn trùng, nhưng muỗi vẫn tiếp tục truyền bệnh như bệnh sốt rét và sốt dengue.
Tiến sĩ Ulrich Bernier – nhà hóa học làm việc cho Đơn vị nghiên cứu Ruồi và Muỗi thuộc Bộ nông nghiệp Mỹ (USDA) và tham gia cuộc nghiên cứu này – cho biết “Sẽ rất tốt khi có các chất đuổi muỗi hiệu quả hơn để chống lại một số lượng các loài côn trùng lớn hơn”.
Quay trở lại những năm 40, các nhà khoa học của USDA đã tốn mất một thập niên để sàng lọc 40.000 hợp chất hóa học trong cuộc nghiên cứu tìm ra một chất đuổi côn trùng hữu hiệu hơn. Cuối cùng họ đã tìm ra hóa chất DEET.
Tiềm năng
Lần này đội ngũ nghiên cứu đã có thể sàng lọc ra hàng ngàn hợp chất tiềm năng trong thời gian nhiều tháng bằng cách sử dụng chương trình máy tính khám phá thuốc, chương trình này sử dụng những thông tin về các cấu trúc hóa học và các thụ quan của côn trùng để tiên đoán tính hữu hiệu của chất đuổi muỗi
Họ tập trung cuộc tìm kiếm trên các hợp chất được biết đến như chất N-acylpiperidines (có liên quan đến thành phần linh hoạt trong hạt tiêu)
Chương trình máy tính này cho phép các nhà khoa học thu hẹp một vùng gồm 2.000 hợp chất xuống chỉ còn 34, sau đó họ kiểm nghiệm các hợp chất này với các đối tượng tình nguyện trong phòng thí nghiệm.
Những người tình nguyện đã đeo các miếng băng vào cánh tay thấm đầy các liều lượng mỗi hợp chất theo tiêu chuẩn và cho tay vào lồng chứa muỗi.
 |
Người tình nguyện trong cuộc thử nghiệm nghiên cứu tính
hiệu quả của một trong những chất đuổi muỗi mới.
(Ảnh: Gary Clark) |
Các nhà nghiên cứu đã đo đạc tính bền bỉ của các hợp chất – thời gian cho tới khi chất đuổi muỗi phai hết và điều này được đánh dấu bằng việc bắt đầu bị muỗi cắn.
Cuộc nghiên cứu mà một phần được Bộ Quốc Phòng Mỹ hỗ trợ đã xác định được 23 hợp chất “tương đương hoặc hiệu quả hơn hóa chất DEET về khoảng thời gian bảo vệ”.
Bài báo nghiên cứu cho biết “Thật đáng ngạc nhiên, số lượng những chất này bảo vệ được nhiều hơn gấp 3 lần hóa chất DEET”.
Các nhà nghiên cứu dự định tiếp tục kiểm nghiệm trên 7 trong số các hợp chất nhiều hứa hẹn nhất với mục đích xác định được thế hệ hóa chất DEET kế tiếp và sẽ tiếp tục quan sát xem việc chúng chống lại một loạt các loài côn trùng hiệu quả như thế nào.
Màn chống muỗi mới
 |
Các nhà nghiên cứu kiểm tra
loại màn mới. |
Công ty BASF của Đức vừa sản xuất một loại màn mới có tác dụng ngăn ngừa muỗi. Hiện loại màn này đang được thử nghiệm với số lượng lớn ở Ấn Độ và Tanzania.
Theo các nhà nghiên cứu của công ty, loại màn thông dụng hiện nay có thể ngăn chặn muỗi nhưng không thể bảo vệ người dùng nếu muỗi cắn xuyên qua lớp màn. Việc tẩm thuốc chống muỗi lên lớp màn có thể loại trừ muỗi nhưng thường hóa chất sẽ trôi đi khi người dùng giặt màn
Để khắc phục nhược điểm này, BASF đã sản xuất một loại lưới polymer với sợi đan chéo có thể giữ lại thuốc trừ muỗi pyrethroid trong sợi sau nhiều lần giặt. Dù được giặt 25 lần, lượng hóa chất trong sợi vẫn đủ lan ra bề mặt “hạ gục” bất cứ con muỗi nào đậu lên
Công ty sản xuất cho biết lượng chất diệt muỗi được sử dụng trong loại màn này không độc hại đối với con người, những đứa bé có thể ngậm nó suốt đêm mà vẫn an toàn.