 |
| Thận trọng đói với sốt rét ác tính có rối loạn tiêu hóa (ảnh internet) |
Thận trọng đối với sốt rét ác tính có rối loạn tiêu hóa
Thực tế cho thấy nếu các trường hợp bệnh nhân bị sốt rét ác tính thể não xử trí can thiệp muộn sẽ có nguy cơ dẫn đến thêm nhiều biến chứng tại một số cơ quan phủ tạng khác, trong đó có biến chứng rối loạn tiêu hóa. Theo dõi trên lâm sàng, các cơ sở y tế cần quan tâm đến vấn đề này để xử trí phù hợp mặc dù chúng chỉ chiếm tỷ lệ thấp. Triệu chứng rối loạn tiêu hóa xảy ra trong các trường hợp bệnh nhân bị sốt rét ác tính được biểu hiện bằng hội chứng dạ dày-ruột non và hội chứng bụng cấp. Hội chứng dạ dày-ruột non Những bệnh nhân sốt rét ác tính thể não có thể kèm theo nôn mửa thốc tháo, đi tiêu chảy toàn nước, không có máu, chất nhầy, mũi và đau quặn bụng. Một số trường hợp người bệnh bị mất nước và tụt huyết áp đã được y văn gọi là thể giống tả. Tại nước ta, hội chứng này được các nhà khoa học thông báo đã gặp với tỷ lệ từ 0,8 đến 4,7% tại các cơ sở điều trị. Nếu bệnh nhân không được cấp cứu, truyền bù dịch kịp thời thì tỷ lệ tử vong có thể xảy ra và chiếm tỷ lệ đến 15%. Trong sốt rét ác tính, hệ thống tiêu hóa cũng như một số phủ tạng khác có khả năng bị tổn thương. Làm xét nghiệm sinh thiết ruột non thấy có hiện tượng sung huyết ở mao mạch và phù nề dưới lớp niêm mạc; có rối loạn vi tuần hoàn ở dạ dày và ruột, tuần hoàn mao mạch bị chậm lại, do đó ruột non giảm sự hấp thu. Thực tế cho thấy một số chất giảm sự hấp thu rõ rệt như chất đường, chất mỡ, acid amin. Trái lại có ý kiến của một số nhà khoa học cho rằng nguyên nhân này không phải do sự tổn thương niêm mạc mà có thể do hệ thần kinh nội tạng không được cung cấp máu đầy đủ. Cũng có ý kiến khác nghĩ đến vai trò của các hồng cầu bị nhiễm ký sinh trùng sốt rét kết dính, vón đọng lại trong mao mạch của đường tiêu hóa. Dù có quan niệm nào đi nữa thì trên thực tiễn người bệnh bị sốt rét ác tính có biểu hiện của hội chứng dạ dày-ruột non đã gặp cần được phát hiện, chẩn đoán và xử trí điều trị phù hợp. Hội chứng bụng cấp Trong một số trường hợp hãn hữu, có bệnh nhân mắc bệnh sốt rét và sốt rét ác tính ghi nhận diễn biến lâm sàng của một hội chứng bụng cấp. Hội chứng bụng cấp trong các trường hợp này thường có bệnh cảnh lâm sàng giống như viêm ruột thừa, viêm túi mật, viêm tụy tạng đã từng phẫu thuật cắt nhầm nên được gọi là hội chứng giả viêm ruột thừa, giả viêm túi mật... Thực tế việc phát hiện hội chứng bụng cấp ở bệnh nhân sốt rét ác tính thể não khó hơn ở bệnh nhân sốt rét thường. Thực tiễn tại bệnh viện đã gặp trường hợp bệnh nhân vào bệnh viện với triệu chứng đau bụng cấp vùng hố chậu phải, buồn nôn, dấu hiệu Mac Burney dương tính, thậm chí có phản ứng thành bụng nhẹ... đã chuẩn bị đưa lên bàn mổ nhưng còn nghi vấn hai triệu chứng là người bệnh có sốt cao trên 40oC, trong khi đó so với viêm ruột thừa thì mức độ sốt không quá cao như vậy và kết quả xét nghiệm bạch cầu cũng không cao nhiều. Cuối cùng cho bệnh nhân xét nghiệm thêm ký sinh trùng sốt rét và ghi nhận kết quả phát hiện ký sinh trùng Plasmodium falciparum dương tính nên đã chuyển sang hướng điều trị sốt rét. Cũng đã có một vài trường hợp các nhà khoa học thông báo bệnh nhân bị mắc sốt rét do nhiễm ký sinh trùng Plasmodium falciparum có biến chứng viêm tụy tạng cấp tính. Theo các nhà khoa học, hội chứng bụng cấp xảy ra ở những bệnh nhân sốt rét nhiễm ký sinh trùng Plasmodium falciparum có thể bắt nguồn từ hiện tượng viêm tắc nghẽn mao mạch do hồng cầu bị nhiễm ký sinh trùng dính kết trong mao mạch mạc treo của ruột. Chẩn đoán và điều trị Chẩn đoán hội chứng dạ dày-ruột non gây rối loạn tiêu hóa hay còn gọi là thể giống tả trong các trường hợp bệnh nhân đang mắc bệnh sốt rét có sốt cao, xét nghiệm phát hiện có ký sinh trùng Plasmodium falciparum dương tính; có triệu chứng đi tiêu chảy nhiều lần, phân toàn nước, không có chất nhầy, máu, mũi. Ngoài ra còn có hiện tượng mất nước và chất điện giải nặng, huyết áp tụt, mạch nhanh và nhỏ khó bắt. Trên thực tế cần thận trọng, không nên chẩn đoán sốt rét ác tính gây hội chứng dạ dày-ruột non thể giống tả các trường hợp bệnh nhân có nôn mửa, tiêu chảy nhưng không có dấu hiệu mất nước, điện giải và không tụt huyết áp. Trường hợp đi tiêu chảy nhưng phân có chất nhầy, mũi, máu kèm theo đau quặn bụng để loại trừ nhiễm bệnh lỵ trực khuẩn hoặc nhiễm vi khuẩn salmonella phối hợp với bệnh sốt rét. Chẩn đoán hội chứng bụng cấp cần thận trọng vì trên thực tế hội chứng này ít được phát hiện ở các bệnh nhân bị sốt rét ác tính thể não vì có thể do người bệnh bị hôn mê. Tuy vậy hội chứng bụng cấp đã được phát hiện ở những bệnh nhân mắc sốt rét thể thông thường và sốt rét nặng nhưng không hôn mê dưới bệnh cảnh lâm sàng của một hội chứng bụng cấp của ngoại khoa, tương tự như trường hợp bị viêm ruột thừa, viêm túo mật, viêm tụy tạng, xoắn ruột... Chẩn đoán xác định bệnh thường căn cứ kết quả xét nghiệm ký sinh trùng sốt rét Plasmodium falciparum dương tính, có cơn sốt; hồng cầu giảm, bạch cầu trong phạm vi bình thường; có hội chứng bụng cấp ngoại khoa. Cần chú ý phân biệt với các trường hợp viêm ruột thừa, viêm túi mật, viêm tụy tạng, xoắn ruột, giun chui ống mật... Việc điều trị hội chứng dạ dày-ruột non và hội chứng bụng cấp gây rối loạn tiêu hóa trong các trường hợp bệnh nhân mắc sốt rét và sốt rét ác tính thể não gây biến chứng phủ tạng thường căn cứ vào việc thận trọng chẩn đoán xác định để có định hướng, xử trí điều trị một cách phù hợp tùy theo từng trường hợp nhằm đưa người bệnh thoát khỏi tình trạng nguy hiểm của biến chứng trầm trọng và cứu sống được bệnh nhân.
|
TRANG CHỦ
