Bệnh sốt xuất huyết do virus Dengue là một bệnh nhiễm trùng do muỗi truyển, diễn ra phức tạp trong nhiều thập kỷ qua và đã trở thành một trong những gánh nặng y tế công cộng toàn cầu quan trọng và là mối quan tâm chính của quốc tế. Dengue được tìm thấy chủ yếu tại các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới trên khắp thế giới, chủ yếu nổi trội ở vùng đô thị và bán đô thị (semi-urban) trên khắp thế giới.
Sốt xuất huyết Dengue (Dengue haemorrhagic fever_DHF), là một biến chứng có nguy cơ tiềm tàng gây tử vong, lần đầu tiên được nhận ra vào những năm 1950 trong các vụ dịch sốt xuất huyết ở Philippine và Thái Lan. Ngày nay, DHF đã ảnh hưởng và tác động đến hầu khắp các quốc gia châu Á và đã trở nên một nguyên nhân dẫn đầu trong vấn đề nhập viện của trẻ em trong vùng. Có 4 type khác biệt về virus Dengue nhưng có liên quan chặt chẽ với nhau. Sự phục hồi hay hồi phục từ quá trình nhiễm bởi một người nào đó cung cấp miễn dịch lâu dài trong cuộc đời chống lại virus nhưng chỉ có giá trị một phần hoặc miễn dịch thoáng qua/ tạm thời chống lại sự nhiễm trùng tiếp sau đó do 3 type virus còn lại. Có mọt bằng chứng tốt cho rằng nhiễm trùng virus Dengue liên tiếp sẽ làm tăng nguy cơ hình thành và phát triển thành DHF.
Tổ chức Y tế thế giới thúc đẩy Đông Nam Á nổ lực hành động chống lại sốt xuất huyết
Cơ quan y tế Liên Hiệp quốc (United Nations health agency) kêu gọi các quốc gia Đông Nam Á nổ lực hành động tích cực để ngăn chặn sự gia tăng không ngừng các vụ dịch sốt xuất huyết, một loại bệnh virus giống cúm nhưng có thể gây tử vong đang lan rộng do các ổ chứa muỗi sinh sản trong các dụng cụ nhân tạo và các khu rác quản lý không hợp lý.
Về phòng chống vector? Như phòng chống muỗi sinh sản trong nhà và các khu vực ngoài nhà phải chăng là các biện pháp phòng bệnh khẩn thiết cho bệnh sốt xuất huyết? Jai P. Narain, giám đốc về bệnh truyền nhiễm tại Tổ chức Y tế thế giới Liên hiệp quốc (Communicable Diseases at the UN World Health Organization_WHO Regional Office ) ở Đông Nam Á? Điều này đòi hỏi sự tham gia đầy đủ và tích cực của cộng đồng. Số ca báo cáo tăng lên tại Indonesia, Myanmar và Thái Lan. Indonesia có số ca tăng gấp hai lần, so với 45.777 cùng kỳ năm 2005. Myanmar và Thái Lan tăng lên lần lượt là 29% và 17%. Nhiều quốc gia châu Á Thái Bình Dương đang đối mặt với sự gia tăng chưa từng thấy này.
Kinh nghiệm từ nhiều năm trước cho thấy rằng các quốc gia như Ấn Độ, kể cả thủ đô New Delhi, dịch sốt xuất huyết bắt đầu tăng sớm từ tháng 8 sau các đợt gió mùa. Dengue là một vấn đề có thể nói có liên quan đến con người, cụ thể do hành vi của con người. Điều này ảnh hưởng bởi quá trình toàn cầu hóa, phát triển đô thị không có kế hoạch và rất lộn xộn, nơi tích trữ nước nghèo nàn và điều kiện vệ sinh không đảm bảo - theo giám đốc vùng của WHO - Samlee Plianbangchang. Những yếu tố này cung cấp làm tăng thêm nơi muỗi sinh sản.
Virus lan rộng thông qua đốt người của muỗi cái Aedes, trước hết là muỗi Aedes aegypti. Vì sốt Dengue và sốt xuất huyết Dengue là bệnh thuộc về sinh thái (ecological diseases), nên việc phòng bệnh là chìa khóa chính trong phòng chống hiệu quả. Việc giám sát các vector và bệnh đều mang tính chất quyết định vì các vụ dịch đều đi theo sau một quá trình tăng quần thể các vector. Các nhóm trợ giúp của cá nhân, gia đình, cộng đồng, các tổ chức phi chính phủ (NGOs), các nhà chức trách địa phương và đơn vị y tế cần làm việc với nhau để xác định tình trạng bệnh hiện nay vì sốt xuất huyết là mối quan tâm của mọi người, Tổ chức Y tế thế giới cho biết.
Tất cả mọi người đều có thể thực hiện các bước rất đơn giản như làm rỗng các vật chứa nước ít nhất 1 lần một tuần và loại bỏ các vật đã chứa nước mưa ra khỏi môi trường, điều này sẽ giúp cho ngăn ngừa muỗi đẻ trứng. Muỗi Aedes đốt chỉ vào thời điểm ban ngày, không giống như muỗi sốt rét. Thường những người nhiễm Dengue có triệu chứng từ nhẹ như triệu chứng cúm và khó nhận ra là họ mắc bệnh. Không kể đau khớp, các bệnh nhân Dengue có kinh nghiệm nữa là ban đỏ, buồn nôn và nhức đầu. Nhưng một số cũng bị các thể khác có khả năng gây tử vong, gọi là sốt xuất huyết Dengue, gây ra xuất huyết và suy tuần hoàn máu. Aspirin không nên dùng trong trường hợp sốt Dengue vì có nguy cơ tăng chảy máu. Hiện chưa có vaccine để phòng bệnh cho 4 type virus, và không có trong số đó có miễn dịch chống lại các type khác.
Gánh nặng bệnh tật do Sốt xuất huyết
Tỷ lệ mắc mới dengue đã gia tăng một cách đáng kể trên thế giới trong vài thập niên gần đây. Khoảng 2.5 tỷ người (tương đương 1/5 dân số thế giới) – giờ đây đang có nguy cơ mắc sốt xuất huyết. WHO hiện ước tính có khoảng 50 triệu ca nhiễm Dengue trên toàn cầu mỗi năm.
Chỉ tính riêng năm 2007, có hơn 890.000 ca báo cáo dengue tại châu Mỹ, trong số đó có 26. 000 ca bị sốt xuất huyết Dengue. Bệnh giờ đây lưu hành trên 100 quốc gia tại châu Phi, châu Mỹ Trung Đông, Đông Nam Á và khu vực Tây Thái Bình Dương. Đông Nam Á và Tây Thái Bình Dương bị ảnh hưởng nghiêm trọng nhất. Trước năm 1970 chỉ có 9 quốc gia có dịch sốt xuát huyết, và số ca tăng lên gấp 4 lần vào năm 1995.
Không chỉ có số ca gia tăng vì bệnh lan rộng trong một số vùng mới, mà còn có các vụ dịch bùng nổ xảy ra nữa. Năm 2007, Venezuela báo cáo hơn 80.000 ca, bao gồm hơn 6.000 trường hợp DHF.
Một số dữ liệu khác cho biết:
·Trong suốt các vụ dịch sốt xuất huyết, tỷ lệ nhiễm trong số người không phơi nhiễm trước đây với virus thường là 40-50%, mà còn có thể tăng lên đến 80-90%;
·Ước tính khoảng 500.000 người mắc DHF đòi hỏi nhập viện mỗi năm, một tỷ lệ lớn trong số đó là trẻ em. Khoảng 2.5% số ca đó đã bị tử vong;
·Không được điều trị kịp thời, tỷ lệ tử vong do DHF có thể hơn 20%. Tiếp cận trong phạm vi rộng hơn ở hệ thống chăm sóc y khoa từ các nhà cung cấp y tế với kiến thức về DHF - các thầy thuốc và y tá nhận ra các triệu chứng của bệnh và làm thế nào để điều trị hoặc xử trí nó thì khi đó mới có thể làm giảm đi tỷ lệ tử vong xuống còn < 1%.
Một số thông tin mới trong nghiên cứu về sốt xuất huyết
Trong một nghiên cứu mới do nhóm tác giả đứng đầu là giáo sư Gavin Screaton, từ trường đại học Hoàng gia đã tìm thấy các kháng thể gọi là protein màng tiền thân hay báo trước (precursor membrane protein_prM), các kháng thể này hình thành từ cơ thể người để chống lại virus Dengue. Đúng hơn là trung hòa với virus Dengue, các kháng thể này thật sự giúp virus nhiễm vào tế bào nhiều hơn.
Nghiên cứu mới giải thích thêm rằng một người đã bị nhiễm một lượt bởi virus Dengue khi gặp trở lại bởi một lượt virus Dengue nữa thì các kháng thể prM bị đánh thức trong suốt lần đầu tiên chuyển sang hoạt động. Tuy nhiên, các kháng thể prM này đúng hơn là bảo vệ cơ thể khỏi bị nhiễm lần kế tiếp, giúp cho virus Dengue nổi lên. Các báo cáo này cho thấy lượt nhiễm thứ hai với virus Dengue có thể nguy hiểm và trầm trọng hơn. Nghiên cứu này cũng cho thấy một tiếp cận mới về cách làm thế nào để đưa ra một vaccine cho sốt dengue. Vaccine mà trong đó có liên quan đến loại protein virus chính trong quá trình đáp ứng miễn dịch của cơ thể và sẽ mang lại hiệu quả cao nhất-đó là những giải thích của nhóm tác giả đăng tải trên tạp chí Science.
Các nhà nghiên cứu hy vọng rằng những khám phá của họ sẽ mang đến cho họ một bước gần hơn trong việc tạo ra một loại vaccine có hiệu quả chống lại virus Dengue.
Việt Nam hưởng ứng Ngày ASEAN phòng chống sốt xuất huyết lần thứ I
Bộ Y tế vừa có công văn gửi Chủ tịch UBND thành phố Cần Thơ về việc phối hợp tổ chức mít tinh hưởng ứng Ngày ASEAN phòng chống sốt xuất huyết (SXH) lần thứ nhất sẽ diễn ra vào ngày 15/6 tới đây tại tỉnh đại diện là thành phố Cần Thơ. Các hoạt động hưởng ứng bao gồm: mít tinh, truyền thông, phát động chiến dịch diệt lăng quăng, bọ gậy, vệ sinh môi trường và nhiều hoạt động thiết thực khác.
Hội nghị Bộ trưởng Bộ Y tế các nước ASEAN năm 2010 đã quyết định chọn ngày 15/6 hằng năm là Ngày ASEAN phòng chống Sốt xuất huyết. Việt Nam là nước có bệnh Sốt xuất huyết lưu hành quanh năm với số mắc và tử vong cao. Trong 5 tháng đầu năm, cả nước đã ghi nhận khoảng 15.000 trường hợp mắc SXH, trong đó có 11 trường hợp tử vong.