|
Quá trình hình thành, phát triển và lịch sử toàn cầu của một loài ký sinh trùng sốt rét
Ngày 27/6/2016. Đại học New York-Các nhà khoa học phát hiện quá trình hình thành, phát triển và lịch sử toàn cầu của một loài ký sinh trùng sốt rét (Global, evolving, and historic make-up of malaria species uncovered). Trong nghiên cứu được xuất bản trên Tạp chí Nature Genetics, một nhóm các nhà khoa học đã phát hiện quá trình hình thành, phát triển và lịch sử toàn cầu của P.vivax, 1 trong 5 loài ký sinh trùng sốt rét gây bệnh ở người. Nghiên cứu chỉ ra mối liên quan giữa sự lan rộng ký sinh trùng trước đây với quá trình đi lại bằng đường biển thời thực dân cùng một số nguyên nhân khác nhấn mạnh những thách thức mà các chuyên gia y tế gặp phải trong phòng chống loài ký sinh trùng này. Jane Carlton, giảng viên Khoa Sinh vật học Đại học New York, người chủ trì nghiên cứu này nhận xét: “Plasmodium vivax sẽ là loài ký sinh trùng sốt rét còn trụ vững đến sau cùng, những phát hiện của chúng tôi cho thấy nó đang tiến hóa để đối phó với các loại thuốc chống sốt rét và thích nghi với những thay đổi địa phương và có thể sẽ cần rất nhiều biện pháp tiếp cận để tiêu diệt nó trên phạm vi toàn cầu”. Daniel Neafsey, phó giám đốc Trung tâm Hệ gen Bệnh Truyền nhiễm tại Viện Broad, người đã thu thập dữ liệu phân tích và đồng chủ trì nghiên cứu cho biết thêm rằng: “Dữ liệu DNA cho biết P. vivax rõ ràng có một lịch sử khác biệt hơn các loài ký sinh trùng sốt rét khác trong mối liên hệ với các quần thể con người chứng tỏ những khía cạnh độc nhất về sinh vật học của nó có thể đã ảnh hưởng tới các cách thức mà nó lan rộng trên khắp thế giới”. Ước tính P. vivax gây ra 15,8 triệu ca sốt rét lâm sàng mỗi năm nhưng vẫn chưa được nghiên cứu đầy đủ do 2 yếu tố ít nguy hiểm hơn những loài khác và trong lịch sử nó rất khó phân tích vì không thể phát triển nó trong phòng thí nghiệm, một thách thức khác là tách chiết DNA của ký sinh trùng khỏi DNA con người. Trong qua trình nghiên cứu, các nhà khoa học đã giải trình tự xấp xỉ 200 mẫu DNA của P. vivax thu thập được từ các bệnh nhân-số lượng hệ gen P. vivax lớn nhất được giải trình tự tính đến hiện tại tại 11 quốc gia bao gồm Brazil, Colombia, Ấn độ, Mexico, Myanmar, Papa New Guinea, Peru và Thái Lan. Các nhà khoa học đã có thể tách chiết DNA P. vivax khỏi vật chủ con người của nó bằng việc sử dụng một bộ ‘mồi dính’ (sticky baits) để giữ lại DNA ký sinh trùng giúp rửa sạch đi DNA của người. Các nhà khoa học đã thu thập các mẫu bệnh nhân thông qua Các Trung tâm Ưu tú Quốc tế về Nghiên cứu Sốt rét (International Centers of Excellence for Malaria Research), một mạng lưới các trung tâm nghiên cứu độc lập trong các bối cảnh sốt rét lưu hành nhằm cung cấp kiến thức, công cụ và các chiến lược dựa trên chứng cứ để hỗ trợ các nhà nghiên cứu trong nước làm việc trong nhiều điều kiện khác nhau, đặc biệt là trong các chính phủ và các cơ quan chăm sóc y tế. Việc giải trình tự hệ gen của ký sinh trùng mang lại một loạt những góc nhìn sâu sắc về bản chất của P. vivax như nó tồn tại ngày nay và cũng đóng vai trò như là một “cuốn sách lịch sử gen” của những khu vực được nghiên cứu:
Các giai đoạn hồng cầu của Plasmodium vivax từ các bệnh nhân sốt rét tại Thái Lan
(Nguồn: Wanlapa Roobsoong, Đại học Mahidol, Thái Lan)
- Các quần thể P. vivax Trung và Nam Mỹ rất đa dạng về mặt di truyền học và khác biệt với tất cả các quần thể P. vivax hiện tại khác cho thấy những ký sinh trùng ở Thế giới Mới (châu Mỹ) này đã được đưa vào bởi những người đi biển thực dân và đại diện cho một quần thể ký sinh trùng châu Âu hiện đã bị tiêu diệt. - Các quần thể P. vivax châu Phi và Nam Á hiện tại thì tương đồng về mặt di truyền học cho thấy các quần thể P. vivax Nam Á có thể đã pha trộn về mặt di truyền với các dòng giống châu Âu trong suốt kỷ nguyên thực dân hoặc có thể phản ánh những mối liên hệ cổ xưa giữa các quần thể con người ở vùng Đông Địa Trung Hải, Trung Đông và tiểu lục địa Ấn độ. - Cấu thành gen tương đối đồng nhất của P. vivax tại Mexico phản ánh sự sụt giảm đều đặn căn bệnh này trong nước này trong thập kỷ qua, giảm xuống dưới 10.000 ca bệnh. - Ngược lại, quần thể P. vivax tại Papa New Guinea (PNG) lại rất đa dạng tương xứng với các quần thể P. vivax khác, kéo theo đó là việc phát triển các phương pháp phòng chống khác trong khu vực này của thế giới. - P. vivax rõ ràng đa dạng về mặt di truyền hơn loài P. falciparum vốn chết chóc hơn và đã được nghiên cứu rộng hơn làm cho nó bị tác động hơn bởi những phương pháp phòng chống và do đó khó bị loại trừ hơn. - Các hình thức kháng của hai gen gắn liền với khả năng kháng thuốc chống sốt rét đã lan nhanh trên khắp các quần thể dân cư toàn cầu. - Một vài gen đã được xác định là thích nghi với những thay đổi khu vực trong vật chủ người và véc-tơ muỗi-ví dụ một gen gắn liền với việc lẩn tránh phản ứng miễn dịch của muỗi cho phép loài này thích nghi thành công sự phát triển và lan truyền trong các loài muỗi ở Thế Giới Mới. Nghiên cứu này đã được tiến hành thông qua Viện Dị ứng và Các Bệnh Truyền nhiễm Quốc gia (NIAID)/Viện Y tế Quốc gia (NIH) Các trung tâm Ưu tú Quốc tế về Nghiên cứu Sốt rét (U19AI089676, U19AI089681, U19AI089686, U19AI089672, U19AI089702) và Hợp đồng Số. HHSN272200900018C, cũng như được hỗ trợ bởi Hội đồng Khoa học và Công nghệ Quốc gia Mexico (29005-M SALUD-2004-119), và Chương trình Hỗ trợ Cơ sở hạ tầng Hoạt động của Chính phủ Bang Victoria và Chính phủ Úc (HNMRC IRIISS) cùng nhiều đơn vị khác nữa.
|
TRANG CHỦ
