 |
Một số loại sán máng.
(ảnh: suckhoedoisong.vn) |
Phòng chống bệnh sán máng
Sán máng là một bệnh ký sinh trùng mạn tính được gây ra bởi sán lá của giống Schistosoma. Ít nhất có 243 triệu người đòi hỏi điều trị trong năm 2011, điều trị phải được lập lại trong một số năm, sự lan truyền bệnh được chứng minh ở 78 quốc gia, tuy nhiên điều trị đòi hỏi này ở hầu hết các nhóm nguy cơ cao nhất sống ở 52 quốc gia. Sự lan truyền Ngườitrở nên bị nhiễm khithể ấu trùng của ký sinh trùng- được phóng thích bởi sên nước ngọt- thâm nhập da trong khi tiếp xúc với nước bị ô nhiễm. Trong cơ thể ấu trùng phát triển thành sán máng trưởng thành. Sán trưởng thành sống trong các mạch máu tại đó con cái đẻ trứng. Một số trứng được thải ra ngoài cơ thể nằm trong phân hay nước tiểu để tiếp tục chu kỳ ký sinh trùng, một số khác được giữ lại trong các mô của cơ thể gây ra một phản ứng miễn dịch và làm thương tổn không ngừng các tổ chức. Dịch tể học Bệnh sán máng nổi trội ở các nước nhiệt đới và cận nhiệt đới, đặc biệt ở các cộng đồng nghèo khổ không có điều kiện để tiếp cận nước uống sạch và vệ sinh đầy đủ. Người ta ước tính có ít nhất 90% những người đòi hỏi điều trị bệnh sán máng sống ở Châu Phi. Có hai loại sán máng chính ở ruột và hệ niệu sinh dục được gây ra bởi 5 loài chính của sán lá trong máu Loài ký sinh trùng và vùng đia lý phân bổ sán lá máng | Loài | Vùng địa lý phân bố sán máng | Sán máng ruột | Schistosoma mansoni | Châu Phi, Trung Đông,vùng Carribean, Brazil,Venezuela, Suriname | Schistosoma janocium | Trung quốc, Indonesia, Phillipines | Schistosoma mekongi | Một vài huyện của Campuchia và Lào | Schistosoma guinensis và S.intercalatum | Các vùng rừng mưanhiệt đới ở Trung Phi | Sán máng niệu-sinh dục | Schistosoma haematobium | Châu Phi, Trung Đông |
Bệnh sán máng đặc biệt ảnh hưởng các cư dân nông nghiệp và nghề cá. Phụ nữ làm việc vặt của gia đình ở trong nước bị ô nhiễm như là giặt áo quần cũng là nguy cơ.Vệ sinh không đầy đủ và thói quen vui chơi của trẻ em làm cho trẻ em là nhóm đặc biệt dễ bị tổn thương. Sự di chuyển đến các vùng đô thị và di chuyển hồi hương đang đưa bệnh đến các vùng đất mới. Gia tăng kích thước dân số và nhu cầu đáp ứng điện và nước thường dẫn đến kế hoạch phát triển và thay đổi môi trường cũng làm gia tăng sự lan truyền bệnh. Với sự gia tăng du lịch sinh thái và du lịch “đường mòn”, gia tăng số lượng khách du lịch nhiễm sán lá máng. Ở thời điểm đó khách du lịch có biểu hiện nhiễm trùng cấp tính trầm trọng và những vấn đề bất thường kể cả liệt. Sán máng niệu sinh dục cũng được cân nhắc trở thành yếu tố nguy cơ cho nhiễm HIV, đặc biệt ở phụ nữ. Các triệu chứng Các triệu chứng của sán máng được gây ra bởi phản ứng của cơ thể với trứng sán chứ không phải bởi sán lá máng. Sán máng ruột có thể dẫn đến đau bụng, tiêu chảy và có máu trong phân. Gan lớn là phổ biến trong các ca bệnh tiến triển, và thường liên kết với sự tích tụ dịch trong khoang màng bụng và tăng áp lực tĩnh mạch bụng. Trong các trường hợp như thế cũng có lách lớn. Dấu hiệu cổ điển của sán lá máng niệu-sinh dục là máu niệu (máu có trongnước tiểu). Xơ cứng bàng quang và niệu quản, và tổn thương thận cũng đôi khi được chẩn đoán trong các ca tiến triển.Ung thư bàng quang là một biến chứng giai đoạn cuối .Ở phụ nữ sán lá máng niệu-sinh dục có thể hiện diện với thương tổn đường sinh dục, chảy máu âm đạo, đau trong quá trình giao hợp và có các hạch ở trong âm hộ.Ở đàn ông sán lá máng niệu-sinh dục có thể gây ra bệnh lý ở các túi tinh dịch, tiền liệt tuyến và các cơ quan khác. Bệnh này có thể có các hậu quả kéo dài không đảo ngược, kể cả vô sinh. Tác động kinh tế và sức khỏe của sán lá máng là đáng kể. Ở trẻ em, sán lá máng có thể gây ra thiếu máu, còi cọc và làm giảm khả năng học hành, mặc dầu các ảnh hưởng này có thể hồi phục sau khi điều trị. Sán lá máng mạn tính có thể ảnh hưởng đến khả năng lao động và trong một số trường hợp có thể dẫn đến chết người. Ở vùng cận Saharan- Châu Phi có hơn 200.000 ca chết mỗi năm do sán lá máng. Chẩn đoán Sán máng được chẩn đoán thông qua phát hiện trứng ký sinh trùng trong các mẫu phân hay nước tiểu. Các kháng nguyên được phát hiện trong máu hay nước tiểu là cũng được chỉ định nhiễm trùng. Đối với sán máng niệu sinh dục kỹ thuật thấm lọc với túi nylon, giấy hay các sợi lọc polycarbonate là kỹ thuật chẩn đoán tiêu chuẩn. Trẻ em bị S.haemotubium luôn luôn có máu trong nước tiểu khi soi kính hiển vi và điều này có thể được phát hiện bởi các dãi kháng nguyên hóa học. Trứng của sán máng ruột có thể được phát hiện trong các mẫu phân thông qua một kỹ thuật sử dụng giấy cellophan nhuộm xanh methylen nhúng trong glycerine hay lam kính, được biết như kỹ thuật Kato-Katz. Đối với những người đến từ vùng không lưu hành hay sống trong các vùng lan truyền thấp, các test huyết thanh và miễn dịch có thể hữu ích trong việc chứng tỏ phơi nhiễm tới nhiễm trùng và cần thiết thông qua xét nghiệm và điều trị. Phòng chống bệnh Phòng chống bệnh sán máng dựa trên điều trị diện rộng các nhóm quần thể nguy cơ, tiếp cận nước sạch, cải thiện tình trạng vệ sinh, giáo dục về vệ sinh và phòng chống ốc sên. Chiến lược của Tổ chức y tế thế giới cho phòng chống sán lá máng tập trung vào làm giảm bệnh thông qua điều trị định kỳ các quần thể đích với praziquantel. Điều này bao gồm điều trị đều đặn tất cả mọi người thuộc nhóm nguy cơ. Nhóm quần thể đích cho điều trị là: trẻ em tuổi học đường ở trong các vùng lưu hành; người lớn được cân nhắc là có nguy cơ ở trong các vùng lưu hành; người có các nghề nghiệp có tiếp xúc với nước bị ô nhiễm- như là nghề đánh cá, nông dân, công nhân thủy lợi và phụ nữ làm việc nhà mà có tiếp xúc với nước bị ô nhiễm; và toàn bộ cộng đồng sống trong các vùng lưu hành cao. Tần suất điều trị được xác định bởi tỷ lệ hiện mắc bệnh hay có máu trong nước tiểu (trong trường hợp của sán lá máng niệu-sinh dục) ở trẻ em tuổi học đường. Trong các vùng có sự lan truyền cao, điều trị được lập lại mọi năm trong một số năm. Giám sát là cần thiết để xác định các tác động của các biện pháp can thiệp. Mục đích làm giảm bệnh: điều trị định kỳ các quần thể nguy cơ sẽ làm khỏi các triệu chứng nhẹ và ngăn ngừa các trường hợp bị nhiễm phát triển trầm trọng, bệnh mạn tính giai đoạn muộn. Tuy nhiên, một hạn chế chủ yếu trong phòng chống sán máng là tiếp cận với praziquantel. Các dữ liệu sẵn có chứng tỏ rằng chỉ có 10% người đòi hỏi điều trị đạt đến trong năm 2011. Praziquantel là sự điều trị được khuyến cáo chống lại tất cả các thể của sán lá máng. Thuốc có hiệu quả, an toàn và chi phí thấp. Mặc dù tái nhiễm có thể xảy ra sau khi điều trị nhưng nguy cơ phát triển thành các thể bệnh trầm trọng là bị giảm và ngay cả đảo ngược khi điều trị được bắt đầu và lập lại ở tuổi nhỏ. Phòng chống sán máng đã được thực hiện thành công trên hai mươi năm qua ở một số quốc gia bao gồm Brazil, Cambodia, Trung quốc, Ai cập, và Ả rập xê út. Có một bằng chứng rằng sự lan truyền sán lá máng là bị ngăn chặn ở Marroc. Đánh giá sự lan truyền là đang được thực hiện ở một số quốc gia. Trên 10 năm qua đã có một số chiến dịch mở rộng điều trị ở một số quốc gia vùng cận Saharan, với độ bao phủ tầm quốc gia ở các nước Burkina Faso, Niger và Uganda. Trong năm 2011 các báo cáo được ghi nhận từ 24 quốc gia về hóa dự phòng bệnh sán lá máng. Số lượng người được báo cáo điều trị sán máng gia tăng từ 12,4 triệu trong năm 2006 lên 28,1 triệu trong năm 2011, và giảm từ 33,5 triệu trong năm 2010, đại diện một sự sụt giảm 20% trong số các quốc gia được điều trị. Điều này là do hậu cần, ngân quỹ cho việc thực hiện không thực tế, sự thay đổi các hợp đồng thực hiện, khả năng không đầy đủ ở mức quốc gia, có ít quốc gia báo cáo số liệu và cũng có ít người được điều trị trong một số quốc gia mà dữ liệu đã báo cáo. Đáp ứng của Tổ Chức Y tế thế giới Công việc của WHO về sán máng là một phần trong cách tiếp cận lồng ghép tới phòng chống các bệnh nhiệt đới bị lãng quên. Mặc dầu có nhiều thay đổi, bệnh nhiệt đới lãng quên chia sẽ các đặc trưng mà cho phép chúng tồn tại trong các điều kiện nghèo nàn, nơi có số người đông đúc và thường chen lấn lẫn nhau. WHO hợp tác chiến lược hóa dự phòng trong tư vấn với các trung tâm hợp tác và các đối tác từ các viện nghiên cứu và học thuật, lĩnh vực tư nhân, các tổ chức phi chính phủ, cơ quan phát triển quốc tế và các tổ chức khác của Liên Hiệp quốc. WHO phát triển các hướng dẫn kỹ thuật và công cụ sử dụng cho các chương trình phòng chống quốc gia. Làm việc với các đối tác và lĩnh vực tư nhân, WHO ủng hộ việc gia tăng tiếp cận praziquantel và các nguồn lực cho việc thực hiện. Một số lượngpraziquantel đáng kể để điều trị cho hơn 100 triệu trẻ em lứa tuổi học đường mỗi năm đã nhận được sự hứa hẹn bởi các đối tác phát triển và tư nhân.
|
TRANG CHỦ
