|
Thông tin cập nhật tháng 7/2015 của WHO về bệnh sán dây/nang sán
Thông tin cập nhật tháng 7/2015 của Tổ chức Y tế tế giới (WHO) về bệnh sán dây/nang sán (Taeniasis/cysticercosis). Bệnh do sán dây lợn (Taenia solium) xảy ra trong hai hình thức: bệnh sán dây và nang sán.Bệnh sán dây là nhiễm trùng đường ruột với sán dây trưởng thànhlà một bệnh nhẹ nhưng có tầm quan trọng y tế công cộng đáng kể vì nó đóng một vai trò quan trọng trong việc lan truyền nang sán, một căn bệnh nghiêm trọng. 
Nguy cơ mắc bệnh sán dây bò từ ăn thị bò quấn cải chưa nấu chín
Theo WHO, nang sán là nhiễm trùng với giai đoạn ấu trùng (cysticerci) của sán dây,bên trong cơ thể các ấu trùng có thể phát triển trong một số mô, những ấu trùng này nằm trong hệ thống thần kinh trung ương gây ra nang sán,thể nghiêm trọng nhất của bệnh.Nang sán thần kinh (Neurocysticercosis) được coi là một nhiễm trùng phổ biến của hệ thống thần kinh trung ương và là nguyên nhân thường gặp nhất của bệnh động kinh có thể phòng ngừa ở các nước đang phát triển.Hơn 80%của 50 triệu người trên thế giới bị ảnh hưởng bởi chứng động kinh sống ở các nước đang phát triển, và nhiều trong đó là do nhiễm trùng T. solium ở người và lợn.Bệnh nang sán chủ yếu ảnh hưởng đến sức khỏe và sinh kế của nông dân ở các nước đang phát triển của châu Phi, châu Á và Mỹ Latinh,trong thực tế, bên cạnh việc dẫn đến bệnh động kinh và tử vong ở người, bệnh nang sán cũng làm giảm giá trị thị trường của lợn và làm cho thịt lợn không an toàn để ăn.Mặc dù về mặt lý thuyết tuân thủviệc phòng chống và tuyên bốcó thể thanh toán bởi Lực lượng đặc nhiệm quốc tế về thanh toán bệnhvào năm 1993,bệnh nang sán do T. solium vẫn còn là một căn bệnh bị lãng quênchủ yếu là do thiếu thông tin về gánh nặng bệnh và sự lan truyền, thiếu các công cụ chẩn đoán có sẵn để sử dụng trong lĩnh vực này, và sự thiếu xác nhận của các gói can thiệp đơn giản được sử dụng như là một phần của các chiến lược phòng chống giun sán lồng ghép. 
Nhiễm sán dây do ăn thức ăn chưa nấu chín
Theo cẩm nang phòng chống bệnh truyền nhiễm của Bộ Y tế (MoH), bệnh sán dây (Taeniasis) có mã hiệu bệnh quốc tế là ICD-10 B68: Taeniasis bao gồm 2 loại sán dây lợn và sán dây bò, thuộc nhóm C trong Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm. 
Sán dây lợn (Taenis solium) và chu kỳ sán dây lợn
- Bệnh sán dây lợn do Taenis solium gây ra, sán ký sinh ở ruột non gây rối loạn tiêu hoá và có thể gây bệnh ấu trùng ở các bộ phận trong cơ thể và nang ấu trùng ở sán trong thịt lợn, đường lây truyền bệnh chủ yếu qua đường tiêu hoá khi ănn thịt lợn nấu chưa chín, nem chua. Bệnh nhân thải trứng sán ra đất, trứng sán sống ở đất nhiều tháng, từ khi nhiễm nang ấu trùng sán đến khi sán trưởng thành khoảng 10 tuần. 
Sán dây bò (Taenia saginata)
- Bệnhsán dây bò do Taenia saginata gây ra, loài sán này thường gặp ở những nơi gia súc được nuôi bởi những người bệnh duy trì vệ sinh kém, phân người được xử lý không phù hợp, chương trình kiểm dịch thịt yếu kém, thịt được ăn khi nấu chưa chín kỹ. Loài sán này dài từ 4-12 m, thân có trên 1.000 đốt, đốt trưởng thành dài khoảng 20-30 mm, sán dây bò có thể sống trong cơ thể con người từ 50 - 70 năm. 
Chu kỳ nhiễm sán dây bò
Sự lan truyền sán dây/nang sán (Transmission of taeniasis/cysticercosis) Chỉ có con người có thể bị nhiễm sán dây lợn trưởng thànhT. solium,bệnh sán dây được mắc phải bởi con người thông qua việc ăn uống vô ý của các ấu trùng trong thịt lợn chưa nấu chín. Khi ở trong cơ thể con người, ấu trùng phát triển thành giun trưởng thành sống trong ruột và phóng thích trứng mang các đốt sán mang trứng được thải ra trong phân. Bệnh nang sán mắc phải khi các đốt sán hoặc trứng được ăn vào bụng là một nhiễm trùng tự nhiên của lợn nhưng nó cũng có thể ảnh hưởng đến con người, thường là khi họ nuốt đất, nước hoặc thực phẩm ( chủ yếu là rau quả) bị ô nhiễm bởi trứng T.solium. Bệnh sán dây và nang sán rất phổ biến ở những nơi có tập quán chăn nuôi động vật khi mà lợn tiếp xúc với phân người, tần suất của cả hai tình trạng bệnh lý này đã giảm ở các nước phát triển do tiêu chuẩn kiểm tra thịt khắt khe, lưu giữ vật nuôi, cải thiện các điều kiện vệ sinh tốt hơn. 
Sự lan truyền sán dây/nang sán (Transmission of taeniasis/cysticercosis)
Các dấu hiệu, triệu chứng và điều trị bệnh sán dây/nang sán (Signs, symptoms and treatment of taeniasis/cysticercosis)Bệnh sán dây do T. solium thường được đặc trưng bởi các dấu hiệu và triệu chứng nhẹ và không đặc hiệu; 6-8 tuần sau khi ăn phải các ấu trùng, đau bụng, buồn nôn, tiêu chảy hoặc táo bón có thể phát sinh và kéo dài cho đến khi sán dây chết sau khi điều trị (nếu không nó có thể sống trong nhiều năm). Thời kỳ ủ bệnh nang sán do T. solium có thể thay đổi và những người bị nhiễm bệnh có thể vẫn còn không có triệu chứng trong nhiều năm, các vị trí của nhiễm trùng thường xuyên nhất nhắc nhở bởi một tư vấn y tế là bộ não, tiếp theo là mắt và các mô xung quanh của nó. Khi u nang được ghi nhận bởi vật chủ theo sau sự thoái hóa tự phát hoặc sau khi điều trị, một phản ứng viêm có thể xảy ra và điều này thường dẫn đến các dấu hiệu và triệu chứng lâm sàng bao gồm đau đầu mãn tính, mù lòa, động kinh (động kinh nếu chúng tái diễn), tràn dịch não, viêm màng não, các triệu chứng gây ra bởi tổn thương xâm chiếm khoảng không của hệ thống thần kinh trung ương và chứng mất trí nhớ. Thời gian của các dấu hiệu và triệu chứng liên quan với bệnh nang sán và tỷ lệ bệnh nhân sẽ hoàn toàn phục hồi dù có hoặc không điều trị, được xác định là bị bệnh. Trong trường hợp nặng, nang sán thể gây tử vong và nó đã được ghi nhận như là một nguyên nhân gây tử vong ở Brazil và Hoa Kỳ. Phù xung quanh các u hạt nang sán bị vôi hóa cũng đã được tìm thấy gây ra các triệu chứng. 
Albendazol, một trong những thuốc điều trị bệnh sán dây hiệu quả
Điều trị bệnh sán dây có thể bao gồm việc sử dụng Praziquantel (5-10 mg/kg, liều duy nhất) hoặc Niclosamid (người lớn và trẻ em trên 6 tuổi: 2 g, liều duy nhất sau một bữa ăn sáng nhẹ, tiếp sau 2 giờ bởi thuốc nhuận tràng, trẻ em độ tuổi từ 2-6: 1 g, trẻ em dưới 2 tuổi: 500 mg). Việc điều trị bệnh nang sán ở người là khó khăn hơn và có thể bao gồm các liệu trình kéo dài với praziquantel và/hoặc albendazole cũng như điều trị hỗ trợ với corticosteroid và/hoặc các thuốc chống động kinh. Giám sát, phòng, chống bệnh sán dây/nang sán (Surveillance, prevention and control of taeniasis/cysticercosis) Nhiễm trùng do T. solium đòi hỏi các can thiệp y tế công cộng thích hợp nhằm phòng ngừa, kiểm soát và có thể loại trừ, các can thiệp như vậy về nguyên tắc yêu cầu chế độ kiểm tra thịt nghiêm ngặt, giáo dục sức khỏe, nấu chín thịt lợn, vệ sinh tốt, đủ nước và vệ sinh môi trường, cải thiện tập quán chăn nuôi lợn và tiếp cận dễ dàng tới các loại thuốc cho cả người bị nhiễm bệnh và những người tiếp xúc gần gũi với họ. Những khó khăn liên quan đến việc thực hiện các biện pháp đó được tăng lên bởi thực tế là dữ liệu dịch tễ học đáng tin cậy về sự phân bố địa lý của bệnh sán dây/nang sán do T. solium ở người và lợn thường bị bỏ sót. Các cơ chế giám sát thích hợp cho phép các trường hợp mới của bệnh nang sán lợn hoặc ở người phải được báo cáo cho các cơ quan quốc gia nhằm tạo thuận lợi cho việc xác định các cộng đồng có nguy cơ cao và tập trung các biện pháp phòng chống và kiểm soát trong các khu vực đó. Xác định các vùng lưu hành bệnh T. solium dựa vào một số các công cụ phát hiện bệnh sán dây và bệnh nang sán ở người hoặc bệnh nang sán ở lợn. Theo nghiên cứu dịch tễ học đã chứng minh rằng các ca bệnh nang sán ở người và lợn trường hợp có xu hướng chụm lại quanh những người bị nhiễm sán dây T. solium, những người này đóng vai trò như nguồn lây truyền, nhận dạng những người mang sán dây có thể giúp con người tập trung vào các biện pháp can thiệp y tế công cộng. Các phương pháp có sẵn bao gồm phát hiện trứng trong phân người hoặc ở khu vực quanh hậu môn hoặc phát hiện các kháng nguyên sán dây trong các mẫu phân người. Các sự lựa chọn có sẵn để phát hiện bệnh nang sán ở người bao gồm sinh thiết u nang dưới da (một biểu hiện thường gặp của bệnh nang sán ở châu Á), chẩn đoán miễn dịch (phát hiện kháng thể hoặc kháng nguyên ký sinh trùng trong mẫu huyết thanh) và hình ảnh (chụp X quang, chụp cắt lớp vi tính và chụp cộng hưởng từ). Các phương pháp phát hiện bệnh nang sán ở lợn bao gồm phương pháp phát hiện nhanh chóng, rẽ tiền về u nang lưỡi nhưng điều này có độ nhạy thấp, hoặc các xét nghiệm chẩn đoán miễn dịch có độ nhạy hơn và điều tra sau khi chết, một liều thuốc oxfendazole đã được tìm thấy dùng để chữa bệnh nang sán lợn mặc dù có thể mất vài tháng cho các u nang biến mất. 
Khi có biểu hiện bệnh sán dây cần đến cơ sở y tế để được khám và xét nghiệm
Vào năm 2009, tất cả các khía cạnh trong phòng chống lâynhiễm và bệnh do T. solium đã được thảo luận trong một cuộc tham khảo ý kiến chuyên gia về các bệnh giun sán truyền qua thực phẩm và bệnh sán dây/bệnh nang sán được tổ chức tại Viêng Chăn, Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào. Hướng dẫn ban hành tại cuộc họp tập trung vào một cách tiếp cận lồng ghép các mục tiêu cả bệnh sán dây và bệnh nang sán và bao gồm hóa trị phòng ngừa có quy mô lớn ở người,điều trị và tiêm phòng cho lợn. Những công cụ này nên sẵn sàng để sử dụng trong lĩnh vực này trong vòng 2-3 năm. Nhóm tham vấn thừa nhận rằng tổng vệ sinh môi trường do cộng đồng (có nghĩa là, việc cung cấp đủ nước và vệ sinh môi trường do cộng đồng tự tổ chức) là một phương pháp mới để thay đổi hành vi và có khả năng được mở rộng với mứcđầu tư tối thiểu. Vai trò tiềm năng của nó trong kiểm soát nhiễm giun sán đang được điều tra. Hy vọng rằng việc thực hiện kết hợp tất cả các biện pháp can thiệp này sẽ tạo ra một tác động đến sự lây truyền T. solium và việc loại trừ các bệnh sán dây / bệnh nang sán sẽ là một mục tiêu có thể đạt được trong tương lai gần. Tài liệu tham khảo (References): ·Report of the WHO Expert Consultation on Foodborne Trematode Infections & Taeniasis/Cysticercosis
Vientiane, Lao People's Democratic Republic, 12-16 October 2009 ·WHO/FAO/OIE Guidelines for the surveillance, prevention and control of taeniasis/cysticercosis
Editor: K. D. Murrell; associate editors: P. Dorny, A. Flisser, S. Geerts, N.C. Kyvsgaard, D. McManus, T. Nash, Z. Pawlowski. OIE, WHO and FAO, 2005. Paris: World Organisation for Animal Health. Ref: ISBN 92-9044-656-0. ·Cysticercosis. In: Zoonoses and communicable diseases common to man and animals, vol. III, 3rd ed
Washington, DC, Pan American Health Organization, 2003 (Scientific and Technical Publication No. 580), p. 166-175. ISBN 92 75 11991 0—3 volume set (ISBN 92 75 11993 7—Vol. 3).
|
TRANG CHỦ
