Sốt xuất huyết: Làm thế nào một loài muỗi gây nhiễm cho hàng triệu người nhưng không có bệnh sốt rét
Ngày 1/9/2015. CNN-Sốt xuất huyết: Làm thế nào một loài muỗi gây nhiễm cho hàng triệu người nhưng không có bệnh sốt rét (Dengue fever: How a mosquito infected millions, and not with malaria). Một vết đốt từ một con muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết có thể gây sốt, nhức đầu và đau đớn,trường hợp nặng có thể gặp vô số triệu chứng như chảy máu, sốc, suy tạng dẫn đến tử vong. Cho đến nay, vẫn không có thuốc điều trị hay vaccine và không có các phương tiện bảo vệ thực sự ở các quốc gia lưu hành căn bệnh này.Mặc dù các nước bị ảnh hưởng chỉ có một số ít bệnh nhân nhưng ngày nay hơn 100 nơi có nguy cơ gây nhiễm làm cho hơn một nửa dân số thế giới có nguy cơ và kết quả là có khoảng 50 triệu người nhiễm bệnh mỗi năm, nhiễm sốt xuất huyết trước đây gọi là "sốt nhức xương" vì những điểm đau khớp nặng do nó gây ra và lây lan bởi một trong những loài muỗi linh hoạt nhất và khó đánh bại nhất của tự nhiên và nó không phải là loài muỗi làm lây lan bệnh sốt rét. Cùng tồn tại với con người (Coexisting with humans)"Nó sống, ăn và hít thở cùng con người", Duane Gubler, giáo sư về bệnh truyền nhiễm tại trường Đại học Y khoa Duke, Singapore cho biết. Gubler đã làm việc về phòng chống sốt xuất huyết trong hơn 45 năm và thành lập Bộ phận Sốt xuất huyết của Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ. Ông đã chứng kiến sự mở rộng dich bệnh này trên toàn cầu thông qua các cơ hội muỗi chứa chấp bệnh này: "Đô thị hóa cung cấp các hệ sinh thái lý tưởng cho những loài muỗi này", Gubler nói khi đề cập đến mật độ gia tăng dân số khi người dân đổ xô đến các thành phố tìm việc làm, mang theo những nguồn cung cấp máu vô tận cho muỗi mang thai cần phải nuôi dưỡng trứng: “Tên tội phạm mang virus sốt xuất huyết là muỗi Aedes và co đến hai loại: Aedes Aegyti và Aedes albopictus, với Aedes Aegypty gây ra mức độ nhiễm lớn nhất. Chúng xuất hiện cùng với việc đô thi hóa cao và thích nghi cao độ với con người". Loài này cũng có thể mang virus và đứng đằng sau các bệnh khác như sốt vàng, chikungunya và giun chỉ bạch huyết nhưng sốt xuất huyết là bệnh đã lây lan rộng rãi nhất, thành công của chúng nằm trong khả năng là cắn vào ban ngày không giống như muỗi gây ra sốt rét nghĩa là con người khó tránh. "Sử dụng màn ngủ không phải là đặc biệt hữu ích với sốt xuất huyết", Harold Margolis, giám đốc hiện tại của bộ phận sốt xuất huyết tại CDC cho biết màn chống muỗi đã được chứng minh là rất quan trọng trong cuộc chiến chống lại bệnh sốt rét là loài muỗi Anopheles-loài muỗi có thể mang mầm bệnh sốt rét, chủ yếu đốt người người vào lúc có thể bao phủ các vật liệu bảo vệ hoặc dùng thuốc chống côn trùng, Margolis khuyên người dân sống trong vùng bị ảnh hưởng đến chỉ đơn giản là gọn gàng hơn, bất kỳ loại vật dụng nào chứa nước nông cạn có thể tích lũy cung cấp nơi sinh sản hoàn hảo cho một con muỗi cái để tìm kiếm một nơi để đẻ trứng. "Chúng có thể sinh đẻ bất cứ nơi nào" Margolis cho biết bao gồm cả các bề mặt của thùng rác, thùng chứa nước và lốp xe đã qua sử dụng: "Bất cứ vật dụng gì chứa nước sẽ cho phép muỗi sinh sản trong nước". Những nơi sinh sản dễ dàng (Easy breeders)Nước bề mặt, máu người và nhiệt độ ấm áp cung cấp môi trường hoàn hảo cho muỗi phát triển. Vì không có thuốc đặc trị hay vaccine sẵn có nên biện pháp phòng bệnh chính cho đến nay là phòng chống muỗi thông qua việc phun thuốc trừ sâu trên quy mô lớn, các chất hóa học đã được áp dụng trong cả không gian dân cư và công cộng trong việc giết chết hàng loạt các loài côn trùng lây lan bệnh cùng với các bệnh khác do muỗi này nhưng việc phun đã không thể đánh bại bởi sự linh hoạt của loài muỗi này, đặc biệt là vì con người tiếp tục giúp đỡ sự lây lan ca bệnh, "Đó là do con người mang sự lây nhiễm ra xung quanh", Margolis cho rằng có đến 75% những người bị nhiễm không có triệu chứng sốt xuất huyết, làm cho virus dễ dàng được vận chuyển khi con người di chuyển xung quanh, khi một ai đó mang virus trong máu của họ đi vào một khu vực bản địa với muỗi Aedes, họ mang theo khả năng lây nhiễm bệnh: "Khách du lịch quay trở lại với nó và bạn sẽ có các vụ dịch nhỏ". Vào tháng 10/2012, một đợt bùng phát sốt xuất huyết xảy ra ở Madeira, Bồ Đào Nha, kết quả là có 18 ca xác định và hơn 190 ca nhiễm tiềm ân trong một đất nước mà bệnh này bình thường không được tìm thấy."Sốt xuất huyết chịu trách nhiệm cho khoảng 10% số người trở về từ kỳ nghỉ với một cơn sốt", Erik Sloan, một bác sĩ bệnh truyền nhiễm tại trường Đại học Y học Nhiệt đới Liverpool ở Anh, người đã nhìn thấy một sự gia tăng về số lượng các trường hợp mà ông ta điều trị cho biết: "Chúng tôi thấy nhiều bệnh nhân sốt xuất huyết hơn đã bắt gặp 10 hay 20 năm trước đây". Thách thức đối với nhân viên y tế như Sloan bao gồm cả chẩn đoán bệnh vì nhiều bệnh nhiễm trùng khác gây sốt và việc xử lý bệnh nhân khi thuốc điều trị không có có sẵn. Điều trị bệnh nhân cần được theo dõi chặt chẽ trong trường hợp nhiễm trùng tiến triển thành các thể bệnh nặng hơn với các triệu chứng như chảy máu bên trong và suy đa tạng. "Thông thường có một cơ hội cao, bạn sẽ hoàn toàn tốt đẹp" Sloan nói rằng không được có sự tự mãn: "Nếu nặng,nguy cơ tử vong là 12%". Mặc dù tỷ lệ tử vong thấp và khả năng đi không được chú ý, sốt xuất huyết đã trở thành một vấn đề y tế công cộng trên toàn cầu. Trước năm 1960, chỉ có một số nơi của Nam Mỹ và Đông Nam Á có nguy cơ của bệnh, nhưng bây giờ nó hiện diện trên tất cả các châu lục. Gubler đổ lỗi việc này cho du lịch quốc tế: "Những gì chúng tôi nhìn thấy trùng hợp hoàn toàn với sự ra đời của chiếc máy bay phản lực, máy bay là phương tiện vận chuyển virus và muỗi tới các quần thể dân cư mới không có miễn dịch với bệnh này”. Ông nói thêm: “3 tỷ người sẽ đi trên một chiếc máy bay và đi du lịch ở đâu đó trong năm 2015". Du lịch hàng không cũng đã hỗ trợ sự di chuyển của người dân hướng tới các trung tâm đô thị và mật độ tăng lên ở các thành phố trên toàn thế giới. Hơn một nửa dân số thế giới đang sống tại các thành phố và con số này dự kiến sẽ đạt 70% vào năm 2050. Có thể phải làm gì? (What can be done?)"Sốt xuất huyết là một trong những bệnh mà chúng ta đã không giải quyết hay kiềm chế thành công", Dirk Engels, giám đốc khoa các bệnh nhiệt đới bị lãng quên tại WHO cho biết: "Chúng ta không có các công cụ dễ dàng để kiềm chế sự lây lan của sốt xuất huyết".Engels hy vọng sự hợp tác với các nhà sản xuất thuốc trừ sâu có thể cho phép các chương trình được thiết kế tốt hơn nhằm tiêu diệt muỗi trong thực địa,một chiến lược khác hơn là việc sử dụng của muỗi đực được triệt sản để ngăn ngừa sinh sản trong tương lai, "Chúng ta có thể ngăn ngừa sự lây truyền" Gubler cảnh báo. Trong mắt của ông ta, những công cụ cần thiết là phòng chống muỗi, thuốc và vaccine - thì vaccine hiện đang bắt đầu cho thấy triển vọng về sự bảo vệ, 6 loại vaccine chống sốt xuất huyết đã đạt đến các giai đoạn thử nghiệm lâm sàng cho đến nay và Gubler dự đoán ba loại trong số các ứng cử viên dẫn đầu sẽ sớm được cấp phép, dẫn đầu là công ty dược phẩm Sanofi và loại vaccine của họ đã chứng tỏ cắt giảm tỷ lệ mắc hiện mắc virus đến 61% trong các thử nghiệm ở giai đoạn cuối. Mức độ bảo vệ này là đủ để tạo ra một sự khác biệt "Mặc dù nó chỉ có hiệu quả một phần, chúng sẽ có hữu ích ích trong y tế công cộng", Gubler-người mô tả việc tìm kiếm một loại thuốc để điều trị bệnh này như là một con đường dài và không có các thử về hiệu quả của chúng chưa đạt tới nhưng ông hy vọng: "Trong vòng 3-5 năm tới, chúng ta sẽ thấy một hoặc nhiều loại thuốc kháng virus có mặt, với các loại thuốc và các loại vaccine cuối cùng đang trong quá trình thử nghiệm, căn bệnh này có thể được giải quyết trước mắt nhưng không dừng lại hoàn toàn. Chúng ta sẽ không bao giờ thanh toán được nó nhưng nếu chúng ta có thể sử dụng những công cụ mới, chúng ta có thể kiểm soát nó như một vấn đề y tế công cộng".
|
TRANG CHỦ
