Sự đau đớn và tàn tật do một số căn bệnh truyền nhiễm mãn tính gây ra ở hầu khắp các nhóm dân số nghèo khổ nhất thế giới giờ đây đã giảm khá rõ rệt. Đây là nhận định trong một bản báo cáo mới ra gần đây của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).
Bản báo cáo có tựa đề “Công tác khắc phục những tác động từ các bệnh nhiệt đới bị lãng quên trên toàn cầu” nhắc đến 17 căn bệnh nhiệt đới bị lãng quên đã phát triển mạnh với các mức độ khác nhau ở nhiều nơi đặc biệt là những khu sinh hoạt có điều kiện vệ sinh yếu kém, môi trường sống bị ô nhiễm bởi các loại rác thải sinh hoạt và công nghiệp độc hại… và hơn nửa là các khu vực có nhiều loại gia súc, gia cầm và côn trùng truyền bệnh hoặc mang các mầm bệnh có thể lây lan sang người.
”Có nhiều căn bệnh làm suy kiệt cơ thể và đôi khi đó là những căn bệnh gây nên những tình trạng rất khủng khiếp cho con người vẫn hằng ngày được chấp nhận “sống chung” với những nhóm dân số nghèo khó nhất thế giới”, tiến sĩ Margaret Chan, tổng giám đốc Tổ chức Y tế Thế giới nói. “Các chiến lược và kế hoạch có trong bản báo cáo này được xem như là một bước đột phá với những căn bệnh nhiệt đới bị lãng quên. Nếu tất cả đều được thực thi một cách rộng khắp trên toàn cầu thì chúng ta có thể làm giảm gánh nặng của bệnh tật gây ra và phá vỡ được chu kỳ lây nhiễm, hơn thế nửa là di chứng của bệnh tật và các cơ hội điều trị bị bỏ lỡ mà đây là hai trong nhiều nguyên nhân khiến con người luôn sống trong nghèo khó sẽ được cải thiện”.
Những hậu quả của sự trường nhiễm làm biến đổi từ bệnh này sang bệnh khác hoặc tình trạng khác như mù, gây nên các vết sẹo hoặc các vết lở loét trên khắp cơ thể, các chi bị biến dạng, trí tuệ và sức khỏe giảm sút nghiêm trọng, một số cơ quan nội tạng bị hủy hoại… Những căn bệnh như thế hiện đã lan truyền như những dịch bệnh tại 149 quốc gia và vùng lãnh thổ và chúng đã và đang ảnh hưởng tiêu cực một cách trực tiếp hay gián tiếp đến cuộc sống của ít nhất một tỷ người trên khắp thế giới.
Bà Chan cho biết, hiện nay chúng ta đã có nhiều hành động cụ thể, các biện pháp can thiệp được triển khai như các loại dược phẩm an toàn, rẻ, một số phương pháp mới phòng chống bệnh tật cũng đã được áp dụng. Ngày nay chúng ta hoàn toàn có thể ngăn chặn hiệu quả các căn bệnh này bằng cách tăng độ bao phủ của tất cả các biện pháp và phương thức mới. Và đây rõ ràng là một cơ hội tốt cho điều trị và phòng chống các bệnh nhiệt đới bị lãng quên.
Bản báo cáo còn lưu ý việc thiếu hụt những nguồn tài nguyên là một vấn đề quan trọng cho những nổ lực ban đầu nhằm hướng tới số lượng lớn người nghèo trên thế giới. Nhưng vấn đề này ngày càng được khắc phục và đảm bảo lâu dài bởi sự cam kết tài trợ về nguồn thuốc từ các công ty trong ngành công nghiệp dược phẩm, bao gồm:
- Công ty Dược phẩm Novartis cam kết tài trợ không hạn chế các liệu pháp và thuốc clofazimine cho điều trị bệnh phong.
- Hãng GlaxoSmithKline cũng đưa ra thông báo một kế hoạch 5 năm cho việc tài trợ albendazole thông qua WHO, hãng cũng tiếp tục cung cấp các loại thuốc cho phòng, điều trị bệnh giun chỉ bạch huyết và thuốc điều trị các bệnh giun truyền qua đất ở học sinh tiểu học tại các quốc gia châu Phi.
- Công ty Sanofi-aventis đã đồng ý hỗ trợ cho Tổ chức Y tế Thế giới với chương trình 5 năm loại trừ bệnh ngủ (sleeping sickness), bệnh loét Buruli (Buruli ulcer), bệnh Chagas (Chagas disease hay American trypanosomiasis) và bệnh Leishmaniasis.
- Công ty Bayer (Đức) cũng đã bắt đầu thảo luận với Tổ chức Y tế Thế giới về cách triển khai các giải pháp của họ trong điều trị và phòng ngừa bệnh ngủ và bệnh Chagas.
- Hãng EISAI tiếp tục tài trợ diethylcarbamazine (DEC) cho chương trình toàn cầu loại trừ bệnh giun chỉ bạch huyết.
Những thành công
Theo bản báo cáo, các chương trình hành động để làm giảm những ảnh hưởng xấu của bệnh tật cho đến nay đã mang lại một số thành quả rất bất ngờ như:
- Phương pháp hóa trị liệu kết hợp với điều trị bằng thuốc đã được áp dụng cho hơn 670 triệu người trong năm 2008.
 |
Trẻ em tại một số quốc gia đã được dùng thuốc phòng và điều
trị miễn phí từ các chương trình y tế nhân đạo.
(Ảnh: scientificamerican.com) |
- Bệnh do giun chỉ Dracunculus medinensis gây ra hay còn gọi là bệnh dracunculiasis từ nay sẽ là căn bệnh đầu tiên được loại trừ mà không cần dùng đến vaccine mà bằng cách tuyên truyền giáo dục sức khỏe để làm thay đổi hành vi nhận thức về phòng bệnh.
- Số ca bệnh ngủ được thông báo ở mức thấp nhất trong vòng 50 năm qua và với sự thành công trong thời gian vừa qua thì bệnh giun chỉ bạch huyết sẽ được loại trừ vào năm 2020.
Triển vọng và thách thức
Bản báo cáo cũng nhận thấy những khó khăn thách thức đang chờ trong tương lai và những cơ hội để làm giảm đi những tác hại và nổi khổ sở do bệnh tật gây ra cho dân chúng tại các quốc gia có lưu hành những căn bệnh trên. Ví dụ như sự yếu kém của hệ thống y tế cơ sở cần phải được khắc phục một cách kịp thời để nâng cao chất lượng khám và điều trị bệnh nhân.
”Việc tuyên truyền cho học sinh tiểu học tại các quốc gia nghèo và đang phát triển về phòng bệnh sán máng và giun truyền qua đất là một ví dụ điển hình. Điều này cho chúng ta có cơ hội nâng cao được kiến thức về giáo dục sức khỏe, và bằng cách này chúng ta có thể đảm bảo cho một thế hệ mới trong tương lai khỏe mạnh hơn”, tiến sỹ Lorenzo Savioli, giám đốc Chương trình kiểm soát Các bệnh nhiệt đới bị lãng quên, nói.
Nội dung của bản báo cáo cũng chỉ ra rằng những sự hợp tác tốt hơn nửa là sự cần thiết như là một yếu tố quan trọng trong kiểm soát các bệnh truyền nhiễm từ động vật sang người. Ví dụ, mỗi năm khoảng hàng chục nghìn người tử vong do bệnh dại gây ra, trong đó 95% số ca ở các quốc gia châu Á và châu Phi, và trẻ em dưới 15 tuổi chiếm đến 60% các ca tử vong.
 |
Sử dụng nguồn nước bị ô nhiễm là một trong các nguyên nhân gây nên các bệnh truyền nhiễm
mãn tính. (Ảnh: nature.com) |
Hệ thống y tế công cộng cũng phải có các phản ứng tích cực trong vấn đề thay đổi cơ cấu bệnh tật do hậu quả của biến đổi khí hậu và các yếu tố có hại từ môi trường sống. Sốt xuất huyết và sốt Dengue là một ví dụ, chúng xuất hiện và nổi lên từ lâu, và giờ đây sốt xuất huyết là một trong những căn bệnh có tỷ lệ tăng trưởng mạnh nhất, làm thiệt hại và gây một gắnh nặng to lớn cho nền kinh tế thế giới. Ở thời điểm hiện tại, đã có những ca mắc xốt xuất huyết được thông báo tại các khu vực trước đây bệnh chưa từng được phát hiện. Duy trì công tác kiểm soát vector và môi trường là một trong những yếu tố then chốt trong phòng chống và ngăn ngừa sự lây lan của các bệnh nhiệt đới bị lãng quên.
Một số bệnh nhiệt đới bị lãng quên như bệnh loét Buruli (Mycobacterium ulcerans), bệnh Chagas (American trypanosomiasis), một số bệnh sán lá, bệnh ngủ (human African trypanosomiasis), bệnh giun chỉ bạch huyết (elephantiasis), bệnh sán máng (bilharziasis), các bệnh giun truyền qua đất…