Nghiên cứu vaccine sốt xuất huyết và triển vọng ứng dụng
Ngày 16/4/2016. Nghiên cứu vắc-xin sốt xuất huyết (Dengue vaccine research). Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO) bệnh sốt xuất huyết gây ra bởi 1 trong 4 tupe virus dengue (DENV-1, DENV-2, DENV-3 và DENV-4) do muỗi Aedes truyền, không có phương pháp điều trị cụ thể và biện pháp phòng ngừa hiện nay bị giới hạn bởi kiểm soát vector do đó một vaccine sốt xuất huyết được đưa vào sử dụng sẽ là bước tiến lớn trong kiểm soát dịch bệnh. WHO cho biết sốt xuất huyết là căn bệnh do flavivirus truyền qua muỗi gia tăng nhanh chóng nhất trên thế giới hiện nay, chủ yếu ở các nước nhiệt đới và cận nhiệt đới làm cho gần 400 triệu người nhiễm bệnh mỗi năm. Trong vòng 60 năm qua, từ một nhóm nước dịch bệnh sốt xuất huyết đã lan rộng tại 128 quốc gia với hơn 4 tỷ người sinh sống và tỷ lệ mắc bệnh tật toàn cầu đã tăng lên gấp 30 lần. Nhóm chuyên gia tư vấn chiến lược của WHO (Strategic Advisory Group of Experts_SAGE ) về tiêm chủng khuyến cáo vaccine sốt xuất huyếtDengvaxia (CYD-TDV) đang được xem xét để sử dụng trong các thiết lập về địa lý với tính đặc hữu cao . 
Tình trạng phát triển vắc-xin(Status of vaccine development)Vaccine phòng ngừa bệnh sốt xuất huyết đầu tiên có tên là Dengvaxia (CYD-TDV) do Hãng Dược phẩm Sanofi Pasteur nghiên cứu ở các quốc gia có lưu hành dịch bệnh, chủ yếu ở hai khu vực châu Mỹ La-tinh và là Đông Nam Á. Nghiên cứu đã trải qua các giai đoạn thử nghiệm tiền lâm sàng trên động vật, thử nghiệm lâm sàng trên người giai đoạn 1 (xác định tính an toàn) và giai đoạn 2 (tính sinh miễn dịch và tính an toàn) và đang trong nghiên cứu lâm sàng giai đoạn III (xác định khả năng phòng bệnh trên người). Lần đầu tiên CYD-TDV được đăng ký tại Mexico vào tháng 12/2015 là vaccine sốt xuất huyết tetravalent sống tái tổ hợp đã được đánh giá một loạt 3 liều (3-dose series) cách nhau 6 tháng vào các tháng thứ 0/6/12 trong lịch trình nghiên cứu lâm sàng giai đoạn III (schedule in Phase III clinical studies) và đã được đăng ký để sử dụng cho các cá nhân từ 9-45 tuổi sống trong vùng dịch tễ sốt xuất huyết. Theo Sanofi Pasteur, Dengvaxia có hiệu quả tới 70% ở những người đã phơi nhiễm trước đó với các typ virus dengue và có hiệu quả ngăn chặn bệnh diễn biến trầm trọng đạt tới 90-95% được xem là một công cụ quan trọng nhằm đạt được mục tiêu của WHO giảm ít nhất 25% tỷ lệ mắc sốt xuất huyết và giảm ít nhất 50% tỷ lệ tử vong do sốt xuất huyết từ nay đến năm 2020. 
Nhóm chuyên gia tư vấn chiến lược của WHO (SAGE) về tiêm chủng xem xét CYD-TDV trong tháng 4/2016 và đề nghị các quốc gia có mức độ sốt xuất huyết lưu hành cao cân nhắc giới thiệu sử dụng vaccine theo thiết lập địa lý (quốc gia hay địa phương) như một phần của chiến lược phòng bệnh kết hợp bao gồm kiểm soát vector để giảm hiệu quả gánh nặng của bệnh sốt xuất huyếtvà vị trí vaccine sẽ được công bố phác thảo theo các khuyến nghị của WHO vào tháng 7/2016. WHO cho biết có khoảng 5 ứng cử viên vaccine bổ sung theo đánh giá trong các thử nghiệm lâm sàng bao gồm cả vaccine sống giảm độc lực (live-attenuated vaccines) khác cũng như tiểu đơn vị (subunit) DNA và vaccine bất hoạt tinh khiết (purified inactivated vaccine). Phương pháp tiếp cận công nghệ bổ sung như các vaccin virus-vector và VLP-based đang được đánh giá trong các nghiên cứu tiền lâm sàng (preclinical studies). Dịch bệnh sốt xuất huyết ngày càng gia tăng trên phạm vi toàn cầu gắn kết mối quan tâm hướng tới một vaccine an toàn và hiệu quả là rất cần thiết. WHO dự kiến vắc-xin là một phần tích hợp của công tác phòng chống bệnh sốt xuất huyết và kiểm soát chiến lược toàn cầu (global dengue prevention and control strategy 2012-2020). Những thách thức trong phát triển vaccine(Challenges to vaccine development)Nhiễm trùng do 1 trong 4 serotype virus dengue đã được chứng minh để bảo vệ lâu dài chống lại homotypic re-infection nhưng bảo vệ chỉ thoáng qua chống lại nhiễm trùng heterotypic thứ cấp (secondary heterotypic infection). Hơn nữa, nhiễm heterotypic thứ cấp có liên quan với gia tăng nguy cơ bệnh nặng cùng với các quan sát khác cho thấy một thành phần miễn dịch bệnh trong bệnh sốt xuất huyết, trong đó được gọi tăng cường miễn dịch như bệnh. Do những sự phức tạp sốt xuất huyết cụ thể, phát triển vắc-xin tập trung vào việc tạo ra một loại vắc xin tetravalent nhằm cung cấp sự bảo vệ lâu dài chống lại tất cả các type huyết thanh. Những thách thức khác được đặt ra bởi việc thiếu một mô hình dịch bệnh gia súc đầy đủ và sự không chắc chắn dẫn đến xung quanh tương quan của bảo vệ. Bất chấp những thách thức, phát triển vắc-xin đã có những tiến bộ đáng kể trong những năm gần đây, nhất là với Dengvaxia-một vaccine sốt xuất huyết nhiều hứa hẹn. 
Hoạt động của WHO(WHO activities)Sáng kiến nghiên cứu vắc xin (Initiative for Vaccine Research_IVR) của WHO phối hợp với một loạt các đối tác nhằm tạo điều kiện cho sự phát triển và giới thiệu trong tương lai của loại vaccine sốt xuất huyết an toàn, hiệu quả và giá cả phải chăng. Các hoạt động tập trung vào các mục tiêu chủ yếu như xác định lỗ hổng kiến thức và nhu cầu nghiên cứu liên quan đến sự phát triển, đánh giá và thực hiện các loại vắc-xin sốt xuất huyết (identify knowledge gaps and research needs related to the development, evaluation and implementation of dengue vaccines); xây dựng sự đồng thuận khoa học và phát triển các hướng dẫn về đánh giá các loại vắc-xin sốt xuất huyết (build scientific consensus and develop guidance on the evaluation of dengue vaccines); xem xét và đánh giá chứng cứ cho đề xuất chính sách liên quan đến việc giới thiệu và sử dụng vắc xin sốt xuất huyết (review and evaluate the evidence base for policy recommendations related to the introduction and use of dengue vaccines); phát triển hướng dẫn thực hiện vaccine bao gồm cả chiến lược giới thiệu (develop guidance on vaccine implementation, including introduction strategies); hỗ trợ cơ quan quản lý quốc gia trong các đánh giá hồ sơ đăng ký thuốc chủng ngừa bệnh sốt xuất huyết (support national regulatory authorities in their review of dengue vaccine registration files). 
Triển vọng ứng dụng vaccine CYD-TDV Các kết quả nghiên cứu vaccine sốt xuất huyết cho thấy CYD-TDV có tính an toàn trên người và tính sinh phản ứng (phản ứng sau tiêm) tương tự các vaccine đang lưu hành khác. Đặc biệt là tính sinh phản ứng của vaccine cũng không gia tăng ở nơi đang lưu hành dịch sốt xuất huyết so với nơi không lưu hành, không gia tăng sau mũi 2 và mũi 3 tiêm so với sau mũi tiêm 1; vaccine có khả năng kích thích cơ thể sinh kháng thể kháng với cả 4 type virus gây bệnh sốt xuất huyết dengue ở mức cao (tỷ lệ người có kháng thể cao và hiệu giá kháng thể cao). 
Hiện nay, vaccine phòng bệnh sốt xuất huyết đang được nghiên cứu giai đoạn cuối ở hai khu vực Đông Nam Á và Nam Mỹ. Trong đó, khu vực Đông Nam Á có 5 quốc gia cùng tham gia nghiên cứu bao gồm Indonesia, Malaysia, Philippines, Thái Lan và Việt Nam. Tại Việt Nam, hai tỉnh có chỉ số sốt xuất huyết lưu hành cao được ưu tiên lựa chọn chọn vào nghiên cứu là Tiền Giang (Tp. Mỹ Tho) và An Giang (Tp. Long Xuyên). Nếu nghiên cứu thành công, WHO và Bộ Y tế (MOH) các quốc gia được giới thiệu sử dụng sẽ tiến hành các thủ tục đăng ký để vaccine sốt xuất huyết được phép sử dụng ở Việt Nam cũng như các nước có dịch bệnh sốt xuất huyết lưu hành trên thế giới.
|
TRANG CHỦ
