Ngày 8/9/2016. WASHINGTON DC.Ngân hàng thế giới (WB)-Tử vong do ô nhiễm không khí: mạng sống và cái giá phải trả (Death in the Air: Air Pollution Costs Money and Lives). Theo một nghiên cứu mới đây của Ngân hàng Thế giới (WB) vàViện đánh giá và nghiên cứu y tế (Institute for Health Metrics and Evaluation_IHME)thì nguy cơ tử vong do ô nhiễm không khí đứng thứ tư trong các nguyên nhân tử vong hàng đầu trên thế giới.
Tổn thất kinh tế do mất nguồn lao động
Những năm gần đây, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) liên tục cảnh báo mối đe dọa từ ô nhiễm không khí với sức khỏe con người cao hơn nhiều so với những con số báo cáo dẫn đếnnguy cơ đột quỵ, tim mạch, hô hấp, não bộ và trí nhớ. WHO cho biết ô nhiễm không khí là nguyên nhân làm hơn 3 triệu người tử vong tử vong sớm mỗi năm đe dọa hầu hết cộng đồng dân cư các thành phố lớn ở những nước đang phát triển và các nước chậm phát triển.
H1
Theo WB, tử vong do ô nhiễm không khí gây thiệt hại 225 tỷ USD kinh tế toàn cầu (Air Pollution Deaths Cost Global Economy US$225 Billion) và là nguy cơ hàng đầu gây tử vong sớm trên thế giới. Nghiên cứu phối hợp của WB với IHME nhằm ước tính chi phí của những người tử vong sớm liên quan đến ô nhiễm không khí và tăng cường hành động (The Cost of Air Pollution: Strengthening the economic case for action) trong bối cảnh các nguồn tài nguyên khan hiếm, kết quả nghiên cứu này cho biết tử vong do ô nhiễm không khí gây thiệt hại kinh tế toàn cầu tới 225 tỷ USD do giảm nguồn lực lao động và khoảng 5,5 triệu người tử vong năm 2013 do mắc các bệnh liên quan đến ô nhiễm không khí ngoài trời và trong nhà, gây đau khổ cho con người và làm giảm sự phát triển kinh tế (causing human suffering and reducing economic development).
H2. Ô nhiễm không khí có thể cướp đi mạng sống của tất cả mọi người
Theo nghiên cứu của WB, tử vong do ô nhiễm không khí không chỉ tấn công trẻ nhỏ và người già mà còn đang cướp đi mạng sống của những người đang ở độ tuổi lao động cả nam và nữ là bi kịch giảm nguồn lực lao động và gây thiệt đáng kể cho kinh tế toàn cầu. Nghiên cứu cho thấy hầu hết số ca tử vong sớm là ở nam giới và phụ nữ trong độ tuổi lao động, trong đó tại Nam Á (South Asia) tổn thất thu nhập lao động hàng năm tương đương với tỷ lệ 1% - 0,83% tổng sản phẩm quốc gia (GDP); tại khu vực Đông Á và Thái Bình Dương (East Asia and the Pacific), nơi đang có sự già hóa dân số (population is ageing) thì tổn thất thu nhập lao động khoảng 0,25% GDP; tại khu vực cận Sahara (châu Phi), nơi ô nhiễm không khí làm suy yếu tiềm năng thu nhập của dân số trẻ (younger populations), tổn thất thu nhập lao động hàng năm tương đương với 0,61% GDP. Nếu nhìn vào con số tử vong ở tất cả các nhóm tuổi qua lăng kính "tổn thất phúc lợi xã hội" (welfare losses), một cách tiếp cận thường được áp dụng để đánh giá chi phí và lợi ích theo quy định về môi trường của từng quốc gia nhất định thì chi phí toàn cầu tổng hợp trên đầu người tử vong trong năm 2013 hơn 5.000 tỷ USD từ thiệt hại phúc lợi xã hội; trong đó tại khu vực Đông và Nam Á , tổn thất phúc lợi liên quan đến ô nhiễm không khí tương đương với khoảng 7,5% GDP. Bà Laura Tuck-Phó Chủ tịch phụ trách phát triển bền vững của WB (Sustainable Development at the World Bank) phát biểu trong một thông cáo báo chí: "Ô nhiễm không khí là một thách thức đe dọa phúc lợi cơ bản con người, gây thiệt hại tài nguyên thiên nhiên và hạn chế tăng trưởng kinh tế. Chúng tôi hy vọng nghiên cứu này sẽ chuyển dịch các chi phí của những người tử vong sớm thành một ngôn ngữ kinh tế gây tiếng vang với các nhà hoạch định chính sách để có thêm nhiều nguồn lực dành cho việc cải thiện chất lượng không khí. Bằng cách hỗ trợ các thành phố lành mạnh và đầu tư vào các nguồn năng lượng sạch hơn, chúng ta có thể làm giảm lượng khí thải nguy hiểm, biến đổi khí hậu chậm và quan trọng nhất là cứu sống mạng người".
H3. Các hạt ô nhiễm không khí có thể tấn công vào cả hệ thần kinh trung ương
Tử vong liên quan đến ô nhiễm môi trường không khí gia tăng ở các vùng đông dân cư, các khu vực đô thị hóa nhanh chóng, trong khi các trường hợp tử vong liên quan đến nấu ăn và sưởi ấm (deaths related to cooking and heating homes) bằngnhiên liệu rắn vẫn không thay đổi mặc dù lợi nhuận phát triển và cải tiến trong dịch vụ y tế, bệnh do cả hai loại ô nhiễm không khí gây ra làm 1 trong 10 người tử vong năm 2013 hoặc hơn 6 lần số ca tử vong do sốt rét (diseases attributed to both types of air pollution caused 1 in 10 deaths in 2013 or more than six times the number of deaths caused by malaria). TS. Chris Murray-Giám đốc IHME cho biết: "Báo cáo này và gánh nặng bệnh tật do ô nhiễm không khí là lời kêu gọi hành động khẩn cấp, trong tất cả các yếu tố nguy cơ khác nhau dẫn đến tử vong sớm chính là khu vực không khí chúng ta hít thở nhưng mỗi người lại ít kiểm soát được nó. Các nhà hoạch định chính sách trong các cơ quan y tế và môi trường cũng như lãnh đạo các ngành công nghiệp khác nhau đang phải đối mặt với nhu cầu ngày càng tăng và cũng đang kỳ vọng giải quyết vấn đề này (expectations to address this problem)". Khoảng 90% dân số ở các nước thu nhập thấp và trung bình được tiếp xúc với mức độ nguy hiểm của ô nhiễm không khí xung quanh, WB làm việc với các nước đang phát triển và các đối tác nhằm giảm thiểu ô nhiễm bằng cách hỗ trợ giám sát và phân tích, cải cách quy định và các khoản đầu tư. Chẳng hạn như năm 2016, WB cam kết hỗ trợ Trung Quốc 1 tỉ USD để cải thiện chất lượng không khí bằng cách giảm phát thải các chất ô nhiễm không khí cụ thể từ công nghiệp, giao thông vận tải và các nguồn nông thôn ở tỉnh Hà Bắc và bằng cách tăng hiệu quả năng lượng và năng lượng sạch thông qua tài trợ sáng tạo trong khu vực Bắc Kinh (Beijing)-Thiên Tân (Tianjin)- Hà Bắc (Hebei) còn được gọi là khu vực Jing-Jin-Jibao gồm thủ đô và các tỉnh lân cận.
H4. Hạt magnetite ô nhiễm có thể xâm nhập vão não người
Ô nhiễm không khí gây tổn thương não bộ và làm giảm trí nhớ
Ngày 06/09/2016. CNN. Các hạt phân tử ô nhiễm không khí được tìm thấy bên trong não người (Air pollution particles found inside human brains). Mối quan tâm mới khác có thể là xảy ra đối với cư dân thành phố, đặc biệt những người sống tại các thành phố bị ô nhiễm trên thế giới như một nghiên cứu mới cho thấy các hạt phân tử nhất định được tìm thấy trong tình trạng ô nhiễm có thể xâm nhập não người do con người hít thở trong không khí. Các phân tử ô nhiễm phát hiện được biết đến là magnetite (oxit sắt từ) có kích thước nhỏ hơn 150 nanometer-nhỏ hơn độ rộng của 1 sợi tóc người thường hình thành phổ biến bên trong các động cơ và đốt cháy nhưng các nhà nghiên cứu tại Trường Đại học Lancaster ở Anh phát hiện chúng bên trong vỏ não trước của não người trong nghiên cứu gần đây của họ được xuất bản vào hôm thứ hai. Các mẫu não của 37 người sống ở thành phố Mexico hay Manchester ở Anh được phân tích các mức độ của từ tính để xem liệu các phân tử nào có mặt và sau đó 6 phân tử có từ tính nhất được hình dung bằng cách sử dụng quang phổ học để giải mã các phân tử có mặt và những gì chúng được tạo thành. Câu trả lời là chất gây ô nhiễm độc hại này. “Magnetite là chất độc đối với não người”, Barbara Maher, giáo sư về khoa học môi trường ở trường Đại học Lancaster và chủ trì nghiên cứu cho biết: “Và các phân tử magnetite luôn luôn có mặt trong môi trường ô nhiễm”. Magnetite là một dạng khoáng của sắt và được cho là độc hại do khả năng của nó dễ phản ứng và giải phóng các hạt phân tử khác, được biết là gốc tự do, gây ra mất cân bằng oxi hóa trong các tế bào thần kinh, phá hủy và tiêu diệt chúng trong quá trình phát triển.
H5. Thành phố Ấn Độ đang chiến thắng cuộc chiến chống lại không khí ô nhiễm
Câu chuyện của 2 phân tử (A tale of two particles)
Maher khám phá ra 2 dạng hạt phân tử magnetite bên trong các vật mẫu não người, mỗi dạng có một câu chuyện khác nhau đằng sau việc làm thế nào chúng đến đó. Một dạng của hạt phân tử này là có góc cạnh hay răng cưa được tạo thành tự nhiên bên trong não người, một dạng khác có hình cầu do chúng được hình thành ở nhiệt độ cao như bên trong động cơ xe hơi và được kết hợp với các kim loại khác nhau như bạch kim và ni-ken. Kết quả là sau đó cũng có một kích thước, kết cấu và thành phần thống nhất cũng như hình dạng riêng biệt của chúng xuất hiện do tình trạng ô nhiễm. Maher cho biết thêm: “Đây là một kết hợp tổng thể với các hạt phân tử ô nhiễm không khí, để xác minh điều này nhóm nghiên cứu so sánh các hạt phân tử này với các hạt phân tử từ ô nhiễm không khí được bơm từ các lề đường khác nhau và nó khá thuyết phục”.
H6. Hai hình dạng của magnetite có thể được phân biệt dựa trên hình dạng, với các hình dạng tự nhiên
có góc cạnh hơn trong khi các hình dạng ô nhiễm có hình cầu hơn.
Cũng có nhiều các hạt phân tử hình tròn hơn với 100 hạt phân tử cho mỗi góc cạnh 1 hạt phân tử hình tròn được tìm thấy bên trong các vật mẫu não, hạt phân tử có hình cầu hơn được cho là xảy ra một cách tự nhiên bên trong não, cũng có thể có các biện pháp tự nhiên tại một vị trí để bảo vệ não. Maher nói: “Nếu não sản xuấtra chúng, chúng có thể được bảo vệ một cách an toàn trong lớp màng hay vỏ bọc tế bào để giảm khả năng phản ứng của chúng”, cần nhiều nghiên cứu hơn xác định liệu đó có phải là sự thật.
H5. Phân tử ô nhiễm có thể xâm nhập vào não
Xâm nhập vào não (Entry into the brain)
Các nhà khoa học đã nghiên cứu vùng vỏ não trước của các vật mẫu não mà họ thu được có thể được tiếp cận từ khứu giác của một người nằm ở trên đỉnh của mũi và họ tin rằng đây là lối vào của các hạt phân tử trong não. Maher cho biết thêm rằng các hạt phân tử có thể được đưa đến các khu vực khác của não: “Không có rào cản ở mạch máu não, đó là vùng dễ bị xâm nhập thực sự”. Kích thước rất nhỏ của các hạt phân tử cũng giảm khả năng cho chúng bị cản trở do những sợi lông và chất nhầy bên trong mũi-rào cản tự nhiên của cơ thể bạn giúp chúng đi vào máu và sau đó lên não. Theo ước tính của WHO, ô nhiễm không khí bên ngoài (Outdoor air pollution) gây ra 1,3 triệu ca tử vong trên thế giới mỗi năm và được xem là yếu tố nguy cơ đối với bệnh hô hấp cấp tính và mãn tính (acute and chronic respiratory disease) nhưng nhóm nghiên cứu của Maher cho rằng phân tử gây ô nhiễm này có thể tăng mối nguy cơ phát triển bệnh Alzheimer (suy giảm trí nhớ).
H6. Những vùng não bộ có hạt ô nhiễm magnetite thay đổi rất giống với giai đoạn đầu của bệnh Alzheimer
Nguy cơ bệnh Alzheimer’s? (A risk of Alzheimer's?)
Các nghiên cứu trước đây được liên kết với sự có mặt của magnetite trong não đối với sự xuất hiện của bệnh Alzheimer’s và Maher cho rằng điều này có thể được gây ra bởi sự phát triển của các gốc tự do này, mà gây ra tổn thương bên trong não. các phân tử cũng có thể gây ra các tình trạng khác ở não. Maher nói rằng: “Cho đến nay, đây là các nhân tố môi trường tiềm ẩn đối với bệnh Alzheimer’s nhưng bằng chứng của điều này bị hạn chế và các chuyên gia khác nhấn mạnh nhu cầu để tìm kiếm hơn nữa”. TS. Jennifer Pocock từ Viện Thần kinh của trường Đại học London cho biết: “Tôi nghĩ rằng bất kỳ sự tương quan với điều này và bệnh Alzheimer’s là yếu, các tác giả thừa nhận rằng các phân tử này sẽ vào thông qua khứu giác. Ông Pocock cho biết thêm rằng nhiều việc cần được thực hiện để tương quan nồng độ magnetite trong số những bệnh nhân những người mà chủ yếu trong trong thành phố so với những bệnh sống ở nơi tương đối không ô nhiễm để xem liệu “các phân tích biểu bệnh ở não của bệnh Alzheimer’s tương quan với nồng độ magnetite” 9 analyses of their Alzheimer's disease brain pathology correlate with magnetite concentrations). Nhóm nghiên cứu của Maher đang có kế hoạch để hiểu rõ hơn từ các nghiên cứu dịch tễ rộng lớn hơn cũng như các nghiên cứu sâu hơn tìm hiểu chất độc thực sự của các phân tử này, Maher phát biểu: “Nếu các hạt phân tử này đang có tác động, chúng ta cần làm điều gì đó đối với nó, đó là những gì mà chúng ta cần tiến hành và điều tra.”