Ngày 27/5/2014. GENEVA - Nhân ngày thế giới không thuốc lá 31 tháng 5, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) kêu gọi các nước tăng thuế đối với thuốc lá để khuyến khích người sử dụng ngừng hút thuốc lá và ngăn chặn những người khác khỏi bị nghiện thuốc lá.
Phòng chống các tác hại do thuốc lá
Nguyên nhân hàng đầu gây tử vong, bệnh tật và nghèo đói (Leading cause of death, illness and impoverishment)
Dịch thuốc lá là một trong những mối đe dọa sức khỏe công cộng lớn nhất mà thế giới đã từng phải đối mặt, giết chết gần 6 triệu người mỗi năm, hơn 5 triệu các ca tử vong trong số này là do sử dụng thuốc lá trực tiếp trong khi hơn 600 ngàn người chết là do bị phơi nhiễm với hút thuốc lá thụ động. Cứ mỗi giây có khoảng một người chết do thuốc lá, chiếm đến 1 trong 10 số trường hợp tử vong ở người lớn, có hơn một nửa số người hút thuốc lá hiện tại cuối cùng sẽ chết vì một căn bệnh liên quan đến thuốc lá. Gần 80 % trong số hơn một tỷ người hút thuốc trên toàn thế giới sống ở các nước có thu nhập thấp và trung bình, nơi mà gánh nặng của tử vong và bệnh tật liên quan đến thuốc lá là nặng nhất. Người sử dụng thuốc lá chết sớm làm mất thu nhập của gia đình họ, tăng chi phí chăm sóc sức khỏe và cản trở phát triển kinh tế. Ở một số nước, trẻ em ở các hộ gia đình nghèo thường xuyên được sử dụng để trồng thuốc lá cung cấp thu nhập cho gia đình, những trẻ em này đặc biệt dễ bị "bệnh thuốc lá màu xanh lá cây" (green tobacco sickness), gây ra do nicotine được hấp thụ qua da từ việc xử lý các lá của cây thuốc lá còn ướt.
Kẻ giết người từ từ (Gradual killer)
Bởi vì có một sự chậm trễ trong nhiều năm kể từ khi mọi người bắt đầu sử dụng thuốc lá và khi sức khỏe của họ có vấn đề thì dịch bệnh có liên quan đến thuốc lá và tử vong chỉ mới bắt đầu. Thuốc lá gây ra 100 triệu trường hợp tử vong trong thế kỷ 20, nếu xu hướng này tiếp tục, nó có thể gây ra một tỷ người chết trong thế kỷ 21. Nếu không được kiểm soát thì tử vong liên quan đến thuốc lá sẽ tăng lên hơn 8 triệu mỗi năm vào năm 2030, hơn 80% các ca tử vong sẽ ở các nước có thu nhập thấp và trung bình.
Giám sát là chìa khóa (Surveillance is key)
Giám sát tốt theo dõi mức độ và tính chất của nạn dịch thuốc lá và cho biết cách tốt nhất để điều chỉnh các chính sách, chỉ có một trong 4 quốc gia, đại diện cho hơn một phần ba dân số thế giới giám sát sử dụng thuốc lá bằng cách lặp lại các cuộc điều tra ở thanh thiếu niên và người lớn mang tầm quốc gia ít nhất một lần mỗi năm năm.
Hút thuốc lá thụ động kẻ giết người (Second-hand smoke kills)
Hút thuốc lá thụ động là khói thuốc lá phủ khắp nhà hàng, văn phòng hoặc không gian kín khác khi người ta đốt cháy các sản phẩm thuốc lá như thuốc lá, bidis và các tẩu hút thuốc. Có hơn 4.000 hóa chất trong khói thuốc lá, trong đó ít nhất 250 loại hóa chất được biết là có hại và hơn 50 loại được biết là gây ung thư. Không có mức độ phơi nhiễm an toàn với khói thuốc lá thụ động: ở người lớn, hút thuốc lá thụ động gây ra các bệnh tim mạch và hô hấp bệnh nghiêm trọng bao gồm cả bệnh tim mạch vành và ung thư phổi; ở trẻ sơ sinh gây ra cái chết đột ngột, phụ nữ có thai gây ra trẻ nhẹ cân; gần một nửa số trẻ em thường xuyên hít thở không khí bị ô nhiễm bởi khói thuốc lá ở nơi công cộng, hơn 40% trẻ em có ít nhất một cha hoặc mẹ hút thuốc, hút thuốc lá thụ độnggây ra hơn 600.000 trường hợp tử vong sớm mỗi năm; năm 2004, trẻ em chiếm 28 % số ca tử vong do hút thuốc lá thụ động. Tất cả mọi người phải được có hít thở không khí không có khói thuốc lá, Luật không khói thuốc (Smoke-free laws) bảo vệ sức khỏe của người không hút thuốc là phổ biến, không gây tổn hại cho kinh doanh và khuyến khích người hút thuốc từ bỏ thuốc lá, hơn 1 tỷ người, tương đương 16% dân số thế giới được bảo vệ bởi các luật không khói thuốc ở cấp độ quốc gia.
Người sử dụng thuốc lá cần sự giúp đỡ để từ bỏ thuốc lá (Tobacco users need help to quit)
Nghiên cứu cho thấy rằng rất ít người hiểu những nguy cơ sức khỏe cụ thể của việc sử dụng thuốc lá, chẳng hạn một cuộc khảo sát năm 2009 tại Trung Quốc cho thấy chỉ có 38% người hút thuốc biết rằng hút thuốc gây ra bệnh tim mạch vành và chỉ có 27% biết nó gây ra đột quỵ.Trong số những người hút thuốc nhận thức được sự nguy hiểm của thuốc lá thì hầu hết muốn từ bỏ thuốc lá, tư vấn và sử dụng thuốc có thể tăng gấp đôi cơ hội mà một người hút thuốc lá cố gắng để từ bỏ thuốc lá sẽ thành công.Dịch vụ làm ngừng hút thuốc lá ở cấp độ quốc gia với bảo hiểm chi trả toàn bộ hoặc một phần là có sẵn để giúp người sử dụng thuốc lá từ bỏ thuốc lá chỉ có ở 21 quốc gia chiếm 15% dân số thế giới, không có hỗ trợ làm ngừng hút thuốc lá với bất cứ loại nào chiếm một phần tư ở các nước có thu nhập thấp.
Hình ảnh cảnh báo tại nơi làm việc (Picture warnings work)
Quảng cáo về chống hút thuốc lá và đồ họa cảnh báo gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là những quảng cáo và đồ họa cảnh báo bao gồm hình ảnh nhằm làm giảm số lượng trẻ em bắt đầu hút thuốc và tăng số lượng người hút thuốc lá từ bỏ. Cảnh báo đồ họa có thể thuyết phục người hút thuốc lá bảo vệ sức khỏe cho những người không hút thuốc lá bằng cách hút thuốc ít hơn ở trong nhà và tránh hút thuốc gần trẻ em. Các nghiên cứu thực hiện sau khi thực hiện những cảnh báo bằng hình ảnh ở gói thuốc tại Brazil, Canada, Singapore và Thái Lan đều cho thấy rằng những cảnh báo bằng hình ảnh làm tăng đáng kể nhận thức của người dân về tác hại của sử dụng thuốc lá. Chỉ có 30 quốc gia chiếm khoảng14% dân số thế giới đáp ứng tốt nhất về những cảnh báo bằng hình ảnh, trong đó bao gồm các cảnh báo bằng tiếng địa phương và bao phủ trung bình ít nhất một nửa mặt trước và sau của vỏ bao thuốc lá, hầu hết các nước này là các nước có thu nhập trung bình hoặc thấp. Các chiến dịch truyền thông đại chúng cũng có thể giảm tiêu thụ thuốc lá bằng cách gây ảnh hưởng tới mọi người nhằm bảo vệ người không hút thuốc và thuyết phục thanh niên ngừng sử dụng thuốc lá, hơn một nửa dân số thế giới sống ở 37 quốc gia đã thực hiện ít nhất một chiến dịch truyền thông đại chúng mạnh mẽ nhằm chống hút thuốc lá trong vòng hai năm qua.
Cấm quảng cáo làm cho số lượng người tiêu thụ thấp hơn (Ad bans lower consumption)
Cấm quảng cáo, khuyến mãi và tài trợ với thuốc lá có thể giảm tiêu thụ thuốc lá: Một lệnh cấm toàn diện trên tất cả các mặt quảng cáo, khuyến mãi và tài trợ với thuốc lá có thể giảm tiêu thụ thuốc lá trung bình khoảng 7%, với một số quốc gia đã thực hiện giảm trong tiêu thụ lên đến 16%. Chỉ có 24 quốc gia, chiếmkhoảng10% dân số thế giới đã hoàn toàn cấm tất cả các hình thức quảng cáo, khuyến mãi và tài trợ với thuốc lá. Khoảng một trong 3 quốc gia có mức hạnchế tối thiểu hoặc không hạn chế trên tất cả các mặt về quảng cáo, khuyến mãi và tài trợvới thuốc lá.
Thuế giúp không khuyến khích sử dụng thuốc lá (Taxes discourage tobacco use)
Thuế thuốc lá là cách chi phí hiệu quả nhất trong việc làm giảm sử dụng thuốc lá, đặc biệt là ở giới trẻ và người nghèo, một sự gia tăng thuế với thuốc lá lên 10% thì giảm tiêu thụ thuốc lá khoảng 4% ở các nước có thu nhập cao và lên đến 8% ở các nước có thu nhập thấp và trung bình. Mặc dù vậy thuế thuốc lá cao là một biện pháp mà hiếm khi được sử dụng, chỉ có 32 quốc gia chưa đầy 8% dân số thế giới có mức thuế thuốc lá lớn hơn 75% giá bán lẻ, dựa trên số liệu có sẵn cho biết rằng thu nhập từ thuế thuốc lá trung bình cao hơn 175 lần so với chi tiêu về kiểm soát thuốc lá.
Đáp ứng của Tổ chức y tế thế giới (WHO response)
WHO cam kết chống nạn dịch thuốc lá trên toàn cầu, Công ước khung (Framework Convention on Tobacco Control_FCTC) của WHO về kiểm soát thuốc lá có hiệu lực vào tháng 2 năm 2005, kể từ đó, nó đã trở thành một trong những điều ước quốc tế được chấp nhận rộng rãi nhất trong lịch sử của Liên Hiệp Quốc với 178 các quốc gia chiếm 89% dân số thế giới. FCTC của WHO là công cụ kiểm soát thuốc lá quan trọng nhất của WHO và là một mốc quan trọng trong việc thúc đẩy sức khỏe y tế công cộng, đó là một hiệp ước dựa trên bằng chứng tái khẳng định quyền của người dân với tiêu chuẩn cao nhất về sức khỏe, cung cấp mức độ quy phạm pháp luật về hợp tác y tế quốc tế và đặt ra tiêu chuẩn cao cho phù hợp. 6 biện pháp MPOWER là giám sát sử dụng thuốc lá và các chính sách phòng chống (monitor tobacco use and prevention policies); bảo vệ người dân tránhsử dụng thuốc lá (protect people from tobacco use); cung cấp sự giúp đỡ để từ bỏ hút thuốc lá (offer help to quit tobacco use); cảnh báo về sự nguy hiểm của thuốc lá (warn about the dangers of tobacco); thực thi các lệnh cấm quảng cáo, khuyến mãi và tài trợ với thuốc lá (enforce bans on tobacco advertising, promotion and sponsorship); nâng thuế thuốc lá (raise taxes on tobacco).
Để biết thêm chi tiết về tiến độ thực hiện kiểm soát thuốc lá ở mức độ toàn cầu, khu vực và quốc gia, hãy tham khảo một loạt các báo cáo của WHO về đại dịch thuốc lá toàn cầu.
WHO kêu gọi đánh thuế thuốc lá cao hơn để cứu được nhiều mạng sống hơn
Dựa trên dữ liệu năm 2012, WHO ước tính bằng cách tăng thuế thuốc lá lên 50% thì tất cả các nước sẽ giảm số lượng người hút thuốc là khoảng49 triệu người trong vòng 3 năm tới và cuối cùng cứu được 11 triệu sinh mạng. Ngày nay, cứ mỗi 6 giây có một người chết do sử dụng thuốc lá, thuốc lá giết chết một nửa số người sử dụng; hút thuốc lá cũng gây ra các gánh chịu chi phí đáng kể cho các gia đình, doanh nghiệp và chính phủ. Điều trị các bệnh liên quan đến thuốc lá như ung thư và bệnh tim là tốn kém, bởi vì các bệnh liên quan đến thuốc lá và tử vong thường tấn công những người lao động chính do đó làm giảm năng suấtnăng suất và thu nhập. "Tăng thuế thuốc lá (Raising taxes on tobacco) là cách hiệu quả nhất nhằm làm giảm việc sử dụng và cứu mạng sống con người", Tổng Giám đốc WHO-Tiến sĩ Margaret Chan nói: "Hành động quả quyết về chính sách thuế thuốc lá động chạm đến ngành công nghiệp gây ra các tác hại".
Những người trẻ tuổi và người nghèo hưởng lợi nhiều nhất (The young and poor people benefit most)
Giá thuốc lá cao là đặc biệt hiệu quả làm cho những người trẻ tuổi nản lòng (những người thường xuyên có thu nhập hạn chế hơn so với những người lớn tuổi) tránh việc hút thuốc lá, chúng cũng khuyến khích người hút thuốc trẻ hiện tại hoặc là giảm sử dụng thuốc lá hoặc bỏ hoàn toàn. "Giá cả tăng từ 2 đến 3 lần là có hiệu quả trong việc giảm sử dụng thuốc lá trong giới trẻ hơn ở người lớn tuổi", Tiến sĩ Douglas Bettcher-Giám đốc Cục phòng chống các bệnh không lây nhiễm (Department for Prevention of Noncommunicable Diseases) của WHO cho biết: "Chính sách thuế có thể gây ra sự bất đồng trong dân chúng nhưng đây là sự gia tăng thuế tất cả mọi người có thể ủng hộ, khi thuế thuốc lá tăng lên thì tử vong và bệnh tật giảm xuống".
Cũng gây ra tác dụng tốt cho nền kinh tế (Good for economies too)
Theo ước tính của WHO nếu tất cả các nước tăng thuế thuốc lá lên 50% cho mỗi gói thì các chính phủ sẽ kiếm thêm 101 tỷ đô la doanh thu trên toàn cầu, Tiến sĩ Bettcher cho biết thêm: "Các nguồn ngân quỹ bổ sung này có thể và nên được sử dụng để nâng cao sức khỏe và các chương trình xã hội khác". Các quốc gia như Pháp và Philippines đã nhìn thấy những lợi ích của việc áp đặt thuế cao đối với thuốc lá, giữa đầu những năm 1990s đến năm 2005 Pháp tăng gấp 3 lần giá thuốc lá điều chỉnh lạm phát của nó, tiếp theo đó là doanh số bán hàng giảm hơn 50%, một vài năm sau đó số nam thanh niên tử vong do ung thư phổi ở Pháp bắt đầu giảm xuống; tại Philippines một năm sau khi tăng thuế, Chính phủ đã có nhiều hơn số doanh thu dự kiến và có kế hoạch chi 85% số tiền này cho các dịch vụ y tế.
Thuế thuốc lá là một yếu tố cốt lõi của việc kiểm soát thuốc lá (Tobacco taxes are a core element of tobacco control)
Sử dụng thuốc lá là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên thế giới có thể phòng ngừa, thuốc lá giết chết gần 6 triệu người mỗi năm, trong đó có hơn 600 ngàn là người không hút thuốc lá chết vì hít thở khói thuốc lá thụ động, nếu không có hành động thuốc lá sẽ giết chết hơn 8 triệu người mỗi năm vào năm 2030, hơn 80% trong số đó là những người sống ở các nước có thu nhập thấp và trung bình. Tăng thuế thuốc lá nhằm ủng hộ việc giảm tiêu thụ thuốc lá là một yếu tố cốt lõi của Công ước khung của WHO về kiểm soát thuốc lá (FCTC), một hiệp ước quốc tế có hiệu lực vào năm 2005 và đã được chấp thuận bởi 178 quốc gia thành viên. Theo điều 6 FCTC của WHO thì các biện pháp về giá và thuế nhằm làm giảm nhu cầu đối với thuốc lá, thừa nhận rằng: "các biện pháp về giá cả và thuế là một phương tiện hiệu quả và quan trọng trong việc làm giảm việc tiêu thụ thuốc lá trong các tầng lớp dân cư, đặc biệt với những người trẻ".
Ghi chú của Ban biên tập (Editor’s note)
Vào tháng 9/2011, các nhà lãnh đạo thế giới đã thông qua một Tuyên bố Chính trị của Liên Hiệp Quốc về các bệnh không lây nhiễm (NCDs) tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc và cam kết sẽ đẩy nhanh việc thực hiện FCTC, WHO được yêu cầu hoàn thành một số nhiệm vụ toàn cầu nhằm thúc đẩy các nỗ lực quốc gia trong việc giải quyết NCDs. Từ đó một chương trình nghị sự toàn cầu đã được thiết lập dựa trên 9 mục tiêu cụ thể của NCDs trên toàn cầu vào năm 2025 tổ chức kế hoạch hành động toàn cầu của WHO về phòng ngừa và kiểm soát NCDs giai đoạn 2013-2020. Kế hoạch bao gồm một loạt các hành động và khi thực hiện bởi các nước thành viên, các cơ quan của Liên Hợp Quốc và WHO sẽ giúp đạt được một mục tiêu trên toàn cầu là giảm 25% tỷ lệ tử vong sớm do NCDs vào năm 2025 và giảm 30% về tỷ lệ sử dụng thuốc lá. Kế hoạch hành động toàn cầu của WHO chỉ ra rằng việc giảm khả năng chi trả của các sản phẩm thuốc lá bằng cách tăng thuế thuốc lá là một can thiệp chi phí hiệu quả và giá cả phải chăng cho tất cả các nước thành viên. Liên Hợp Quốc sẽ tổ chức đánh giá một cách toàn diện về phòng chống và kiểm soát NCDs từ ngày 10/7 đến 11/7/2014 tại New York, việc xem xét đánh giá sẽ cung cấp một cơ hội kịp thời cho việc tập hợp sự ủng hộ chính trị về việc tăng tốc của các hành động bởi các chính phủ, các đối tác quốc tế và WHO bao gồm kế hoạch hành động toàn cầu về tăng thuế thuốc lá.