Tổ chức Y tế Thế giới hôm nay đã ra thông báo với các nước cần tăng cường hơn nửa công tác giám sát hiệu quả của các dược phẩm phòng chống sốt rét nhằm mục đích phát hiện sớm dấu hiệu sốt rét kháng artemisinin. Đây là một trong những kết luận của bản báo cáoHiệu quả của thuốc sốt rét và vấn đề sốt rét kháng thuốc trên toàn cầu giai đoạn 2000 – 2010. Bản cáo cáo đã dựa trên số liệu của hơn 1.000 nghiên cứu từ các chương trình phòng chống sốt rét quốc gia và viện nghiên cứu trong hơn 10 năm qua.
Nội dung tóm tắt của báo cáo cho thấy chỉ khoảng 34% các quốc gia đang có sốt rét lưu hành hợp tác với Tổ chức Y tế Thế giới để thực hiện theo các khuyến cáo trong công tác giám sát thường xuyên hiệu quả của thuốc sốt rét.
”Chúng ta cần có một cam kết lớn hơn để đảm bảo việc hỗ trợ và duy trì công tác giám sát hiệu quả của các loại thuốc sốt rét tại từng quốc gia, đây là điều cần thiết để ngăn chặn tình trạng kháng thuốc sốt rét lây lan trên diện rộng”, tiến sĩ Pascal Ringwald – một trong những tác giả của bản báo cáo trên thuộc bộ phận Giám sát kháng thuốc của Chương trình Phòng chống Sốt rét Toàn cầu do Tổ chức Y tế Thế giới quản lý.
Tình trạng kháng Artemisinin
Tháng 2/2009, Tổ chức Y tế Thế giới xác nhận tình trạng sốt rét kháng với artemisinin đã xuất hiện tại các địa phương dọc biên giới hai nước Thái Lan và Campuchia. Mặc dù các bệnh nhân sốt rét tại những nơi này đã được điều trị theo liệu pháp artemisinin kết hợp (ACTs) nhưng thời gian điều trị khỏi tốn nhiều thời gian hơn. Tại các khu vực sốt rét kháng artemisinin, tỷ lệ điều trị thành công phụ thuộc nhiều vào hiệu quả của các dược phẩm không có thành phần artemisinin trong liệu pháp kết hợp.
Tuy nhiên bản cáo cáo cũng nhận thấy rằng liệu pháp artemisinin kết hợp được khuyên dùng ở thời điểm hiện nay tại các chương trình quốc gia phòng chống sốt rét vẫn còn hiệu quả trong điều trị với tỷ lệ thành công hơn 90%. Một số các quốc gia khác nơi hiện đang sử dụng phương pháp trị liệu artemisinin kết hợp có tỷ lệ chữa trị thành công dưới 90% đang tiến hành thay đổi một phương thức điều trị mới, hiệu quả hơn cho điều trị sốt rét.
”Sự nổi lên của tình trạng kháng artemisinin tại các khu vực thuộc biên giới giữa hai nước Thái Lan và Campuchia là lời cảnh báo cho toàn thế giới trong việc giám sát và ngăn chặn sự lây lan của tình trạng này, hơn nửa, nó cho chúng ta thấy liệu pháp artemisinin kết hợp hiện đang là phuong pháp hiệu quả nhất trong điều trị ký sinh trùng P. falciparum”, tiến sĩ Robert Newman – giám đốc Chương trình Phòng chống Sốt rét Toàn cầu của Tổ chức Y tế Thế giới cho biết. “Công việc này rất cần thiết để duy trì sự tiến bộ trong các chương trình phòng chống sốt rét trên toàn cầu và đạt được các chỉ tiêu sức khỏe trong Mục tiêu Phát triển Thiên Niên kỷ (MDGs)”.
Ngăn chặn sự lây lan của ký sinh trùng sốt rét kháng artemisinin
Các nổ lực nhằm ngăn chặn và kiểm soát sự lây lan của ký sinh trùng kháng artemisinin tại các khu vực thuộc biên giới hai quốc gia Thái Lan và Campuchia đã được triển khai từ tháng 11/2008, tuy nhiên, nhiều bằng chứng cho thấy tình trạng kháng artemisinin của ký sinh trùng cũng đang xuất hiện tại các khu vực dọc biên giới Thái Lan với Myanma. Từ đây, nhiều lo ngại cho rằng sự kháng này có thể sẽ lan tới các quốc gia châu Phi từ khu vực biên giới Thái Lan và Campuchia như trường hợp sốt rét kháng chloroquine và sulfadoxine-pyrimethamine đã từng xảy ra trong thập niên 60 và 70 của thế kỷ trước.
 |
Sốt rét kháng artemisinin có thể đã xuất hiện ở một số nơi tại khu vực Đông Nam Á
(Ảnh: worldmalariaday.org) |
”Sốt rét kháng thuốc cũng giống như ung thư, cần phải được kiểm soát và giải quyết ở mọi cấp độ. Các nước có sốt rét kháng thuốc cần tăng cường công tác giám sát nguồn bệnh, phòng chống lây nhiễm… Tổ chức Y tế Thế giới cũng nên được trao quyền và hỗ trợ nhiều hơn để đi đầu trong công tác này. Đây là điều tiên quyết trong việc bảo vệ hiệu quả của phương pháp trị liệu artemisinin kết hợp - phương pháp tốt nhất ở thời điểm hiện tại cho con người chống lại căn bệnh chết người này”, giáo sư Nicholas J White thuộc bộ phận Nghiên cứu Y học hợp tác giữa Đại học Oxford và Đại học Mahidol tại Bangkok, Thái Lan nói.
Từ năm 1973, Tổ chức Y tế Thế giới đã cung cấp các khoản tài trợ cho chương trình phòng chống sốt rét tại nhiều quốc gia để giám sát kháng thuốc bằng cách cập nhật thường xuyên các số liệu từ các nghiên cứu tại mỗi quốc gia. Bên cạnh kinh phí, Tổ chức Y tế Thế giới cũng đã hỗ trợ về mặt kỹ thuật, phương pháp thống kê báo cáo và các bộ chẩn đoán hiện đại để xác định những trường hợp sốt rét kháng thuốc.
Tại sao xuất hiện tình trạng ký sinh trùng kháng với artemisinin
Các nhà khoa học vẫn đang tiếp tục tìm hiểu bằng cách nào và nguyên nhân xảy ra kháng artemisinin của ký sinh trùng sốt rét. Nhìn chung, đầu tiên hiện tượng sốt rét kháng thuốc xảy ra là do sự đột biến hiếm gặp nào đó có tính chất tự phát trong ký sinh trùng. Khả năng kế tiếp tạo nên kháng thuốc của ký sinh trùng là do các yếu tố tác động từ bên ngoài (ở đây phần lớn là do các thuốc điều trị sốt rét kém chất lượng, không đạt chuẩn hoặc dùng các liệu pháp artemisinin đơn trị liệu (artemisinin-based monotherapies) và sự chọn lọc tự nhiên trong quá trình tồn tại của chủng gây bệnh.
 |
Lấy máu xét nghiệm KSTSR cho người dân tại khu vực biên giới
Thái Lan – Campuchia
(Ảnh: bbitv.nextcom.no) |
Tuy nhiên, một điều rõ ràng là nếu hiệu quả điều trị duy nhất của hoạt chất artemisinin giảm thì nguy cơ kháng của ký sinh trùng ngày càng gia tăng. Hiện các nhà nghiên cứu vẫn đang nổ lực để tìm và phát triển một dược phẩm mới, hiệu quả hơn cho điều trị sốt rét phòng ngừa trường hợp ký sinh trùng kháng artemisinin lan rộng.
Trước các nội dung trong báo cáo, Tổ chức Y tế Thế giới đang triển khai một Chương trình Toàn cầu với một số đối tác về việc ngăn chặn và kiểm soát tình hình sốt rét kháng artemisinin, dự kiến chương trình này sẽ được đưa ra vào tháng 1/2011. Cũng trong năm 2011 tới đây, Tổ chức Y tế Thế giới cũng sẽ phát động một chương trình cho cộng đồng về việc nâng cao nhận thức về việc kháng thuốc và sự lây lan của nó trên toàn cầu nhân ngày Sức khỏe Thế giới 2011.