Loài hoa đẹp chữa được bệnh sốt rét; Đột phá mới trong điều trị sốt rét; Tiêu diệt sốt rét: Châu Phi đã bị... kê sai thuốc; Thuốc trị sốt rét giả tràn ngập Đông Nam Á; Không cách nào ngăn chặn!; Cảnh báo về thuốc chống sốt rét giả; “Gót Achilles” của ký sinh trùng sốt rét; Đột phá trong đối phó bệnh sốt rét
1. Những tiến bộ trong chẩn đoán và điều trị sốt rét
Loài hoa đẹp chữa được bệnh sốt rét
Suốt 2.000 năm qua, các chuyên gia đông y Trung Quốc vẫn chữa bệnh sốt rét bằng chiết xuất rễ từ một loại hoa tú cầu mọc ở Tây Tạng và Nepal. Những nghiên cứu gần đây cho thấy halofuninone, một hợp chất có trong chiết xuất này có thể dùng để chữa nhiều loại rối loạn tự miễn dịch khác. Các nhà khoa học ở Trường Y Harvard vừa phát hiện ra những bí mật phân tử đằng sau sức mạnh của chiết xuất thảo dược này.
Nghiên cứu của các nhà khoa học cho thấy halofuninone (HF) tạo ra một lối phản ứng căng thẳng, ngăn chặn sự phát triển của một lớp tế bào miễn dịch có hại, gọi là các tế bào Th17 – liên quan tới nhiều rối loạn tự miễn dịch.
Những nghiên cứu trước đây cho thấy chất HF làm giảm sẹo, bệnh cứng da, đa xơ cứng, thậm chí cả sự tiến triển của bệnh ung thư. HF bảo vệ cơ thể chống lại các tế bào miễn dịch Th17 có hại mà không ảnh hưởng đến các tế bào miễn dịch có lợi.
Các tế bào Th17 liên quan đến nhiều bệnh tự miễn dịch như bệnh viêm ruột, viêm khớp dạng thấp, bệnh đa xơ cứng và bệnh vẩy nến
Đột phá mới trong điều trị sốt rét
Các nhà nghiên cứu Canada đã tìm ra cách sản xuất công nghiệp chất artemisinin, thành phần chính của các loại thuốc chữa sốt rét hiệu quả nhất hiện nay.
Artemisinin là một loại hóa chất được chiết xuất từ cây ngải tây, được trồng tại một số nơi ở châu Á và châu Phi. Tuy nhiên, việc trồng và thu hoạch loại cây này, rồi chiết xuất artemisinin mất rất nhiều thời gian và công lao động. Hơn nữa, việc cung cấp loại hợp chất thiên nhiên này cũng phụ thuộc vào thời tiết và điều kiện gieo trồng. Ông Patrick Covello, tác giả của nghiên cứu trên cho biết, họ đã xác định bốn loại gen sản xuất ra loại protein dẫn tới chất artemisinin.
Trong khi đó, các nhà nghiên cứu thuộc trường Đại học California (Mỹ) đã phát hiện ra "tiền thân" của artemisinin bằng cách đưa hóa chất này vào men. Sau khi hai loại gen do các nhà nghiên cứu Canada tìm ra được đưa vào hỗn hợp men trên, họ đã sản xuất được chất artemisinin bán nhân tạo. Phát hiện mới này có thể giúp cung cấp cho các nước đang phát triển những loại thuốc chống sốt rét với mức giá thấp và nguồn cung cấp ổn định do tiến trình lên men này ngắn và đáng tin cậy hơn việc trồng cây ngải tây.
Công ty dược phẩm Sanofi-aventis tuyên bố đang chuẩn bị sản xuất loại thuốc chống sốt rét, sử dụng loại gen đã được phát hiện tại Saskatoon, với quy mô thương mại từ năm 2012. Chính phủ Canada đã chi 869 nghìn đô la Canada cho nghiên cứu trên theo cam kết cải thiện sức khỏe cho phụ nữ và trẻ em tại các nước đang phát triển. Kết quả nghiên cứu được xem là bước đột phá trong việc điều trị bệnh sốt rét, cũng như trong cuộc chiến chống lại bệnh dịch này trên toàn cầu
Thuốc trị sốt rét giả tràn ngập Đông Nam Á
Thuốc trị sốt rét giả và kém chất lượng đang dẫn tới tình trạng bệnh kháng thuốc ở một số nước Đông Nam Á. Tình hình sẽ trở nên nghiêm trọng hơn nếu các nước trong khu vực không kịp có biện pháp kiểm soát hiệu quả.
Tháng 11-2011, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã lên tiếng báo động về tình trạng bệnh sốt rét kháng thuốc lan rộng ở biên giới Campuchia - Thái Lan với ca đầu tiên được phát hiện vào năm 2009. Hiện tượng này đang có nguy cơ lan đến Myanmar. “Hiện tượng kháng thuốc đối với hầu hết thuốc chữa trị sốt rét mạnh nhất đang tăng nhanh ở các nước Đông Nam Á” - bà Regina Rabinovich, giám đốc bộ phận bệnh truyền nhiễm Quỹ Bill and Melinda Gates, nhận định.
Nghiên cứu của nhà khoa học Roger Bate thuộc Viện Kinh doanh Mỹ cho biết khoảng 50% thuốc trị sốt rét ở Đông Nam Á không đạt chất lượng do chứa rất ít hoạt chất trị sốt rét artemisinin. “Các loại thuốc giả góp phần trực tiếp vào hiện tượng kháng thuốc” - ông Bate nhấn mạnh.
Không cách nào ngăn chặn!
Các chuyên gia khẳng định thuốc trị sốt rét giả và kém chất lượng đang trở thành một vấn đề nhức nhối. Theo WHO, mỗi năm bệnh sốt rét cướp đi sinh mạng của 860.000 người trên thế giới, nhất là ở Đông Nam Á. Trong khi đó, bất chấp các cảnh báo của giới khoa học, các chính phủ khu vực này lại chưa có biện pháp hiệu quả để ngăn chặn dòng thuốc trị sốt rét kém chất lượng khổng lồ xâm nhập qua biên giới và lưu hành tràn lan trên thị trường khu vực.
Điều nguy hiểm là các loại thuốc này được sử dụng phổ biến và hợp pháp. Từ năm 2006, lực lượng cảnh sát xuyên quốc gia đã bắt giữ 1.513 trường hợp buôn bán thuốc giả ở 99 quốc gia. Có 68% thuốc trị sốt rét ở các nước Lào, Việt Nam, Campuchia được phát hiện là dỏm và kém chất lượng. Đến nay, nhiều nhà thuốc ở các nước Đông Nam Á vẫn đang bán thuốc trị sốt rét giả.
Đầu tháng 12-2011, Viện Dân chủ và kinh tế Malaysia (IDEAS) đã kêu gọi châu Á cần hành động nhanh để kết thúc vấn nạn dược phẩm giả đang hoành hành tại khu vực Đông Nam Á. Tiến sĩ Helmy Haja Mydin thuộc IDEAS trụ sở ở London cho rằng đây không chỉ là vấn đề sống còn của một quốc gia, một khu vực mà còn là của toàn thế giới. Nghiên cứu do tiến sĩ Helmy và mạng chính sách quốc tế ở London thực hiện cho rằng lượng thuốc giả được sản xuất và tiêu thụ những năm gần đây là mối đe dọa lớn nhất đối với cộng đồng quốc tế.
Báo Scientistlive dẫn lời giới chuyên gia nhận định thuốc trị sốt rét giả đang gây nguy hiểm cho hàng trăm ngàn người ở Đông Nam Á. Điều tra của Tổ chức Cảnh sát chống tội phạm quốc tế (Interpol) khẳng định vấn nạn thuốc trị sốt rét giả đã xuất hiện và hoành hành ở Đông Nam Á từ năm 1998. Thế nhưng hơn 20 năm qua, vấn nạn này không giảm mà đang có chiều hướng gia tăng. Theo Interpol, hơn 50% thuốc trị sốt rét đang được lưu hành ở Việt Nam, Campuchia, Lào và Myanmar, khu vực biên giới Lào - Myanmar đều là thuốc giả. Các loại thuốc này đều không chứa hoạt chất trị sốt rét, thậm chí còn chứa độc tố bị cấm trong ngành dược phẩm, hay chứa chất sản xuất thuốc lắc.
Thống kê của WHO cho biết thuốc giả hiện chiếm 10% thị trường dược phẩm thế giới và tăng 25% ở các nước kém phát triển. Doanh thu từ việc bán thuốc giả năm 2010 là 75 tỉ USD, tăng hơn 90% kể từ năm 2005. Song theo tiến sĩ Helmy, đây chỉ là phần nổi của tảng băng chìm, bởi còn nhiều đường dây ngầm sản xuất kinh doanh loại thuốc này ở các nước Đông Nam Á vẫn chưa bị phát hiện.
Các nhà điều tra cho biết phần lớn thuốc trị sốt rét dỏm ở khu vực Đông Nam Á có xuất xứ từ Trung Quốc. Năm 2006, cảnh sát đã bắt giữ một nghi can sản xuất và tiêu thụ thuốc trị sốt rét dỏm ở Vân Nam. Nghi can này đang vận chuyển 2.880.000 viên thuốc trị sốt rét dỏm, đủ để điều trị cho 250.000 người. “Đây chỉ là một phần nhỏ trong thế giới ngầm buôn bán thuốc trị sốt rét giả ở châu Á” - tiến sĩ Paul Newton thuộc Chương trình nghiên cứu thuốc nhiệt đới châu Á của Đại học Oxford nhận định.
Cảnh báo về thuốc chống sốt rét giả
Thuốc chống sốt rét giả và chất lượng kém đang đe dọa những nỗ lực kiểm soát bệnh dịch này ở châu Phi và có thể khiến hàng triệu người gặp nguy hiểm. Thuốc giả có thể gây hại cho bệnh nhân và tăng cường khả năng kháng thuốc của các ký sinh trùng sốt rét, theo nghiên cứu được tổ chức Wellcome Trust tài trợ. Các tác giả đã công bố công trình nghiên cứu này trên tạp chí Malaria Journal.
Các nhà nghiên cứu đã kiểm tra các loại thuốc chống sốt rét giả và không đủ chuẩn được phát hiện bày bán ở 11 quốc gia châu Phi từ năm 2002-2010.Từ đó, nhóm nghiên cứu phát hiện một số thành phần của thuốc có thể gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng, đặc biệt khi trộn chúng với các loại thuốc khác mà bệnh nhân có thể sử dụng. Ký sinh trùng sốt rét có thể kháng thuốc sau một thời gian sử dụng và điều này từng xảy ra với các loại thuốc như chloroquine và mefloquine.
Các nhà khoa học tham gia công trình nghiên cứu này cảnh báo thuốc giả có thể gây ra những tác động tương tự với thuốc artemisinin, một trong những loại thuốc chống sốt rét hiệu quả nhất đang được sử dụng. Các nhà khoa học cho biết một hàm lượng nhỏ các dẫn xuất của artemisinin đang được cho vào vài sản phẩm thuốc giả nhằm bảo đảm chúng có thể vượt qua các cuộc kiểm tra chất lượng của cơ quan chức năng. Tuy nhiên, với hàm lượng như hiện nay, các loại thuốc giả khó lòng vô hiệu hóa các ký sinh trùng sốt rét, thay vào đó có thể giúp chúng tăng cường kháng thuốc artemisinin, theo cảnh báo của các nhà khoa học.
“Gót Achilles” của ký sinh trùng sốt rét
AFP đưa tin Viện Wellcome Trust Sanger ở Cambridge đã công bố khám phá có thể giúp đặt dấu chấm hết cho căn bệnh sốt rét trên toàn cầu. Chuyên gia của Viện Sanger đã phát hiện được thành phần chủ chốt trong tế bào hồng cầu đóng vai trò quan trọng để ký sinh trùng sốt rét có thể hoàn tất vòng đời bên trong cơ thể người bệnh. Trên thực tế, giới chuyên gia cuối cùng cũng đã xác định được “gót Achilles” của ký sinh trùng chết người này. Điều đó đồng nghĩa với khả năng tạo ra được vắc xin chặn đường phát triển của chúng, và các nhà nghiên cứu cho rằng có thể giúp ngăn chặn được căn bệnh bùng phát cũng như chống lây nhiễm. Sốt rét là một trong những “sát thủ” sơ sinh khét tiếng nhất thế giới.
Gần 1 triệu người thiệt mạng mỗi năm vì căn bệnh này tại vùng hạ Sahara, trong đó hầu hết là trẻ em. Tuy nhiên, vòng đời của ký sinh trùng vô cùng phức tạp khiến giới khoa học gặp khó khăn trong việc chế tạo được vắc xin hoạt động hiệu quả. Với phát hiện của Viện Sanger, bí mật này đã bị phá vỡ, cho phép các chuyên gia có thể bắt tay vào việc nghiên cứu và sản xuất vắc xin thế hệ mới.
Đột phá trong đối phó bệnh sốt rét
Các chuyên gia đã khám phá cách ký sinh trùng sốt rét có thể tồn tại trong một loại bạch cầu trong lá lách, một bước đột phá có thể dẫn đến những loại thuốc và vắc xin phòng chống sốt rét mới. Thông thường, người ta tin sự phát triển của ký sinh trùng bị giới hạn ở các tế bào gan và hồng cầu.
Bà Michelle Wykes, tác giả nghiên cứu thuộc Viện Nghiên cứu y khoa Queensland (Úc) cho biết, những phát hiện này mở ra một cách tiếp cận hoàn toàn mới để phát triển các loại thuốc và vắc xin. “Nghiên cứu của chúng tôi đã phát hiện ra cách bạch cầu ra lệnh tế bào tua hoạt động sai và che chắn cho các ký sinh trùng sốt rét khỏi sự tấn công hệ miễn dịch của cơ thể. Tế bào tua thường hoạt động giống tướng quân đội, ra lệnh cho các tế bào miễn dịch của cơ thể chống lại sự viêm nhiễm”, bà Wykes nói. “Hệ thống này thường hoạt động rất tuyệt vời. Tuy nhiên, vấn đề với bệnh sốt rét là nó đã tìm ra cách để ngăn chặn các tế bào tua thực hiện công việc của mình, nghĩa là căn bệnh khống chế phản ứng miễn dịch của chúng ta. Vì thế, người ta bị bệnh”, bà Wykes giải thích.
Tiêu diệt sốt rét: Châu Phi đã bị... kê sai thuốc
Nhiều bác sĩ buộc tội các quan chức về sức khỏe của phương Tây bắt ép họ phải sử dụng các loại thuốc chữa bệnh sốt rét rẻ tiền và kém hiệu quả thay vì các phương cách hiệu quả khác.
Đã mấy ngày nay, cơn sốt 40oC của Irene không thuyên giảm chút nào. Nằm co ro dưới tấm chăn màu xanh của bệnh viện quận Mbagathi tại Nairobi, cô bé đang lây lất và gần như mất hết ý thức, chỉ còn có thể thều thào gọi “Mama” (Mẹ ơi!). “Không được rồi, gặp sốt rét kháng thuốc nữa rồi!” - y tá Abigael Owila kêu lên.
Hai loại thuốc trị sốt rét khác nhau đã không làm hạ được cơn sốt. Bệnh viện nơi cô bé điều trị cuối cùng đã phải cho Irene dùng thuốc ký ninh, tiêm vào cơ thể qua tĩnh mạch - một cách chữa trị làm người bệnh phải đau đớn và kéo dài hàng tuần lễ mà không phải lúc nào cũng thực hiện được. “Hy vọng lần này thuốc sẽ có tác dụng”, người y tá nói. Những cảnh như vậy ở đây đã trở nên quá bình thường. Tại châu Phi, trung bình 30 giây có một trẻ em chết vì bệnh sốt rét. Quá tệ khi để một cô bé Irene chỉ mới tám tuổi phải chịu đựng sự đau đớn như vậy, trong khi chỉ cần có mấy viên thuốc có nguồn gốc từ một loại thảo dược lâu đời của Trung Hoa là có thể chữa khỏi 95% nạn nhân của căn bệnh sốt rét trong vòng ba ngày.
Các bệnh nhân luôn bắt đầu cảm thấy tốt hơn trong vòng vài giờ sau khi sử dụng loại thảo dược này. Phương thức chữa bệnh hiện đại dựa trên loại thảo dược đó cũng đã được phổ biến rộng rãi trong hai thập niên qua. Tuy nhiên, các quan chức của Liên Hiệp Quốc (LHQ) chỉ mới bắt đầu công nhận nhu cầu cấp thiết của châu Phi trong việc phải làm theo cách chữa trị này trong cuộc chiến chống lại cơn dịch sốt rét đang tái phát dữ dội tại đây.Cuối tháng qua, Kenya đã chấp thuận và cho sử dụng rộng rãi loại thuốc này nhưng cũng phải mất thêm nhiều tháng nữa thì các bệnh viện công mới có thuốc để cho bệnh nhân dùng. Các nhà hoạt động xã hội gọi sự chậm trễ này là một vụ bê bối – vụ bê bối kê sai thuốc ở quy mô toàn cầu. Các chuyên gia về các hoạt động trợ giúp của văn phòng đặt tại Washington, những người có tác động và ảnh hưởng rất lớn đến nhiều tổ chức như Tổ chức Y tế thế giới (WHO) là những người đáng trách nhất, viện cớ do họ cần phải rất cẩn trọng trước khi đưa vào sử dụng bất kỳ loại thuốc mới nào. Không biết sự cẩn trọng quá mức đó đúng hay sai nhưng vì sự trì hoãn đó mà châu Phi giờ đây đang phải đối mặt thêm với một tình trạng hết nguy cấp về sức khoẻ.
WHO và các tổ chức khác đã và đang theo đuổi một chính sách chữa trị bệnh sốt rét kết hợp với công tác ngăn ngừa bệnh từ năm 1998 - khi chiến dịch "Đẩy lùi Sốt rét" bắt đầu tuyên truyền và khuyến khích việc sử dụng các loại mùng có tẩm thuốc diệt muỗi. Bên cạnh đó, các nhà khoa học cũng tìm kiếm các loại thuốc mới để thay thế cho chloquinine và sulfadoxine-pyrimethamine (gọi tắt là SP – trước đây còn có tên Fansidar) – các loại thuốc mà ký sinh trùng sốt rét ngày càng kháng thuốc. Sáu năm đã trôi qua, giờ đây mọi người đều thấy rõ các mục tiêu đó đã thất bại hoàn toàn, những người chỉ trích nói.
Vào năm 2002, tỷ lệ người chết vì bệnh sốt rét tăng khoảng 10% và tiếp tục leo thang, tăng đều 3% mỗi năm. Hiện nay, bệnh sốt rét giết chết hơn một triệu người trên thế giới mỗi năm - với 90% trong số này là người ở châu Phi. Chiến dịch ngăn ngừa bệnh cũng đã thất bại vì: Chỉ có 2% trẻ em tại châu Phi được ngủ trong loại mùng đã qua xử lý để có thể giết muỗi, một phần do chính phủ của 27 quốc gia Phi châu vẫn đánh thuế và thu thuế tiêu dùng loại mùng này, WHO cho biết.
Sáng kiến "Đẩy lùi Sốt rét" đã bỏ qua sự thành công trong việc chống lại căn bệnh sốt rét tại châu Á bằng một cách chữa bệnh truyền thống của Trung Hoa - một loại cao từ lá của cây ngải ngọt có tên là qinghao. Vào những năm 1970, các nhà hóa học Trung Hoa đã chiết xuất thành công thành phần hoạt tính của loại cây này và đặt tên là artemisinin – tinh chất cây ngải. Dược thảo này đã cho thấy một hiệu quả rất ấn tượng. GS Li Guoqiao, thuộc Khoa Dược cổ truyền Trung Hoa tại ĐH Quảng Châu, người tham gia giúp đỡ trong việc chữa trị căn bệnh này tại Việt Nam trong những năm 1990 và hầu như đã loại bỏ được nó ra khỏi Việt Nam, nói: “Đây là một loại thuốc chữa bệnh sốt rét tốt nhất trên thế giới”.
Khi dịch sốt rét bùng phát dữ dội tại KwaZulu-Natal, một tỉnh ẩm thấp của Nam Phi, vào năm 1999, chính phủ Nam Phi đã dùng ngân sách của mình phá vỡ, không tuân theo các chỉ đạo của WHO. Các nhân viên y tế phun thuốc DDT lên tường phía trong nhà của người dân, còn các phòng khám chữa trị cho những nạn nhân sốt rét bằng các hỗn hợp chứa artemisinin. Trong vòng 15 tháng, tỷ lệ người nhiễm bệnh giảm đi 75%; hiện con số người bệnh tại đây chỉ còn vài trăm trường hợp mỗi năm. Tuy nhiên, ông Richard Tren, người đứng đầu vận động cho Tổ chức Đấu tranh Chống Sốt rét châu Phi, văn phòng đặt tại Johannesburg, cho biết: “Các nhà hảo tâm đưa ra quyết định: Cuộc chiến chống bệnh sốt rét cần phải có một ngân quỹ rõ ràng. Thế nhưng con số này lại không thể xác định được, vì vậy họ từ chối chi tiền”.
Mặc dù các nghiên cứu tại châu Âu và Mỹ đều xác nhận hiệu quả của thuốc artemisinin, WHO và các tổ chức khác vẫn tiếp tục đẩy mạnh theo hướng phòng, chống và sử dụng các loại thuốc rẻ tiền như trước. Mãi đến năm 2001, WHO mới chấp thuận thuốc artemisinin. Mới đây, khoảng năm 2002, các quan chức của Mỹ lại ra sức ngăn cản việc sử dụng của nó, theo ông Amir Attaran của Viện Nghiên cứu Hoàng gia, thuộc Viện Quan hệ Quốc tế tại London. “Nếu các nhà hảo tâm nói rằng họ thực sự không khoái thuốc này thì rõ ràng họ sẽ không thèm quan tâm đến loại thuốc đó” – ông Attaran nói.
Chỉ có hai quốc gia tại châu Phi là Burundi và Zambia đã bắt đầu sử dụng artemisinin như biện pháp hàng đầu để chống lại bệnh sốt rét. GS Jean-Hervé Bradol, chủ tịch của tổ chức "Thầy thuốc Không Biên giới" nói: “Chúng tôi đã bắt đầu thảo luận cho một sự thay đổi để đưa artemisinin vào cách đây nhiều năm”, nhưng các quan chức của Mỹ thuyết phục WHO “không tham gia bất kỳ một xúc tiến hay khuyến khích nào cho thuốc artemisinin”.
Vấn đề trở nên nóng lên vào đầu năm nay, khi hàng chục chuyên gia về bệnh sốt rét gởi thư đến tạp chí y khoa nổi tiếng The Lancet của Anh để buộc tội WHO và các tổ chức tài trợ khác về việc trái khoáy này. “Họ không thể cho phép để xảy ra tình trạng cứ sử dụng một loại thuốc đã bị kháng tới 30 hoặc 50 hay thậm chí 80% mãi được!” - ông Attaran, tác giả của bài báo, cho biết.
Các nhà tài trợ lớn đã quay trở lại cuộc chiến. “Những vụ việc kiểu này luôn làm mất rất nhiều thời gian”, ông Allan Schapira, điều phối viên Dự án "Đẩy lùi Sốt rét" của WHO nói. Ông và những người khác nói rằng thật là mất thời gian để cam đoan lại với các bộ trưởng về sức khỏe của châu Phi là phải sẵn sàng một ngân quỹ dài hơi cho việc chữa trị bệnh sốt rét bằng loại thuốc artemisinin đắt tiền.
Ông Dennis Carroll, cố vấn cấp cao về các bệnh lây nhiễm của Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ cho biết: “Trẻ em là trở ngại lớn nhất” vì các cuộc nghiên cứu trên quy mô lớn về tính an toàn của loại thuốc này trên các nạn nhân nhỏ tuổi nhất vẫn chưa được hoàn tất. “Chúng tôi hết sức ủng hộ loại thuốc mới này”, Irene Koek, người đứng đầu Cơ quan Các bệnh Lây nhiễm của USAID nói. Từ khi công chúng lên tiếng, mọi thứ được tiến hành nhanh chóng hơn. Tháng trước, trong Ngày Thế giới Chống bệnh Sốt rét, WHO công bố một tiến trình đã được sửa đổi. “Đã có cách điều trị tốt hơn và nó phải được chuyển khẩn cấp đến cho những ai đang trông chờ.” - ông Lee Jong-wook, tổng giám đốc của WHO nói. Không còn phải nghi ngờ việc đa số các chính phủ tại châu Phi sẽ nhanh chóng chuyển sang chiến lược chữa trị tốn kém hơn nhiều này. Tổ chức Phòng chống AIDS, bệnh lao và sốt rét toàn cầu đã giúp đỡ sáu nước để giới thiệu việc chữa trị bằng artemisinin và chín nước khác cũng bắt đầu tiến hành chữa trị bằng artemisinin vào cuối năm ngoái. Các quốc gia châu Phi còn lại được trông đợi là sẽ tiếp bước các quốc gia kia thực hiện việc điều trị bằng artemisinin trong vòng hai năm tiếp theo.
Hiện nay, điều quan trọng nhất là công việc hậu cần: Tiền ở đâu ra, và tất cả số cây ngải ngọt cần dùng phải có lấy từ đâu? Tổng hợp để tạo ra artemisinin thì không thực tế, mà trồng nó lại là một công việc mất nhiều thời gian. Nhu cầu về thuốc dựa trên các thành phần của artemisinin sẽ phải tăng từ khoảng 20 triệu liều dùng cho người lớn trong năm nay lên đến khoảng 130 triệu cho đến 220 triệu vào năm tới - WHO ước tính. Vì vậy, chi phí sẽ phải tăng thêm một tỷ USD mỗi năm, vượt quá ngân sách toàn cầu hiện nay. Còn nơi trồng, chủ yếu là tại các vùng cao nguyên của Trung Quốc, phải bắt đầu gieo trồng thêm ngay để tránh việc cung cấp bị thiếu hụt. Các viên chức của WHO cũng lo lắng về những người... làm hàng giả và việc kiểm soát chất lượng thuốc. “Đó là điều rất quan trọng nếu Trung Quốc xem đây là sự đóng góp thật sự to lớn cho sức khỏe của cả thế giới.” - ông Schapira nói. Và như vậy, các thay đổi vẫn chưa đủ nhanh để có thể giúp trẻ em châu Phi thoát khỏi nỗi đau đớn khổ sở hiện có!
2. Những thông điệp liên quan đến bùng phát sốt rét trên toàn cầu
Nam Phi: Khí hậu ấm lên tái bùng phát dịch sốt rét
Theo một nghiên cứu của Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF), được công bố ngày 26/11, tình trạng ấm lên của khí hậu có thể sẽ làm tăng nguy cơ tái bùng phát dịch sốt rét ở Nam Phi và đặc biệt nó có thể tác động tới thế hệ trẻ. Nghiên cứu này được thực hiện xuất phát từ giả thuyết cho rằng nhiệt độ trung bình ở Nam Phi là từ 1,1 đến 2,40C từ nay đến năm 2060 (1,6 đến 4,3 độ C từ nay đến năm 2090) với mức độ ảnh hưởng có thể thay đổi tùy theo từng khu vực). Nghiên cứu cho thấy, tại ba tỉnh ở miền Bắc Nam Phi là Limpopo, Mpumalanga và Gauteng, sự gia tăng nguy cơ tái bùng phát trở lại của dịch sốt rét có thể là do sự gia tăng nhiệt độ và số ngày nóng trong năm kết hợp với cường độ mạnh của những cơn mưa và sự yếu kém của các cơ sở hạ tầng về vệ sinh. Nói một cách chung chung hơn, sự ấm lên của khí hậu có nguy cơ khiến cho trẻ em dễ bị tổn thương hơn bởi những căn bệnh như tả hoặc lị, làm trầm trọng các bệnh về đường hô hấp, tình trạng thiếu lương thực, nguy cơ bị lũ lụt và hư hại của các trường học và hệ thống giao thông do mưa to.
Bệnh sốt rét có nguy cơ bùng phát tại châu Phi do thuốc giả
Các chuyên gia mới đây cho biết thuốc chữa bệnh sốt rét giả, kém chất lượng đang tác động tiêu cực đến nỗ lực kiểm soát căn bệnh này ở châu Phi, đồng thời có thể đe dọa tính mạng của hàng triệu người. Các loại thuốc giả có thể gây hại cho bệnh nhân - bị nhiễm ký sinh trùng sốt rét, dẫn tới tình trạng bệnh kháng thuốc, trên tạp chí Malaria đưa tin. Theo WHO mỗi năm bệnh sốt rết cướp đi sinh mạng của hơn 800.000 người trên thế giới. Các nhà điều tra cho biết phần lớn thuốc trị sốt rét dỏm có xuất xứ từ Trung Quốc. Năm 2006, cảnh sát đã bắt giữ một nghi can sản xuất và tiêu thụ thuốc trị sốt rét dỏm ở Vân Nam. Nghi can này đang vận chuyển 2.880.000 viên thuốc trị sốt rét dỏm, đủ để điều trị cho 250.000 người.
Các nhà khoa học từ bệnh viện Wellcome Trust-Mahosot và trường đại học Oxford đã kiểm tra và phát hiện thuốc trị sốt rét giả, kém chất lượng xuất hiện trên thị trường ở 11 quốc gia châu Phi từ năm 2002 đến năm 2010. Họ cho biết một số thuốc giả có chứa thành phần độc tố bị cấm trong ngành dược phẩm. Ban đầu nó làm giảm bớt các triệu chứng của bệnh sốt rét nhưng không có công dụng chữa trị bệnh này.
Các nghiên cứu cho biết một số thành phần trong thuốc có thể gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng. Đặc biệt người bệnh có thể uống phải một số hợp chất thuốc khác như thuốc kháng siêu virus (anti-retrovirals) được dùng để điều trị HIV. Sau khoảng thời gian uống phải thuốc dỏm, ký sinh trùng sốt rét có thể phát triển khả năng kháng các loại thuốc đang được sử dụng để tiêu diệt nó. Điều này từng xảy ra trong quá khứ với các loại thuốc như chloroquine và mefloquine.
Các nhà nghiên cứu cảnh báo rằng các loại thuốc giả cũng có thể làm mất tác dụng của hoạt chất artemisinin, một trong những loại thuốc hiệu quả nhất hiện nay đang được sử dụng để điều trị bệnh sốt rét.Họ phát hiện trong thuốc giả có chứa một lượng nhỏ hoạt chất artemisinin chỉ là để vượt qua các cuộc kiểm tra của cơ quan chức năng. Tuy nhiên các thuốc chứa artemisinin ở mức thấp đó không đủ mạnh để tiêu diệt ký sinh trùng sốt rét, ngược lại làm chúng phát triển khả năng kháng hoạt chất này.
Tiến sĩ Paul Newton, trưởng nhóm nghiên cứu kêu gọi chính phủ các nước châu Phi sớm đưa ra các biện pháp khẩn cấp để ngăn chặn dòng thuốc trị sốt rét giả đang lưu hành tràn lan trong khu vực. Nếu không hành động kịp thời, tình hình sẽ trở nên nghiêm trọng hơn, có thể ảnh hưởng tới sức khỏe của hàng triệu người, đặc biệt là trẻ em và phụ nữ mang thai. "Việc đầu từ rất lớn vào công tác phòng chống sốt rét là lãng phí nếu bệnh nhân không được chữa trị hiệu quả do vô tình sử dụng thuốc trị sốt rét giả, kém chất lượng", ông cho biết thêm.
Sốt rét "già" hơn nhân loại
Một cuộc nghiên cứu mới cho thấy sốt rét không chỉ là “thổ địa” của Tân thế giới mà còn hiện diện rất lâu trước khi con người tồn tại và căn bệnh này đã tiến hóa thông qua các loài chim và khỉ, theo trang tin Top News.
Các chuyên gia thuộc Đại học bang Oregon (Mỹ) đã tiến hành nghiên cứu các mẫu côn trùng được bảo quản trong hổ phách. Cuộc nghiên cứu xác định những thể sinh bệnh này tồn tại ít nhất 100 triệu năm và nhấn mạnh những nỗ lực khuất phục chúng sẽ là một cuộc chiến đầy cam go chống lại những kẻ thù nguy hiểm và có tính thích nghi cao.
“Từ hổ phách, chúng ta có thể thấy những bệnh này đã tồn tại trong nhiều triệu năm, đã tiến hóa cùng vật chủ và sẵn sàng di chuyển từ loài này sang loài khác”, ông George Poinar, một trong những chuyên gia hàng đầu thế giới trong lĩnh vực nghiên cứu hóa thạch trong hổ phách, cho biết. “Sốt rét là một trong những sát thủ ẩn mình trong côn trùng kinh khủng nhất trong lịch sử loài người, và hiện mỗi năm hơn 1 triệu người thiệt mạng vì bệnh này”, ông cho biết.
“Hồ sơ tiến hóa cho thấy nó có thể dễ dàng thay đổi lớp vỏ protein để đối phó với những phản ứng miễn dịch của động vật có xương sống. Đó là lý do tại sao sốt rét luôn luôn kháng thuốc, và những nỗ lực chế tạo vaccine sẽ rất khó khăn”, ông nói thêm. Kết quả nghiên cứu được công bố trên chuyên san American Entomologist.
Bệnh lây nhiễm lạ giết chết hơn 100 trẻ ở Ấn Độ
Báo Mimbai Mirror ngày 2-10 đưa tin một căn bệnh lạ nghi là viêm não đang lây lan nhanh ở Ấn Độ khiến trẻ sốt cao, co giật, hôn mê và tử vong. Giới chức ở thị trấn Muzaffarpur thuộc quận Gaya của bang Bihar, phía tây bắc Ấn Độ cho hay chỉ riêng quận này đã có 51 trẻ tử vong trong vòng bảy tuần qua, trong đó có ba trẻ vừa thiệt mạng hôm 30-9. Phần lớn trẻ đến từ các gia đình nghèo dưới đáy xã hội.
Những trẻ này được đưa tới Bệnh viện Đại học Y Anugrah Narain với biểu hiện sốt cao kèm theo những cơn hôn mê và co giật. Đến nay đã có hơn 220 trẻ bị chứng bệnh nghi là viêm não này đang được điều trị tại đây, hàng chục trẻ đang trong tình trạng nguy kịch. Chứng bệnh này hiện chưa được xác định. Các bác sĩ địa phương cho rằng đó là bệnh viêm não Nhật Bản nhưng triệu chứng quan trọng của bệnh viêm não Nhật Bản là cơn co cứng cổ lại không xuất hiện ở các ca điều trị tại đây. Trong khi đó, các bác sĩ đến từ thủ đô Delhi vẫn chưa xác định được căn bệnh lạ này là gì.
“Do không xác định được bệnh, chúng tôi không thể nói được cái gì đang giết chết các trẻ em tại đây - ông Nitish Kumar, giám đốc Sở Y tế Bihar, nói - Các y, bác sĩ chỉ điều trị dựa trên những triệu chứng căn bản nhất”. Giới chức của quận Gaya cho biết bệnh nghi là viêm não này đã xuất hiện ở đây vào năm 2005, 2007, 2009 và đã làm nhiều trẻ thiệt mạng. Hai tháng trước, 55 trẻ đã chết ở thị trấn Muzaffarpur nhưng các quan chức của bang chưa xác nhận nguyên nhân do viêm não. Tuy nhiên, tháng 9 vừa qua Bộ trưởng Y tế Ghulam Nabi Azad cho biết các số liệu dịch tễ cho thấy đã xuất hiện hội chứng viêm não cấp làm 150 trẻ mắc và 55 trẻ tử vong ở thị trấn Muzaffarpur, đẩy tổng số trẻ chết do căn bệnh lạ nói trên lên hơn 100.