Qua hai cuộc nghiên cứu độc lập mới đây tại hai quốc gia châu Phi Burkina Faso và Mali cho thấy sự kết hợp giữa phương pháp điều trị dự phòng sốt rét từng đợt cho trẻ em (IPTc) với màn tẩm hóa chất diệt côn trùng đã tạo một hiệu quả rõ rệt trong việc làm giảm tỷ lệ mắc sốt rét nặng ở trẻ em.
Trong một nghiên cứu khác cũng với nội dung trên được thực hiện tại Gambia đã làm sáng tỏ hơn lợi ích của sự kết hợp trên. Cụ thể, các phát hiện của nghiên cứu này cho thấy cơ chế dự phòng sốt rét từng đợt, một phương pháp phòng chống sốt rét ở trẻ không những khá dễ dàng cho đội ngũ y tế địa phương khi triển khai rộng rãi cho cộng đồng mà còn làm giảm rõ rệt tỷ lệ mắc sốt rét ở trẻ em.
Kết quả của ba nghiên cứu này sẽ là những bằng chứng mạnh mẽ trong việc cần thiết phải tăng cường điều trị dự phòng từng đợt vào các chiến dịch phòng chống sốt rét tại các khu vực lưu hành sốt rét theo mùa.
Điều trị dự phòng từng đợt cho trẻ em là một phương thức mới đầy hứa hẹn cho công tác phòng chống lan truyền sốt rét tại những vùng lưu hành sốt rét theo mùa. Một số thử nghiệm lâm sàng trước đây trong khoảng thời gian cao điểm của mùa lan truyền sốt rét cho thấy phương pháp dự phòng từng đợt theo mùa bao gồm hai hoặc 3 liều thuốc sốt rét kết hợp đã cho hiệu quả rõ rệt như sulphadoxine pyrimethamine và artesunate hoặc amodiaquine. Tuy nhiên, cả ba nghiên cứu này đều được thực hiện tại các quốc gia có sử dụng màn tẩm hóa chất - phương pháp can thiệp đã mang lại đến 50% hiệu quả bảo vệ chống lại sốt rét và là một biện pháp chính được dùng trong các chương trình phòng chống sốt rét tại hầu hết các quốc gia thuộc khu vực Tiểu vùng Sahara, châu Phi.
Các nhà nghiên cứu đã cố gắng tìm hiểu xem việc sử dụng điều trị dự phòng từng đợt mang lại kết quả như thế nào cho những trẻ em kết hợp với ngủ màn tẩm hóa chất diệt côn trùng ở những cộng đồng trước đây việc sử dụng màn tẩm hóa chất được ghi nhận là khá thấp.
Ba nghiên cứu này đã được thực hiện với sự tham gia của Đại học Bamako (Mali), Trường Vệ sinh & Y học Nhiệt đới London (Anh Quốc), Trung tâm Đào tạo và Nghiên cứu Sốt rét (Mali)…
Các tác giả đã tiến hành nghiên cứu trên lâm sàng theo phương pháp “mù đôi” (double blind), lựa chọn đối tượng ngẫu nhiên và có dùng giả dược trong suốt mùa lan truyền sốt rét cho trẻ từ 3 đến 59 tháng tuổi. Trong nghiên cứu, trẻ em tại hai quốc gia Burkina Faso và Mali được cung cấp màn ngủ tẩm hóa chất và 3 lần tiêm sulphadoxine pyrimethamine (tương tự như tiêm vaccine thường kỳ cho trẻ) có kết hợp với amodiaquine hoặc giả dược trong suốt mùa lan truyền sốt rét.
Tại Burkina Faso, trong một nghiên cứu khác, 3.014 trẻ đã tham gia chia thành hai nhóm với 1.505 trẻ ở nhóm đối chứng và 1.509 trong nhóm can thiệp. Số trẻ trong hai nhóm đều trải qua các bước theo dõi lần lượt là 1.494 (99,3%) và 1.504 (99,7%). Tỷ lệ trẻ ngủ màn tẩm hóa chất trong suốt thời gian nghiên cứu được thông báo là 93%. Tỷ lệ mắc sốt rét của trẻ trong nhóm can thiệp - nhóm nhận được điều trị dự phòng từng đợt là 0,87%, thấp hơn so với 2,88% trẻ ở nhóm đối chứng; điều này cho thấy hiệu quả bảo vệ lên đến 70%, tỷ lệ mắc sốt rét nặng ở trẻ được ghi nhận đã giảm 69%. Phương pháp điều trị dự phòng từng đợt đã làm hạ thấp tỷ lệ mắc sốt rét ở giai đoạn cuối mùa truyền bệnh là 73% và tỷ lệ mắc sốt rét nặng ở giai đoạn này là 56%. Theo đó, các chi phí điều trị và nguy cơ lây nhiễm cũng đã được giảm dần.
Các kết quả nghiên cứu tại Mali cho thấy đã có 3.017 trẻ em tham gia vào quá trình nghiên cứu và cũng được chia làm hai nhóm, 1.508 trẻ ở nhóm đối chứng và 1.509 ở nhóm can thiệp. Số lượng trẻ được theo dõi trong suốt thời gian tiến hành nghiên cứu lần lượt ở các nhóm là 1.485 và 1.481. Các số liệu cho thấy, tỷ lệ trẻ ngủ màn tẩm hóa chất lên tới 99,7% ở nhóm đối chứng và nhóm còn lại là 99,3%. 672 là số trẻ mắc sốt rét lâm sàng ở nhóm đối chứng, con số này cao hơn nhiều so với 162 ca ở nhóm can thiệp; hiệu quả bảo vệ tại đây cũng vượt trội, lên tới 82%. Điều trị dự phòng từng đợt cho trẻ cũng đã làm giảm 85% tỷ lệ mắc sốt rét trong suốt thời gian can thiệp và 46% vào giai đoạn cuối của quá trình này, tỷ lệ thiếu máu cũng giảm đến 47%.
Nghiên cứu tại Gambia cho thấy điều trị dự phòng từng đợt đã tỏ ra khá hiệu quả tại vùng nông thôn. Các kết quả nghiên cứu cũng cho thấy tỷ lệ mắc sốt rét tại các khu vực có triển khai điều trị dự phòng từng đợt thấp hơn so với nhóm/vùng đối chứng, đặc biệt với đối tượng là trẻ em (21% ở nhóm can thiệp so với 49% ở nhóm còn lại).
Cả ba nghiên cứu trên được đăng tải trong Tạp chí chuyên ngành Sốt rét còn cho thấy không có bất cứ trường hợp nào mắc sốt rét tại nơi có điều trị dự phòng từng đợt cho trẻ “chuyển biến theo chiều hướng tiêu cực” và không trường hợp nào có các tác dụng phụ nghiêm trọng khi dùng sulphadoxine hoặc pyrimethamine và amodiaquine.
Brian Greenwood - giáo sư chuyên ngành Y học lâm sàng nhiệt đới của Trường Vệ sinh và Y học nhiệt đới London - cho biết, những kết quả từ các nghiên cứu này cho thấy rằng điều trị dự phòng từng đợt an toàn, dễ dàng áp dụng với trẻ em và không khó khăn khi triển khai trên diện rộng. Điều trị dự phòng từng đợt đã làm giảm tỷ lệ sốt rét nặng và sốt rét biến chứng ở trẻ em sử dụng màn tẩm hóa chất tại các khu vực có tỷ lệ cao lan truyền sốt rét theo mùa. Các phát hiện của những nghiên cứu này và một số nghiên cứu gần đây cho thấy điều trị dự phòng từng đợt cho trẻ có thể làm giảm mạnh tỷ lệ tử vong và thật sự cần thiết xem đây là một biện pháp tích hợp rất có giá trị để triển khai trong các chương trình phòng chống sốt rét tại các vùng lưu hành sốt rét theo mùa.
Các nghiên cứu trên đây được tài trợ bởi Trường Vệ sinh và Y học nhiệt đới London và Quỹ Bill & Melinda Gates cho các hoạt động nghiên cứu phòng chống sốt rét.