 |
| Hình 13. Xét nghiệm máu và định loài virus băng sinh học phân tử là cách chẩn đoán tối ưu |
Phần 3. Tổ chức Y tế Thế giới đánh giá nguy cơ và cập nhật tình hình mắc các bệnh do arbovirus sốt xuất huyết và chikungunya
Tiếp theo phần 2 Tổ chức Y tế thế giới đánh giá nguy cơ cấp độ khu vực SXH/SXHD và Chikungunya có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng. Cac lọa virus gây ra các bệnh này đã lưu hành ở khu vực châu Mỹ trong nhiều thập kỷ qua là do sự mở rộng vùng địa lý phân bố muỗi Aedes spp. (chủ yếu là Aedes aegypti). Các Arbovirus này có thể được “mang theo” bởi những người đi du lịch bị nhiễm bệnh (các trường hợp nhập khẩu) và có thể thiết lập các khu vực lan truyền cục bộ mới với sự có mặt của các vetor và cộng đồng mẫn cảm với các virus này. Vì đây là các Arbovirus nên tất cảcộng đồng dân cư ở những khu vực có muỗi truyền bệnh đều có nguy cơ mắc, tuy nhiên tác động lớn nhất là đối với những người dễ bị tổn thương nhất mà các chương trình bệnh arbovirus không có đủ các nguồn lực để ứng phó với các đợt bùng phát. Mặc dù SXH/SXHD và Chikungunya là bệnh lưu hành ở hầu hết các quốc gia nhiệt đới và cận nhiệt đới của châu Mỹ và khu vực Caribê, nhưng sự gia tăng lan truyền và mở rộng các ca Chikungunya đã được quan sát và cho thấyđang vượt ra ngoài các khu vực truyền bệnh trước đây. Ngoài ra, trong năm 2023 đang cho thấy bệnh SXH/SXHD lan truyềndữ dội trong khu vực. Tác động của việc gia tăng lan truyền bệnhtrong khu vực sẽ phụ thuộc vào một số yếu tố gồmnăng lực quốc gia trong việc phối hợp ứng phó y tế cộng đồng và quản lý lâm sàng. Sự bắt đầu sớm của mùa truyền bệnh Arbovirus ở phần phía Nam; mật độ muỗi cao do các hoạt động kiểm soát vector bị gián đoạn trong đại dịch COVID-19. Một cộng đồng dân cư lớn dễ nhiễm Arbovirus, đặc biệt là ở những khu vực mà những loại virus này mới lưu hành. Các ưu tiên và nguy cơ cạnh tranh về dịch bệnh có thể ảnh hưởng bất lợi đến việc kiểm soát dịch bệnh và quản lý lâm sàng thích hợplà do: (i) Chẩn đoán sai, do các triệu chứng sốt Chikungunya và SXH/SXHD có thể không đặc hiệu và giống với các bệnh truyền nhiễm khác như Zika và sởi, có khả năng dẫn đến việc quản lý ca bệnh không đầy đủ; (ii) Các cơ sở chăm sóc y tế quá tải ở một số khu vực phải đối phó với số lượng ca bệnh cao và các đợt bùng phát các bệnh khác xảy ra cùng lúc; và (iii) Tác động của đại dịch COVID-19 làm giảm nguồn lực dành cho các chương trình bệnh do Arbovirus và nhu cầu nâng cao năng lực và đào tạo nhân viên kiểm soát vector và nhân viên y tế, cũng như bảo trì và mua sắm thiết bị và hóa chất diệt côn trùng để thực hiện hoạt động kiểm soát vector. Tỷ lệ viêm não màng não cấp tính do Chikungunya ở Paraguay là cao, rõ ràng đâythật sự là điều đáng lo ngại. Hiện vẫn chưa rõlý do nào gây ra tỷ lệ mắc bệnh thần kinh cao hơn vì đây được coi là một biểu hiện lâm sàng không điển hình. Giải trình tự gen đã xác định được dòng virus Đông-Trung-Nam-Phi (East-Central-South-African: ECSA) đang mở rộng phạm vi địa lý trong khu vực và lần đầu tiên được xác định ở Brazil vào năm 2014. Việc mở rộng virus Chikungunya vào các khu vực mới nơi mà các cộng đồng dân cư chưa có miễn dịch, điều này sẽ thúc đẩy sự lây lan nhanh hơn nữa. Muỗi Aedes spp. phân bố rộng ở khu vực châu Mỹ, do đó có khả năng xảy ra lan truyền bệnh SXH/SXHD và Chikungunya xuyên biên giới. Các quốc gia giáp ranh với các khu vực có sự lan truyền bệnh rất cao có thể có nguy cơ cao hơn, ví dụ: những quốc gia tiếp giáp với Bolivia (sốt xuất huyết) và Paraguay (chikungunya). Ngoài ra, mùa hè ở Nam Bán cầu với nhiệt độ và độ ẩm cao, ảnh hưởng đến động lực của các véc tơ và điều này có thể làm tăng khả năng lan truyền Arboviruses. Do đó, nguy cơ ở cấp khu vực châu Mỹ đang được đánh giá là cao, do sự hiện diện rộng rãi của các loài muỗi truyền bệnh (đặc biệt là Aedes aegypti), nguy cơ tiếp tục mắc bệnh nặng và thậm chí tử vong và sự mở rộng ra bên ngoài các khu vực lan truyền bệnh trước đây, nơi mà mọi người bao gồm cả các nhóm nguy cơ và nhân viên y tế có thể không nhận biết được các dấu hiệu cảnh báo và có thể chưa có miễn dịch. Hơn nữa,một quốc gia trong khu vực (Paraguay) đang có số ca mắc Chikungunya gia tăng chưa từng thấy và một quốc gia khác trong khu vực (Bolivia) đang có tỷ lệ mắc SXHD cao. Những thách thức khác được báo cáo bởi các quốc gia thành viên trong khu vực bao gồm tình trạng thiếu một số vật tư thiết yếu để phòng ngừa và kiểm soát, thiếu hóa chất xét nghiệm và vật tư tiêu hao cho chẩn đoán trong phòng thí nghiệm và nhu cầu đào tạo lại các nhóm thực địa và nhân viên y tế. Ngoài ra, tỷ lệ lan truyền cao hơn dự kiến sẽ xảy ra trong những tháng tới do điều kiện thời tiết thuận lợi cho việc sinh sản của vector trong quý đầu của năm ở Nam bán cầu. Các khuyến nghị của TCYTTG Các nỗ lực phòng chống nên được tập trung nhiều vào việc giám sát và kiểm soát muỗi Aedes spp. (vector quan trọng trong khu vực). Các biện pháp kiểm soát và giám sát vector tích hợp có mục tiêu rất hữu ích để giảm tỷ lệ lan truyền. Phát hiện sớm tiến triển bệnh nặng và tiếp cận với chăm sóc y tế thích hợp là “chìa khóa quan trọng” để giảm mức độ nghiêm trọng và tỷ lệ tử vong. Các biện pháp bảo vệ cá nhân để phòng chống muỗi đốt (ví dụ: sử dụng các hóa chất xua muỗi, ngủ trong màn tẩm hóa chất diệt côn trùng và mặc quần áo dài tay) nên được cộng đồng duy trì tại nơi làm việc, trường học và tại nhà. Nguy cơ lan truyền virus DENV và CHIKV cao nhất là vào ban ngày và đầu buổi tối. Không có phương pháp điều trị kháng virus đặc hiệu nào đối với chikungunya và SXHD. Quản lý lâm sàng dựa vào hỗ trợ chăm sóc y tế bao gồm truyền dịch và thuốc hạ sốt. Do các triệu chứng của các Arbovirus này có thể chồng chéo lên nhau nên việc chẩn đoán lâm sàng có thể gặp khó khăn và có “phản ứng chéo” về huyết thanh học giữa virus SXHD và virus Zika làm cản trở việc chẩn đoán chính xác, điều này có thể dẫn đến việc quản lý ca bệnh không đầy đủ và ảnh hưởng đến hiệu quả giám sát dịch tễ. Do đó, chẩn đoán bằng kỹ thuật sinh học phân tử RT-PCR nên được khuyến nghị. Điều rất quan trọng là các quốc gia thành viên ở châu Mỹ phải hết sức cảnh giác và sẵn sàng tăng cường các hành động để ngăn chặn, phát hiện sớm, chẩn đoán và kiểm soát arbovirus bao gồm đào tạo và cảnh báo cho nhân viên y tế trong việc phát hiện các ca bệnh và các biến chứng có thể xảy ra. Xác định các nhóm nguy cơ mắc bệnh nặng, quản lý lâm sàng các ca bệnh thích hợp để ngăn ngừa tử vong, tích cực phối hợp và chia sẻ thông tin xuyên biên giới vì khả năng các ca bệnh ở các nước láng giềng. Với tỷ lệ mắc bệnh do arbovirus trong ba năm qua và dự kiến sẽ có sự gia tăng các trường hợp bệnh do arbovirus trong nửa đầu năm 2023 ở Nam Bán cầu và sau đó có thể là mùa lan truyền cao ở các quốc gia nằm ở phía Bắc Nam Mỹ, Trung Mỹ và vùng Caribê, do các nhóm dân cưdễ bị tổn thương và nhiệt độ ngày càng tăng.
Tài liệu tham khảo
1.https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/chikungunya 2.https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/dengue-and-severe-dengue 3.https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/2023-DON448 4.https://www.paho.org/en/documents/epidemiological-update-dengue-chikungunya-and-zika-10-june-2023.
|
TRANG CHỦ
