Loại kháng sinh mới điều trị sốt rét
Theo nghiên cứu đăng tải trên tạp chí y học tháng 10/2008 từ đại học y khoa bang Illinois đề cập đến loại kháng sinh đang nghiên cứu có thể chống lại sốt rét, và chính thuốc này là một vũ khí tiềm lực chống lại bệnh sốt rét nguy hiểm này.
Đứng đầu nhóm nghiên cứu là giáo sư vi trùng học William Metcalf, phát hiện ra một hợpchất sinh một lượng lớn phosphonate, có cơ chế tác dụng mới lên ký sinh trùng (ký hiệu FR900098), hợp chất này được sinh ra một cách tự nhiên nhờ vi khuẩn E.coli và hợp chất ấy có đặc tính kháng sinh mạnh. Nhóm nghiên cứu của Metcalf cũng đồng thời xác định, giải trình tự gen và xác định tiến trình chất này do vi khuẩn tạo ra nhiều chất trong đó đáng chú ý là chất phosphonate (FR900098). Sốt rét là một vấn đề y tế vẫn còn nghiêm trọng ở các quốc gia đang phát triển, song thuốc điều trị lại có giá thành từ nhà sản xuất không rẻ. Cùng với cộng sự-giáo sư hóa học Huimin Zhao, nhóm đã tạo ra một loạt dòng vi khuẩn E. coli để sinh ra một lượng lớn FR900098, từ đây có thể bội thu một lượng lớn thuốc điều trị. Metcalf cho biết nếu biết rõ về gen cũng như hiểu được con đường mà vi khuẩn sử dụng để tạo ra thuốc chống sốt rét thì đây quả là một điểm đột phá. Nhu cầu về thuốc kháng sinh mới lúc nào cũng cao bởi vì tình trạng vi khuẩn kháng thuốc dường như đang lan rộng, nên thuốc này ra đời vừa có hiệu quả về hai mặt.
Tổ chức Y tế thế giới (WHO) hiện đang ủng hộ về việc kết hợp đa kháng sinh đồng thời để khắc phục khả năng kháng thuốc của ký sinh trùng sốt rét. Với lập luận rằng: cứ 1 lần nhiễm sốt rét, cơ hội cho 1/106 ký sinh trùng trong cơ thể người bệnh sẽ trở nên kháng với một thuốc rất cao, như thế nếu bệnh nhân uống đồng thời một loại thuốc thứ hai, thì 1/106 ký sinh trùng cũng phát triển kháng với thuốc đó. Nên thuốc này ra đời sẽ giúp cải thiện và khắc phục vấn đề kháng thuốc tốt hơn. Với cơ chế phosphonates tác động là gián đoạn con đường sinh học của kháng thuốc và điểm đặc biệt là con đường sinh tổng hợp ra chất này không có trên động vật, hy vọng một thuốc kháng sinh mới giúp chống kháng khi ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc sẽ ra đời không còn xa nữa.
Giải trình tự bộ gen của 2 loài ký sinh trùng sốt rét
Giáo sư Alan Cowman cùng một số cộng sự Brendan Crabb, Paul Gilson, Toby Sargeant là các thành viên chính thức của nhóm nhiên cứu quốc tế đã khám phá ra những điều có ý nghĩa về hai loại ký sinh trùng gây chết người là Plasmodium knowlesi và Plasmodium vivax.
Cowman và Sargeant đóng góp vào việc giải mã xác định bộ gen ký sinh trùng P. knowlesi, loài ký sinh trùng mà gần đây được xem là tác nhân gây bệnh chính ở người. Đồng thời, Crabb, Gilson, Sargeant tham gia vào giải trình tự bộ gen của P. vivax, cũng là một loại ký sinh trùng sốt rét ở người có thể gây chết người. Vật chủ tự nhiên của P. knowlesi là khỉ kra, nhưng nay chúng lại được xem xét có khả năng là một loài ký sinh trùng gây nhiễm trên người. Bằng chứng từ thực địa cho biết rằng nhiễm sốt rét ở người với loài P. knowlesi ở Đông Nam Á đã bị chẩn đoán nhầm rất nhiều như nhiễm bởi loài ký sinh trùng lành tính hơn là P. malariae. Điều này dẫn đến điều trị không thích hợp đối với trường hợp bệnh nhân nhiễm ký sinh trùng sốt rét loại P. knowlesi.
P. knowlesi là loài ký sinh trùng sốt rét đầu tiên ở khỉ được mô tả về mặt di truyền, nó mở ra một số cơ hội cho nghiên cứu mới để so sánh với bộ gen hoàn chỉnh được giải mã gần đây của P. vivax và bộ gen của các Plasmodium khác đã được giải mã. Sự giống và khác nhau của bộ gen của các ký sinh trùng cũng được ghi nhận sẽ giúp lựa chọn đích di truyền để điều chế vaccine và tạo ra thuốc sốt rét mới. Loài ký sinh trùng P. falciparum mà từ lâu ai cũng biết là một dòng có khả năng gây chết người, chiếm đến 75% số ca nhiễm sốt rét và 90% trong số hàng triệu ca sốt rét hàng năm cũng như con số tử vong. Dòng ký sinh thứ hai có khả năng gây chết người là P. vivax.
3 dòng ký sinh trùng cuối cùng của Plasmodium là malariae, ovale và knowlesi cũng sẽ nguy hiểm, nhưng độc lực kém hơn falciparum và vivax. Ký sinh trùng P. vivax là một trong những nguyên nhân chính gây sốt rét ở ngoài châu Phi, tạo thành vùng lưu hành ở khu vực nhiệt đới ẩm của châu Á và Trung cũng như Nam Mỹ. Thể sốt rét gây ra bởi P.vivax cũng có thể gây sốt rét nặng, đôi khi dẫn đến tử vong. P. vivax có thể truyền bệnh trong suốt mùa có khí hậu mát hơn và nhiệt độ ấm hơn khác so với loài P. falciparum. Điều này tạo ra cho P. vivax chiếm một phần không nhỏ của thế giới ký sinh trùng chăng? Để bổ sung cho viễn cảnh khó khăn, kháng thuốc ở P. vivax đang trở thành vấn đề nóng và đang lan rộng, gây trở ngại cho việc quản lý một số ca sốt rét lâm sàng.
Cũng như P. knowlesi, việc xác định bộ gen của P. vivax đã ghi nhận một số đặc điểm sinh học, điều này sẽ giúp xác định đích di truyền để tiến đến tạo ra thuốc sốt rét và vaccine mới.
Nghiên cứu trên được tiến hành và đăng tải trên tạp chí Nature, 2008, có sự góp mặt nhiều chuyên gia đa ngành đến từ Wellcome Trust Sanger Institute, Vương quốc Anh; đại học Copenhagen, Đan Mạch, Trung tâm nghiên cứu y sinh học, Hà Lan; đại học Cambridge, Vương quốc Anh; đại học Emory, Atlanta, GA Mỹ; đại học Liverpool, Vương quốc Anh; đại học Glasgow, Scotland; đại học Harvard, Boston, Mỹ; đại học British Columbia, Vancouver, Canada; đại học Melbourne, Australia và đại học Oxford, Vương quốc Anh, viện nghiên cứu di truyền/ J.Craig Venter Institute, Mỹ; đại học y khoa New York, Mỹ; đại học South Florida, Mỹ; đại học Maryland Mỹ; đại học Washington, Mỹ; đại học Purdue, Mỹ; đại học Pennsylvania, Mỹ; Viện sốt rét quân đội Australia; Viện sinh tin học, Vương quốc Anh và công ty dược Prolexys.
Mắc sốt rét bẩm sinh trong số trẻ sơ sinh nghi nhiễm trùng sơ sinh ở Calabar, Nigeria
Một nghiên cứu được tiến hành do Khoa sản phụ và khoa nhi thuộc đại học khoa học y học, đại học Calabar,Nigeria tiến hành nghiên cứu. kết quả cho biết tỷ lệ sốt rét bẩm sinh (congenital malaria) trong số những trẻ sơ sinh sinh ra bị nghi ngờ là nhiễm trùng sơ sinh nhưng xác định lại là sốt rét. Tất cả những trẻ sơ sinh nhập viện vào đơn vị chăm sóc nhi sơ sinh với các triệu chứng lâm sàng nghi ngờe là nhiễm trùng (sepsis). Họ đã sàng lọc vi khuẩn và ký sinh trùng sốt rét. Những bà mẹ của các trẻ sơ sinh đó có ký sinh trùng sốt rét trong máu được sàng lọc bổ sung về tình trạng sốt rét và thiếu máu liên quan.
 |
Sốt rét là nguy cơ gây tử vong của nhiều
trẻ em trên thế giới.(ảnh st) |
Tổng số 546 trẻ sơ sinh nhập viện vào đơn vị chăm sóc trẻ sơ sinh, 202 (37%) có các triệu chứng lâm sàng nghi ngờ nhiễm trùng. Trong số này, 71 trẻ (35% trong số 202 hoặc 13% trong tổng số trẻ nhập viện nói trên) được phát hiện có sốt rét bẩm sinh và 14 ca bị nhiễm khuẩn. 63 (88.7%) đứa trẻ có ký sinh trùng trong máu được sinh ra từ các bà mẹ đã thực hiện lịch trình chăm sóc trước sinh tại các trung tâm y tế. 86% các bà mẹ của 71 trẻ có ký sinh trùng sốt rét trong máu của chúng. Phần lớn (67%) của 71 bà mẹ là mang thai thứ 2 hoặc hơn. 30 ca (42.3%) số trẻ sơ sinh sốt rét bị thiếu máu và 5 (7%) trong số chúng đòi hỏi phải truyền máu.
Sốt rét bẩm sinh không phải là vấn đề thường gặp ở Calabar trên những đúa trẻ nghi ngòe nhiễm trùng sơ sinh. Từ khi có chiến lược dự phòng sốt rét từng đợt (IPT_Intermittent Preventive ) đã giúp bảo vệ rất tốt cho cả bà mẹ và phôi thai. Dẫu sao đi nữa, bất kỳ đứa trẻ nào sinh ra trong giai đoạn sơ sinh nếu nghi ngờ nhiễm trùng sơ sinh cũng nên sàng lọc sốt rét là việc cần làm để tránh chẩn đoán muộn và điều trị chậm trễ.
Quinine và các chế phẩm có chứa thành phần Quinine cần phải bán theo đơn bác sĩ
Quy tắc điều lệ cuối cùng thuốc này không còn cho phép bán không cần đơn nghĩa là không còn trong phạm vi OTC (over the counter). Tại Mỹ cơ quan quản lý thực và dược phẩm (FDA) đã ban hành quy tắc cuối cùng hủy bỏ việc chấp nhận cho bán không cần đơn thầy thuốc. Các chế phẩm có quinine để điều trị và/ hoặc dự phòng sốt rét, quinine không phải là thuocó chủ yếu được lựa chọn cho việc điều ban đầu đa số các loại sốt rét.
Bệnh sốt rét đòi hỏi chẩn đoán y khoa để vừa xác nhận đúng bệnh vừa xác định điều trị tốt nhất. Việc theo dõi và điều chỉnh của các thầy thuốc là cần thiết và xác định là việc điều trị đã lựa chọn có hiệu lực với loại ký sinh trùng đó. FDA cũng rất lo lắng và quan ngại nếu quinine vẫn còn bán tự do OTC với nhãn đề là điều trị hoặc phòng sốt rét thì một lượng lớn chế phẩm này sẽ được bán và dùng để điều trị hoặc dự phòng chứng chuột rút ban đêm ở chân. Quinine đã bị loại ra khỏi thị trường vì chỉ định dùng như vậy không chứng minh được hiệu lực và đôi khi còn có tác dụng xấu nghiêm trọng và có thể đe dọa đến tính mạng nhiều người. Quy tắc cuối cùng là đòi hỏi là bất kỳ sản phẩm quinine nào bán theo OTC để điều trị phải có đơn thầy thuốc và có đơn xin chấp thuận lưu hành ngoài thị trường.