 |
| Rận người truyền bệnh sốt chiến hào (ảnh internet) |
Bệnh sốt chiến hào do rận truyền
Rận là loài côn trùng có thể truyền bệnh sốt chiến hào nhưng ít khi được để ý đến. Với kinh tế xã hội phát triển, mật độ rận hoạt động bị hạn chế nhưng chúng có thể hiện diện ở những nơi có điều kiện sống thấp kém, chật chội, đông đúc, thiếu vệ sinh như nhà tù, trại giam, trại tị nạn, chiến hào phòng thủ... Tại những vùng thường xuyên có thiên tai, bão lụt, lũ quét, chiến tranh; điều kiện sinh hoạt khó khăn rất dễ có nguy cơ rận phát triển để truyền bệnh sốt chiến hào với mầm bệnh tại chỗ. Cần cảnh giác để phòng ngừa trước khi quá muộn. Đặc điểm của rận truyền bệnh Rận thường thấy ở quần áo, đặc biệt là những chỗ tiếp xúc trực tiếp với cơ thể người như trong quần áo lót, cạp quần, bẹn quần, nách, vòng thắt lưng, cổ và vai. Chúng giống loài chấy ký sinh ở đầu tóc nhưng kích thước hơi lớn hơn và chỉ tiếp xúc với lông của cơ thể khi hút máu. Trứng rận thường dính vào các nếp quần áo. Ở vùng có khí hậu lạnh, rận thường hoạt động mạnh do không được thay giặt quần áo thường xuyên. Rận phát tán bằng sinh hoạt tiếp xúc gần gũi giữa người này với người khác nên thường gặp chúng ở những nơi có điều kiện sinh hoạt quá chật chội, đông đúc, mất vệ sinh như nhà tù, trại giam tồi tàn; trại tị nạn hôi hám, bẩn thỉu; các chiến hào phòng thủ quân sự của quân đội trong các cuộc chiến tranh. Rận cũng có thể được phát tán bằng sự tiếp xúc trực tiếp giữa những người hành khách chen chúc trên những phương tiện giao thông công cộng, chợ búa đông người. Ngoài ra, chúng có khả năng lây lan qua việc sử dụng chung đồ dùng như chăn, màn, quần áo, khăn mặt; thậm chí cả khi ngồi vào những chỗ bị nhiễm rận như đệm ngồi, vải bọc ghế, thảm, chiếu... Rận là côn trùng truyền bệnh sốt chiến hào cho người qua vết đốt, chúng có thể đốt nhiều lần trong ngày và trong các trường hợp nặng có khả năng gây nên sự bực bội, ngứa ngáy dữ dội. Nguyên nhân gây bệnh do rận bị nhiễm khuẩn Rochalimaea quintana hiện diện ở phân của chúng và xâm nhập vào người qua vết đốt; chất độc ở tuyến nước bọt của rận lan qua da có thể dẫn đến tình trạng mệt mỏi, làm cho người có cảm giác bị bệnh. Khi bị nhiễm bệnh, người bệnh có biểu hiện những triệu chứng như sốt từng cơn, đau mỏi toàn thân và tình trạng này được lặp đi lặp lại nhiều lần nhưng ít khi bệnh nhân bị nhiễm loại khuẩn này có thể dẫn đến tử vong. Trên thực tế, các nhà khoa học đã phát hiện bệnh sốt chiến hào ở những nơi có rận người hoạt động, nhiều trường hợp bệnh nhân đã được ghi nhận ở các nước Bolivia, Burundi, Ethiopia, Mexico, Ba Lan, Liên Xô cũ, Bắc Mỹ... Dịch sốt chiến hào cũng đã xảy ra trong chiến tranh thế giới lần thứ nhất và lần thứ hai ở các lực lượng binh lính, tù binh sống, sinh hoạt trong những điều kiện quá chật chội, khó khăn, bẩn thỉu... vì vậy nên thuật ngữ bệnh “sốt chiến hào” hình thành và được gọi tên vào thời điểm này.  | Thường xuyên vệ sinh vị trí phòng thủ để phòng bệnh sốt chiến hào (ảnh internet) |
Biện pháp phòng chống bệnh và điều trị
Việc phòng chống bệnh sốt chiến hào do rận truyền được thực hiện bằng các biện pháp cá nhân và biện pháp cộng đồng. Biện pháp cá nhân khá đơn giản là thường xuyên giặt giũ và thay quần áo hàng ngày để ngăn ngừa nhiễm rận ký sinh. Ở những vùng hiếm nguồn nước sạch, thiếu dụng cụ giặt giũ và cá nhân chỉ có một bộ quần áo thì biện pháp này không thể thực hiện được. Ngoài ra có thể dùng các loại hóa chất thuộc nhóm pyrethroide tổng hợp để phun, tẩm vào chăn, màn, áo quần với nồng độ phù hợp nếu có điều kiện. Nếu giặt chăn, màn, áo quần bằng nước lạnh và xà phòng thông thường thì không có khả năng diệt được rận. Vì vậy có thể giặt chăn, màn, quần áo bằng nước sôi trên 60oC và sau đó phơi nắng hoặc ủi là bằng bàn là nóng nếu có điều kiện. Biện pháp cộng đồng cũng có tác dụng phòng bệnh bằng cách xử lý can thiệp đối với một nhóm người hoặc hàng loạt người có nguy cơ nhiễm rận. Phương pháp thích hợp để xử lý nhóm người hay hàng loạt người là thổi bột hóa chất diệt côn trùng vào cơ thể người và quần áo lót. Một loại bột thường được sử dụng là bột tan trộn với hóa chất permethrine 0,5%; lindane 1% hoặc các hóa chất diệt côn trùng khác. Nếu rận có hiện tượng kháng hóa chất diệt thì phải xem xét thay thế loại hóa chất khác nhạy cảm hơn. Vì bột có khả năng tiếp xúc trực tiếp cơ thể nên điều quan trọng là hóa chất dùng phải có độ độc hại thấp đối với người và không gây kích thích. Một vấn đề thuận tiện khi dùng bột diệt rận là dễ dàng vận chuyển và bảo quản. Thực tế có thể dùng bất kỳ loại dụng cụ nào sẵn có để thổi bột hóa chất như bình bơm tay, bình xịt dạng bơm, bình thổi; thậm chí có thể dùng tay để rắc bột. Điều quan trọng là nhân viên y tế phải truyền thông giáo dục sức khỏe, tuyên truyền, vận động, giải thích cho cộng đồng người dân hiểu rõ mục đích của việc thổi, rắc bột diệt rận cho đối tượng được xử lý nhằm phòng chống bệnh vì bột hóa chất thường để lại dấu vết rõ trên quần áo. Để tăng cường việc bảo vệ cá nhân, có thể dùng 30g bột hóa chất được rây nhỏ, đều từ mặt lưới của bình chứa xuống mặt quần áo tiếp xúc với cơ thể con người. Cần quan tâm đến các lai nẹp quần áo lót và các loại quần áo mặc ở ngoài. Khi sử lý hàng loạt, cần sử dụng khoảng 50g bột hóa chất cho một đầu người. Bột hóa chất được thổi vào quần áo qua chỗ mở ở cổ áo xuống tay áo và toàn bộ mặt bên trong của quần qua thắt lưng. Các đồ dùng khác như tất, mũ, chăn, màn... cũng cần được xử lý hóa chất diệt. Thực tế cho thấy chỉ cần qua một lần xử lý, biện pháp này cũng đủ có khả năng phòng chống nhiễm rận nhưng có thể xử lý lại sau từ 8 đến 10 ngày nếu bị nhiễm rận lại. Khi sử dụng hóa chất thuộc nhóm pyrethroide tổng hợp loại nhũ tương để tẩm quần áo thì khả năng bảo vệ có thể lâu dài, thậm chí có tác dụng bảo vệ được sau từ 6 đến 8 lần giặt. Hiện nay bệnh sốt chiến hào chưa có vaccine để phòng bệnh.  | Điều kiến sống thiếu vệ sinh tại trại tị nạn gây nên bệnh sốt
chiến hào (ảnh internet) |
Bệnh sốt chiến hào có triệu chứng lâm sàng nghèo nàn, không đặc thù, biểu hiện bệnh lý giống như một số bệnh nhiễm trùng khác nên ít khi được các bác sĩ và cơ sở y tế chú ý để phát hiện, chẩn đoán. Tuy vậy, khi đã chẩn đoán xác định, bệnh dễ dàng điều trị đáp ứng với những loại kháng sinh thông thường như tetracycline, chloramphenicol, doxycycline... Lời khuyên của thầy thuốc Bệnh sốt chiến hào là bệnh hiếm gặp chứ không phải là không có nếu môi trường sống vẫn còn tồn tại loài rận hoạt động. Trên thực tế phải cần chú ý bệnh phát triển ở những vùng nghèo khó, thường xuyên có thiên tai, bão lụt, lũ quét... người dân phải sống tạm bợ ở lều trại, cơ sở tị nạn trong điều kiện sống thấp kém, thiếu vệ sinh. Ngoài ra cũng cần quan tâm đến điều kiện sinh hoạt hạn chế ở các nhà tù, trại giam còn bẩn thỉu, tồi tệ; các chiến hào ẩm thấp trong hành quân dã ngoại, huấn luyện quân sự... Đây là yếu tố thuận lợi để rận hoạt động, phát triển, mang mầm bệnh và có thể có khả truyền bệnh sốt chiến hào cho con người ở tại chỗ.
|
TRANG CHỦ
