Virus truyền bệnh từ ngựa sang người lan rộng ở Australia
Ngày 2/7 sau khi phát hiện thêm một trường hợp ngựa chết vì bệnh zoonotic (bệnh truyền từ động vật sang người) do vi rút Hendra gây ra, giới chức Australia đã khẩn cấp tiến hành các biện pháp cách ly những người có khả năng phơi nhiễm vi rút chết người này.
Dịch bệnh bắt đầu xuất hiện tại bang Queensland ở miền Bắc Australia hồi đầu tháng 6. Có 8 trường hợp khi đó phơi nhiễm vi rút sau khi tiếp xúc trực tiếp với một con ngựa chết vì bệnh tại một trang trại. Cơ quan y tế địa phương đã cách ly họ để theo dõi tình trạng sức khỏe. Hôm qua 2-7, thêm một ổ dịch mới được phát hiện tại một trang trại cách ổ dịch cũ 70km. Có sáu người đã tiếp xúc với hai con ngựa nhiễm virut và được cách ly. Hai con ngựa nhiễm bệnh đã bị tiêu hủy.
Theo báo Herald Sun, các quan chức y tế bang New South Wales cho biết vừa phát hiện một ổ dịch ở bang này. Nhiều khả năng ổ dịch này không có liên quan hai ổ dịch ở bang Queensland. Đây là lần thứ hai virut Hendra xuất hiện ở bang New South Wales. Cũng có chín người tại đây đã tiếp xúc với ngựa mắc bệnh. Dù vậy giám đốc y tế bang New South Wales Jeremy McAnulty nhận định họ ít có khả năng nhiễm virut do tiếp xúc với ngựa mắc bệnh trong thời gian ngắn. Nhà chức trách Úc đặt tên virut Hendra theo khu vực ngoại ô của thành phố Brisbane, bang Queensland, nơi nó lần đầu xuất hiện năm 1994. Các nhà khoa học Úc tin rằng dơi ăn quả đã truyền loại virut này sang ngựa. Đến nay y tế Úc vẫn chưa bào chế được loại thuốc nào trị được virut Hendra. Vi rút Hendra là vi rút vô cùng nguy hiểm, gây ra bệnh chết người về đường hô hấp. Loại vi rút này được xem là một tác nhân tiềm ẩn của khủng bố sinh học.
Những vấn đề cần lưu tâm đến bệnh do virus Hendra (Key facts)
·Hendra virus có thể gây các bệnh lý thần kinh và hô hấp đe dọa tính mạng, hoặc tử vong;
·Hendra virus có thể lây truyền từ ngựa sang người;
·Hendra virus có thể gây các bệnh lý nghiêm trọng và tử vong ở ngựa;
·Hiện chưa có phương thức điều trị hoặc vaccine phòng bệnh hiệu quả cho người hoặc ngựa;
·Các loài dơi ăn trái thuộc họ Pteropodidae là các vật chủ tự nhiên của Hendra virus.
Hendra virus (HeV) là một bệnh truyền từ động vật sang người hiếm gặp đang nổi lên như một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, bệnh có thể gây nên các biểu hiện thần kinh và hô hấp, thậm chí tử vong ở người. Bệnh cũng có thể gây bệnh nghiêm trọng và tử vong ở ngựa, dẫn đến giảm đi kinh tế của các ngựa và người nuôi ngựa. Ban đầu tên là Equine Morbilivirus, Hendra virus là một thành viên thuộc giống Henipavirus, một lớp mới virus của họ Paramyxoviridae family. Chúng có liên quan chặt chẽ với Nipah virus.
Dù Hendra virus chỉ gây vài vụ dịch, song nó tiềm tàng lan rộng và có khả năng gây bệnhvà gây tử vong ở người-nên đây là một vấn đề y tế cộng cộng cần quan tâm. Mối quan tâm đó càng đáng chú ý hơn khi gần đây các vụ dịch ở ngựa có triệu chứng ở hệ thần kinh thay vì trước đây chỉ là hệ hô hấp. Điều này gợi ý có khả năng đa dạng về mặt di truyền trong các chủng và tiềm năng gây nhiễm của virus tăng cao hơn.
Các vụ dịch và sự lây truyền
Hendra virus lần đầu tiên được nhận ra vào năm 1994 trong một vụ dịch bệnh suy hô hấp cấp trên 21 con ngựa ở Australia. 2 người bị nhiễm và một người chết. Kể từ đó, xuất hiện thêm 10 vụ dịch khác nữa, tất cả cũng ở Australia và 3 người có liên quan đến các ca bệnh này. Hendra virus được truyền sang người thông qua tiếp xúc hoặc phơi nhiễm với các dịch hoặc chất tiết của ngựa nhiễm bệnh. Đến nay, vấn đề lây truyền từ người sang người của Hendra virus đã được báo cáo.
Các vật chủ tự nhiên của Hendra virus
Các con dơi ăn trái cây thuộc họ Pteropodidae – đặc biệt là loài thuộc phân loại Pteropus – là các vật chủ tự nhiên của Hendra virus. Không có sự xuất hiện bệnh rõ ràng trên các con dơi này.Người ta dự đoán diện phân bố về mặt địa lý của Henipaviruses trùng lắp (overlap) với giống Pteropus. Giả thuyết này càng được củng cố thêm với bằng chứng nhiễm Henipavirus trên các con dơi Pteropus từ Australia, Bangladesh, Cambodia, China, India, Indonesia, Madagascar, Malaysia, Papua New Guinea, Thailand và Timor-Leste. Gần đây, các loài dơi châu Phi ăn trái thuộc giống Eidolon, họ Pteropodidae, được tìm thấy dương tính với kháng thể chống lại Nipah virus và Hendra viruses, điều này chỉ ra các virus này có thể hiện diện trong vùng phân bố địa lý của dơi Pteropodidae tại châu Phi.
Hendra virus ở ngựa
Ngựa là loài duy nhất của các động vật nuôi có thể nhiễm tự nhiên với Hendra virus. Nhiễm trùng ở ngựa dao động từ nhiễm trùng không triệu chứng đén tử vong vì suy hô hấp cấp hoặc do hội chứng thần kinh. Các ca tử vong, thời gian mắc bệnh có thẻ mất vài ngày, trung bình 2 ngày.
Các triệu chứng của ngữa nhiễm Hendra virus không có khác biệt đáng kể so với các bệnh lý đường hô hấp và thần kinh ở ngựa, Hendra nên được nghĩ đến và nghi ngờ nếu cũng có thời gian gần đây có mặt của dơi, hoặc có ca bệnh ở người biểu hiện hôi chứng hô hấp suy cấp hoặc viêm não cấp. Nhìn chung, các vụ dịch Hendra virus ở ngựa xảy ra 1 đến 2 tuần trước khi bệnh xảy ra ở người; các vụ dịch được phát hiện ở ngựa có thể có những biện pháp hành động nhanh để xác định tiếp theo liên quan đến ca bệnh ở người.
Thời gian ủ bệnh ở ngựa khoảng từ 5 đến 16 ngày. Tỷ lệ tử vong ca trên ngựa khoảng 75%.
Lây lan virus Hendra từ các con dơi ăn trái đến ngựa là rất hiếm. Con đường lây truyền có thể thông qua nhiễm hoặc ăn phải các dịch bẩn hoăc mô, phân của dơi nhiễm mầm bệnh.
Triệu chứng và dấu chứng khi nhiễm virus
Nhiễm trùng Hendra virus ở người biểu hiện từ bệnh lý nhẹ như cúm đến suy hô hấp cấp có thể tử vong hoặc bệnh lý thàn kinh. Trên các người nhiễm bệnh, ban đầu có sốt, nhức đầu, đau cơ, rát họng và ho khan. Bệnh cũng có thể có sưng hạch lympho, rối loạn ý thức và chóng mặt, lảo đảo.
Thời gian ủ bệnh dao động từ 5 đến 14 ngày. Đến nay, có 6 ca ở người đã được xác định, trong đó có 3 trường hợp tử vong. Một trong số đó chết vì viêm phổi, suy hô hấp, suy thận và có cục nghẽn thuyên tắc động mạch phổi. Các bệnh nhân chết vì ngừng tim. Người khác biểu hiện các bệnh lý thần kinh tiến triển dần đến tử vong. Bệnh nhân có viêm não màng não nhẹ với viêm họng, nhức đầu, ngủ gà ngủ gật, nôn mửa và cứng cổ. Sau khi dùng kháng sinh, một bệnh nhân đã hồi phục hoàn toàn, nhưng 13 tháng sau đó xuất hiện các dấu chứng viêm não tiến triển đến hôn mê rồi chết. 3 người nhiễm được hồi phục hoàn toàn không có cơn tái phát sau khi theo dõi.
Chẩn đoán
Nhiễm trung Hendra virus có thể được chẩn đoán nhờ vào một số loại xét nghiệm khác nhau:
·Trung hòa huyết thanh (serum neutralization);
·Enzyme-linked immunosorbent assay (ELISA);
·Polymerase chain reaction (PCR) assay;
·Các chẩn đoán miễn dịch huỳnh quang;
·Phân lập virus bằng nuôi cấy tế bào.
Điều trị
Hiện nay không có thuốc điều trị đặc hiệu hoặc vaccine để chữa và phòng bệnh cho Hendra virus. Điều trị và chăm sóc tích cực các triêu chứng là tiếp cận chính trong quản lý ca bệnh nhiễm trùng loại virus này ở người.
Phòng bệnh
Phòng lan truyền ở ngựa
Không có vaccine chống lại Hendra virus, nên việc khử khuẩn và lau chùi chuồng ngựa sạch sẽ là biện pháp hiệu quả trong phòng nhiễm trùng. Nếu một vụ dịch nghi ngờ, các chuồng ngựa nên được thực hiện các biện pháp kiểm dịch ngay tức khắc. Chọn lựa các động vật nhiễm – với giám sát chặt chẽ các xác súc vật chết cũng như chôn cất hợp vệ sinh - có thể cần thiết để giảm nguy cơ lây truyền đến con người.
Giới hạn hoặc cấm di chuyển các con ngựa nhiễm từ chuồng đến nơi khác để giảm lan truyền bệnh khắp nơi. Khi các vụ dịch Hendra virus ở ngựa xảy ra rồi đến ca bệnh ở người, nên việc thiết lập một hệ thống cảnh báo giám sát sức khỏe động vật (an animal health surveillance system) nhằm phát hiện ca mới là cần thiết để cung cấp cảnh báo sớm cho các giới chức y tế và thú y.
Giảm nguy cơ nhiễm ở người
Vì không có vaccine, nên con đường duy nhất giảm bớt nhiễm trùng ở người là làm thế nào tăng kiến thức cho mọi người về các yếu tốt nguy cơvà giáo dục sức khỏe mọi người về các biên pháp họ có thể giảm đi phơi nhiễm với virus.
Các thông điệp giáo dục y tế công cộng nên tập trung vào các vấn đề sau:
·Giảm nguy cơ lây truyền từ ngựa sang người. Các trang thiết bị bảo vệ cá nhân như găng tay, ủng, mask và kính che mắt nên mang vào khi tiếp xúc với các động vật bị bệnh hoặc tiếp xúc với các mô xúc vật bệnh, hoặc các sản phẩm giải phẩu tử thi;
·Giảm nguy cơ lây truyền từ dơi sang ngựa. Ngựa ăn và uống trong các máng ăn nên di chuyển đến một vị trí cách xa nơi dơi hay ăn và nhả.
Phòng chống nhiễm trùng ở các nơi chăm sóc y tế
Các nhân viên y tế chăm sóc bênh nhân bị nghi ngờ hoặc xác định nhiễm Hendra virus, hoặc tiếp xúc với các bệnh phẩm của bệnh nhân nên cẩn thận và tuân thủ quy trình nghiêm ngặt chuẩn chống nhiễm trùng. Các mẫu lấy từ người bệnh hoặc ngựa nghi nhiễm Hendra virus nên được lấy và vận chuyển bởi các nhân viên đã được huấn luyện tại các la bô.