 |
Echinococcus granulosis
(Nguồn internet) |
Phòng ngừa nhiễm sán kim từ chó
Sán kim có tên khoa học là Echinococcus granulosis thường sống ký sinh chó, chúng còn được gọi là sán dây chó. Trứng sán có khả năng xâm nhập vào người một cách ngẫu nhiên để gây bệnh dưới dạng các nang sán ký sinh. Không nên nhầm lẫn sán kim với loại giun kim có tên khoa học là Enterobius vermicularis. Đặc điểm của sán kim Echinococcus granulosis Bệnh do sán kim gây nên phân bố ở nhiều nước thuộc châu Phi, Bắc Mỹ, Nam Mỹ, Nam châu Úc, châu Âu; các nước thuộc châu Á như Trung Quốc, Nhật Bản, Philippines, Việt Nam... Sán kim dài từ 3 đến 6mm, đầu hình trái lê, chiều ngang khoảng 0,3mm. Thân sán gồm từ 3 đến 4 đốt. Đầu sán nhô ra có 4 giác và vòng móc có đến từ 28 đến 50 móc. Đốt thứ nhất chưa có bộ phận sinh dục, đốt thứ hai lưỡng giới; đốt thứ ba dài và rộng hơn cả, có tử cung bịt kín, chứa từ 500 đến 800 trứng. Trứng có ấu trùng bên trong với 6 móc giống như các loại sán dây khác. Trong vòng đời sinh học hay chu kỳ phát triển, vật chủ chính của sán kim là chó. Ở cơ thể chó bị nhiễm sán kim, đốt sán già tự động di chuyển ra ngoài hậu môn và vỡ ra làm cho trứng sán tung vãi khắp nơi. Đốt sán nằm ở hậu môn gây phản ứng ngứa nên chó sẽ liếm, vì vậy lông chó cũng dính rất nhiều trứng sán và dễ lây nhiễm cho các vật chủ phụ sống gần gũi chúng như cừu, trâu, bò, ngựa, dê, lợn. Thực tế cho thấy cừu là vật chủ phụ chủ yếu, còn người là vật chủ phụ ngẫu nhiên.  |  | Giun kim
(Enterobius vermicularis) | Sán kim
(Echinococcus granulosus) |
Khi người hoặc các động vật nuôi khác ăn phải trứng sán, vào đến đoạn đầu của ruột non hay tá tràng trứng sẽ nở và giải phóng ra ấu trùng sán. Chúng chui vào thành ruột, qua tĩnh mạch và mạch bạch huyết, vào hệ thống đại tuần hoàn đi chu du khắp nơi trong cơ thể. Nếu không bị thực bào, ấu trùng sẽ mất đi những giác ở đầu và hình thành bọng. Sau khoảng 5 tháng, bọng phát triển thành nang sán có đường kính khoảng 10mm; nang đầu sán chứa đầy nước. Nang sán kim ký sinh ở người có ba loại là nang một bọc, nang xương phát triển trong mô xương và nang túi. Loại nang một bọc gặp khá phổ biến ở người, ít gặp ở các loại động vật. Nang sán phát triển chậm trong nhiều năm, có hình tròn. Các nhà khoa học đã ghi nhận phát hiện nang sán với tỷ lệ 66% ở gan, 22% ở phổi, 3% ở thận, 2% ở xương, 1% ở não và một số các nơi khác như cơ, lách, tim, mắt... Nang sán được cấu tạo gồm một lớp vỏ dày khoảng 1mm, màng sinh sản dày từ 22 đến 25µm, ở trong là dịch nang có màu hơi vàng. Loại nang ấp (brood capsule) chỉ có màng sinh sản trong chứa những đầu sán. Nang sán con có cấu tạo lặp lại tương tự cấu tạo của nang sán mẹ. Khi nang sán vỡ, có rất nhiều đầu sán non từ nang ấp thoát ra tràn vào dịch nang. Một nang sán trung bình chứa khoảng 2 triệu đầu sán non. Nếu chó ăn phải nang sán kim, sau bảy tuần trong cơ thể chó đã có hàng triệu con sán kim trưởng thành. Nếu nang sán vỡ trong cơ thể vật chủ, đầu sán non lại phát triển thành nang sán mới gọi là nang sán thứ phát. Nang sán con trong dịch nang đôi khi có thể sinh ra nang sán cháu. Thực tế có một số nang sán do vôi hóa hoặc có vi khuẩn xâm nhập không có loại nang ấp và không có đầu sán thường được gọi là nang sạch hoặc nang không đầu.  |  |
Sán kim trưởng thành và trứng sán kim |
Triệu chứng bệnh lý và chẩn đoán Khi bệnh nhân bị nhiễm nang sán kim, do nang sán chèn ép các phủ tạng và các cơ quan chung quanh sẽ gây nên những biến chứng quan trọng. Biến chứng nguy hiểm thường phụ thuộc vào vị trí nang sán ký sinh trong cơ thể. Nếu nang sán bị vỡ sẽ gây nên hội chứng nhiễm độc, dị ứng, choáng quá mẫn; đồng thời đầu sán kim tràn ra tạo thành các nang sán thứ phát. Nang sán thứ phát có thể từ 2 đến 3 năm sau mới xuất hiện kể từ sau khi nang sán tiên phát vỡ và bệnh nhân thường bị tử vong ở giai đoạn này. Với đặc điểm về triệu chứng bệnh lý đã nêu trên, việc chẩn đoán bệnh nhân bị nhiễm nang sán kim thường rất khó do nang sán phát triển chậm hơn so với các loại u bướu thông thường khác. Vì vậy sự phát hiện, chẩn đoán bệnh nhiễm nang sán kim ký sinh thường không kịp thời. Thực tế cho thấy nang sán kim ký sinh ở vòm họng có khi tới 30 năm sau mới có triệu chứng bệnh nặng biểu hiện ra bên ngoài. Bằng phương pháp chụp X quang trong một số trường hợp có thể phát hiện được nang sán sớm. Xét nghiệm máu thấy bạch cầu ái toan tăng từ 20 đến 25% hoặc chẩn đoán huyết thanh miễn dịch đặc hiệu cho kết quả dương tính đối với sán kim là những dấu hiệu chỉ điểm quan trọng giúp cho việc chẩn đoán bệnh. Điều trị và phòng bệnh Hiện nay bằng phương pháp nội khoa, sử dụng thuốc đặc hiệu như mebendazole hoặc albendazole để điều trị cho những bệnh nhân bị nhiễm nang sán kim ký sinh. Nếu nang sán tiên phát bị vỡ thì dùng thuốc praziquantel diệt đầu sán nhằm giảm khả năng tạo nên nang sán thứ phát. Phương pháp phẫu thuật áp dụng cho những bệnh nhân có nang sán ký sinh có thể mổ được để bóc tách nguyên cả nang sán. Đối với những nang sán không mổ được thì cũng có thể dùng phương pháp trị liệu sinh học bằng cách tiêm nhiều lần cho bệnh nhân chất dịch lấy ra từ nang sán nước giống như tiêm kháng nguyên, dần dần nang sán kim ở bệnh nhân có thể bị thu nhỏ lại. Phòng bệnh hiệu quả nhất là không cho chó ăn các nang sán kim khi mổ thịt lợn, cừu, trâu, bò bị nhiễm sán không được nấu chín và cần phải chôn lấp các nang sán thật kỹ. Nên thận trọng và cảnh giác khi tiếp xúc với chó, nhất là phân chó vì dễ có nguy cơ nhiễm bệnh. Nếu có sở thích hay nhu cầu nuôi chó ở trong nhà, cần thực hiện chế độ chăm sóc vệ sinh cho vật nuôi, có thể mời thú y khám để phát hiện bệnh sán kim và điều trị triệt để cho chó. Cộng đồng người dân cần cảnh báo hiện nay các bệnh từ động vật lây nhiễm sang người đang có nguy cơ phát triển ở một số địa phương, đặc biệt là bệnh ký sinh trùng. Bệnh giun đũa, giun móc ở chó, mèo lây truyền sang người để gây bệnh đã được các nhà khoa học cảnh báo trong thời gian qua. Bệnh sán kim từ chó cũng có thể lây nhiễm cho người nhưng sự phát hiện, chẩn đoán bệnh thường khó khăn, không kịp thời và việc điều trị bệnh hạn chế. Vì vậy phòng bệnh tích cực là biện pháp ngăn chặn hiệu quả hơn khi bị nhiễm bệnh rồi mới chữa, đừng để bệnh sán kim hay sán dây chó bị lãng quên như một số các trường hợp bệnh ký sinh trùng khác lây nhiễm từ động vật lây sang người.
|
TRANG CHỦ
